Čálli: Silje Karine Muotka, sámediggeráđđi
Sámediggi lea juo 2016:s gieđahallan Sámedikki boazodoallodieđáhusa gos oidno ahte Sámedikki mihttomearri boazodoallopolitihkain lea sihkkarastit boazodoalu areálaid ja riektevuođu. Boazodoallu ii leat dušše deaŧalaš sámi ealáhus ja borramušbuvttadeaddji, muhto maiddái deaŧalaš giella- ja kulturguoddi mii dárbbaša einnosteaddji rámmaid jus galggašii birget. Dat lea maid deaŧalaš ealáhusa nannemis oppalaččat ja boazodoalu árvoháhkama ovddideamis.
Dat mearkkaša maid ahte boazodoalu ferte hálddašit álbmotrievtti gáibádusaid mielde iešmearrideapmái ja ahte boazodoallu ieš ja sámi servodat atnet almmolaš hálddašeami legitiibman. Našuvnnalaš boazodoallopolitihkas leat doarvái ovdamearkkat dasa ahte boazosápmelaččat eai ieža beasa váikkuhit mearrádusaid mat sidjiide gusket, ja gos Sámedikki ja ealáhusa eai guldal.
Sámedikki otná politihkalaš jođiheaddjit áigot bidjat eambbo politihkalaš searaid boazodoallosuorgái ja vuođđoealáhusaide oppalaččat. Mii oaivvildit ahte ferte juoidá dahkat vai sihkkarastit ahte lahkonit mihttomeari mas lea boazodoallopolitihkka mii doallá álbmotriektelaš standárddaid. Mii leat dál earret eará bidjan ruđaid liige fágavirgái boazodoallosuorggis ja juolludan bealle miljovnna ruvnnu sierra lávdegoddái mii galgá boazodoallolága geahčadit oppalaččat ja evttohit konkrehta rievdadusaid lágas. Lassin dasa leat nannen vuoigatvuođadoarjjaortnega maid ásaheimmet ovddit áigodagas. Mii diehtit ahte dat lea ealáhussii deaŧalaš ortnet, masa maŋimuš jagiid leat ožžon ohcamušaid badjel 7 miljovnna ruvnnu ovddas.
Sámediggi gáibida dál maid ahte juoga dahkkojuvvo nannen dihte boazodoallostivrra hálddašanstruktuvrra áidna sámi mieldemearridanorgánan. Lea sáhka eamiálbmotealáhusas, ja legitimitehtii lea mearrideaddjin ahte Sámedikki nammadan stivralahtut maid dohkkehuvvojit kompeteantan boazodoallostivrra jođihit, ja ahte besset bargat mihttomeriid mielde mat Sámedikkis leat boazodollui. Jus leat áššit gokko Eanadoallo- ja biebmodepartemeanttas lea earálágan oaidnu go boazodoallostivrras, de galget Sámedikkiin doallat konsultašuvnnaid. Sámediggi ii áiggo nammadit miellahtuid boazodoallostivrii ovdal go dát bealit leat sajis. Sámediggi dattege vuordá mielas buriid politihkalaš proseassaid jávkadan dihte duhtameahttunvuođa mii mis lea dálá stivrra organiseremii.
Dat ii mearkkaš ahte sámi jietna hálddašeamis galgá geahnohuvvat, ja boazoealáhus oažžu luohttit dasa ahte Sámediggi áin áigu leat deaŧalaš doarjjan ealáhussii. Mearrádusa ferte áddet ovttas lassi searaiguin maiguin dál leat boazodoallosuorggi áigumin nannet.
Guovddáš eiseválddit válljejedje 2012:s rievdadit hálddašanstruktuvrra almmá makkárge konsultašuvnna haga juogo boazoealáhusain dahje Sámedikkiin. Guovllustivrrat heaittihuvvojedje, ja otná hálddašanstruktuvrras leat eiseválddit, boazoealáhus ja Sámediggi ovddastuvvon dušše boazodoallostivrras. Boazodoallostivrra mearrádusaid sáhttá gal váidalit Eanadoallo- ja biebmodepartementii, mii dasto maid sáhttá instrueret – ja go ieš dáhttu, de rievdadit stivrra mearrádusa.
Mii leat maid vásihan ahte departemeanta iežas initiatiivvain lea rievdadan ja gomihan máŋga mearrádusa bajimuš boazologu birra, ja de instrueren boazodoallostivrra mearridit geahpedanplánaid. Buot dát lea dáhpáhuvvan almmá dieđiheami haga Sámediggái ja almmá konsulterema haga. Dat mearkkaša ahte miellahtuin maid Sámediggi nammada boazodoallostivrii ii leat iešheanalis rolla, ja miellahtut eai leat maid makkárge mandáhta Sámedikkis ožžon. Dat lea ortnet mii ii doaimma, ja mii insisteret dál dan rievdadit.
Stuorradiggedieđáhusas mii 2917:s ovddiduvvui Stuorradiggái čilgejuvvo boazodoallohálddašeami otná struktuvra hástaleaddjin mihttomeriid joksamis maid Stuorradiggi lea bidjan boazodollui. Danne lea ráđđehusa oainnu mielde dárbu hálddašeami álkidahttit ja beavttálmahttit, ja govve golbma iešguđet modealla boahttevaš hálddašeapmái. Okta dain lea bisuhit boazodoallostivrra nu go dál lea. Nubbi molssaeaktu lea sirdit hálddašanbargguid Eanadoallodirektoráhtii ja rievdadit boazodoallostivrra čielga boazofágalaš ráđđin, go fas goalmmát molssaeaktu lea heaittihit boazodoallostivrra ja sirdit hálddašanbargguid Eanadoallodirektoráhtii. Lávdegoddi lohká dieđáhusa gieđahallamis áigut rievdadusaid dahkat lagas ovttasbargguin ieš ealáhusain.
Sámediggi gáibida ahte boazodoalloláhka rievdaduvvo ollislaččat nu ahte doallá dohkálaš álbmotrievttálaš dási ja maid boazodoallohálddašeami ja boazodoallostivrra organiserema maid sámi servodagat atnet legitiibman ja masa lea luohttámuš. Easka dalle sáhttit hállat eamiálbmotealáhusa birra mas lea sámi iešmearrideapmi.