Riikkaidgaskasaš bargu lea leamaš deaŧalaš sámiide árrat 1970 logu rájes, sihke vuoigatvuođaid dohkkeheami gaskaoapmin ruovttus ja solidaritehta čájehanarenan álgoálbmogiiguin miehtá máilmmi. Sámedikki dieđáhusas solidaritehta ja riikkaidgaskasaš barggu birra guorahallojuvvojit ođđa bargovuogit ja áŋgiruššansuorggit, earret eará gažaldat movt Sámediggi galgá doaibmat EU ektui. Dát lea vuosttaš dieđáhus maid dát sámediggeráđđi ovddida dievasčoahkkimii.
Sámediggeráđđi almmuha odne Sámedikki ođđa dieđáhusa solidaritehta ja riikkaidgaskasaš barggu birra, mii galgá ovddiduvvot dievasčoahkkimii geassemánus. Dieđáhusas čalmmustit ahte Sámedikki barggus dáid áššiiguin lea leamaš oktilašvuohta ja viiddis guorraseapmi, ja politihka áigeguovdilastin vai heive máilbmái mii ohpihii rievdá.
Sámedikki bajimuš mihttomearrin dieđáhusa mielde lea ahte ON álgoálbmogiid vuoigatvuođaid julggaštus galgá heivehuvvot láhkadahkosiidda ja politihkkii mat váikkuhit sámiid árgabeaivvi. Bajimuš mihttomeari juksamii leat dieđáhusas vihtta áŋgiruššansuorggi daidda gullevaš mihttomeriiguin ja strategiijaiguin.
Dat leat (1) Sámi ovttasbargu, (2) Davviguovllut, (3) ON álgoálbmot- ja olmmošvuoigatvuođat, (4) Ovttaárvosašvuohta ja solidaritehta ja (5) Máilmmiviidosaš hástalusat mat gusket álgoálbmogiidda.
Alta 2013 konferánsa buktá bohtosiid
Daláš sámediggepresideanta Egil Olli njunnošis lihkostuvai Sámediggi 2013:s lágidit Álttá 2013 konferánssa; “Máilmmiviidosaš ráhkkaneaddji álgoálbmotkonferánsa ON álgoálbmogiid 2014 máilmmikonferánsii.” Álttá 2013 konferánssa loahppadokumeanta mearriduvvui konsensus vuogi mielde, ja dat sisdoallu vuhtto Álgoálbmogiid 2014 máilmmikonferánssa loahppadokumeanttas.
-Máilbmi ii leat goassige ovdal oaidnán ná searvvaheaddji ja viiddis álgoálbmotproseassa go lei Álgoálbmogiid 2014 máilmmikonferánssa ráhkkanemiin. Máilmmikonferánsa guođđá luottaidis historjái, ja lea hui lunddolaš ahte maiddái mii čuovvolit dán proseassa, dadjá Sámedikki presideanta Aili Keskitalo.
Dieđáhusas čuožžu earret eará ahte Sámediggi konkrehta áigu bargat dan ala ahte oččodit sámiid beales riikkaidgaskasaš ovddastusa ON:s ovdánahttin dihte sámiid beroštumiid ja vuoigatvuođaid. Dasto ovddiduvvo ahte máilmmiviidosaš álgoálbmotáŋggirdeapmi dárbbaša ruhtadanortnega maid álgoálbmogat ieža hálddašit, sihkkarastin dihte buori searvama álgoálbmogiid beales riikkaidgaskasaš proseassain mat meannudit álgoálbmotáššiid.
Konkrehta áŋgiruššan dieđáhusas lea ahte Sámediggi áigu geavahit vásihusaid ON barggus bargui EU ja Árktalaš ráđi ektui. EU:s dahkkojuvvojit ollu mearrádusat mat váikkuhit juogo njuolga dahje eahpenjuolga sámiid dillái, ja Sámediggeráđđi dieđiha ahte áigut áŋgiruššat dán suorggi ektui.
Sámedikkis lea rolla riikkaidgaskasaš barggus, ja Sámediggeráđđi oaivila mielde lea danne dárbu searvat relevánta proseassaide mat gusket sámiid dillái, sihke ON:s, EU:s ja Árktalaš ráđis.
-Mii vásihit ahte eará álgoálbmogiin leat vuordámušat dasa ahte mii searvat ja váikkuhit. Sámedikkis lea jerrojuvvon gelbbolašvuohta ja kapasitehta juste dasa. Go bargá riikkaidgaskasaš proseassaiguin, de mearkkaša dat dan ahte čájehit solidaritehta eará álgoálbmogiiguin, ja danne lea Sámedikki áŋgiruššan veahkkin sihke sámi áššái ja eará álgoálbmogiidda geain lea vearrát dilli go mis, dadjá Sámedikki presideanta Aili Keskitalo.
Sámi vuoigatvuođat fertejit buoriduvvot dál
Ruovttus áigu Sámediggi bargat viidáseappot dan ala ahte oččodit ahte vuoigatvuođat mat leat ON álgoálbmogiid vuoigatvuođaid julggaštusas čađahuvvojit dárbbašlaš nationála proseassain, mat gusket sámi diliide. Barggu áigu Sámediggi čađahit gulahallamiin ja ovttasbargguin relevánta stáhta eiseválddiiguin.
Lea áigeguovdil váldit ollu áššiid ovdan dán lágan nationála proseassas. Hui deaŧalaš lea oažžut duohtan dahkkojuvvot sámiid vuoigatvuođa addit friija ja ovdagihtii dieđihuvvon miehtama lágaide dahje hálddahuslaš doaibmabijuide mat sáhttet váikkuhit sámiid beroštumiid. Deaŧalaš bealli lea ahte sámit duođai leat álgoálbmot geain lea erenoamáš oktavuohta lundui, elliide, eatnamiidda, čáziide ja eará resurssaide ja guovlluide. Jos sámiid oktavuohta eatnamiidda, guovlluide ja resurssaide fuoniduvvo, de goarida dat kultuvrra. Danne daddjojuvvo čielgasit dieđáhusas ahte Sámediggi áigu bargat dan ala ahte sámit besset geavahit sin vuoigatvuođa addit dahje biehttalit addimis friija ovdagihtii dieđihuvvon miehtama prošeavttaide, mat váikkuhit sámiid eatnamiid, guovlluid ja resurssaid, go dat árvvoštallojuvvojit ásahuvvot.
-Mii leat dál optimisttalaččat dan ektui ahte álgoálbmotvuoigatvuođat heivehuvvojit Norggas. Min barggu doarjjan sámi vuoigatvuođaiguin leat riikkaidgaskasaš álgoálbmotriekti ja olmmošvuoigatvuođat, ja min váldobargun lea fuolahit ahte stáhtat doahttalit dan maid leat leamaš mielde mearrideamen ON:s. Dat lea midjiide deaŧalaš, muhto maiddái eará álgoálbmogiidda, go Norga dihkkáda geainnu riikkaidgaskasaččat dán barggus, dadjá Sámedikki presideanta Aili Keskitalo loahpas.
Eanet dieđut: Sámedikki presideanta Aili Keskitalo, 971 29 305