Sámit leat okta álbmot njealji riikka, Suoma, Ruoŧa, Norgga ja Ruošša guovlluin. Sámepolitihkalaš čuoččuhusa mielde ”sámit leat okta álbmot, man oktilašvuođa riikkaid ráját eai oaččo rihkkut”.

Sámiid váldegottiid rájáid rasttildeaddji oktiigullevašvuohta lea dán áigge nana vuođu alde ja oktasašbargu viiddis. Oktasašbarggu dahket nu virggálaš sámeservodaga ovddasteaddjit, Suomas, Ruoŧas ja Norggas doaibmi sámeparlameanttat (saamelaiskäräjät/ sámediggi/ sametinget) go álbmotsearvvit, sierra surggiid ovddasteaddji dáidda- ja ámmátsearvvit ja oahppolágádusatge.

Sámeáššiid guoski oktasašbargu dahkkojuvvo maid riikkaid ráđđehusaid ja báikkálaš eiseválddiid dásis. Dehálamos oktasaš árgabeaivve huksejeaddjit leat sámegielat radio ja TV, maid čuovvunvejolašvuođat leat viidánan interneahta mielde juohke beallai. Dasa lassin priváhta olbmuid fuolke- ja eará oktavuođat ollet lunddolaččat riikkarájáid rastá. Oktasaš giella dahká sámeguovllus oktasaš leavvanviidodaga maid sámegielat girjjálašvuhtii, musihkkai, ealligovvii ja dieđihangaskaomiide ja oktasaš doaibmaguovllu sámegielat teáhterii ja sierralágan dáhpáhusaide musihkkafestiválain girkobeivviide.

Oktasaš giellan leat sámegiela stuorámus giellahápmi davvisámegiella ja juliv-, lullisáme- ja nuortalašgiella. Julivgiela ja lullisámegiela hállet Norgga ja Ruoŧa guovlluin. Nuortalašgiella fas lea gulahallangaskaoapmin Suoma ja Ruošša nuortalaččaid gaskkas. Davvisámegiela geavahit árbevirolaččat Suoma, Ruoŧa ja Norgga guovlluin. Dán áigge dan hállet maid Ruošša bealde.

Sámit leat árvvu mielde 60.000-100.000 gaskkas. Norggas leat árvvu mielde 40.000-60.000, Ruoŧas 15.000-20.000, Suomas 9.300-10.000 ja Ruoššas sullii 2.000 sápmelačča.

Sámit leat eanetlohkun muhtun gielddain Sámis: Suoma Ohcejoga, Norgga Guovdageainnu, Kárášjoga, Deanu ja Unjárgga gielddain.

Gáldut:

Veli-Pekka Lehtola: Saamelaiset – historia, yhteiskunta, taide.

Kustannus-Puntsi 1997: www.puntsi.fi

John Trygve Solbakk 2006 (ed.): The Sámi People – A Handbook.

Davvi Girji OS: www.davvi.no

www.galdu.org

www.calliidlagadus.org/leksikon

www.samer.se

Samisk Introkurs på Internet

The International Sámi Journal