Govas Petra Biret Magga ja Anna Näkkäläjärvi doallamin mánáid musihkkabargobáji.

Petra Biret Magga bargá sámedikkis mánáidkultuvrrain. Jearaimet Petras sámemánáid kultuvrra birra:

1. Sámedikkis lea jođus mánáidkulturguovddáš-prošeakta. Maid áššiiguin dat bargá?

Sámi mánáidkulturguovddáš ii leat fysalaš sadji iige viessu, baicce doaibma mii geahččala juksat sámeguovllus nu máŋga máná ja nuora go vejolaš. Čuozáhatjoavkun leat vuollái 18-jahkásaš mánát ja nuorat ja doaibma guoská lagamustá skuvllaid, beaiveruovttuid ja giellabesiid. Sámi mánáidkulturguovddáža ulbmilin lea ovddidit sámi mánáidkultuvrra, lasihit mánáid ja nuoraid dovdamuša iežaset kultuvrra ektui iešguđetlágan doaimmaid ja bargobájiid bokte.

2. Mii lea Diidalámpá?

Diidalámpá dahjege Taikalamppu lea riikkaviidosaš mánáidkulturguovddážiid fierpmádat. Oahpahusministeria vállje lahtuid (kulturguovddážiid) Taikalamppu-badjái ohcamušaid vuođul. Badji bistá vihtta jagi ja sámi mánáidkulturguovddáš lea mielde Lappi mánáidkulturfierpmádaga oktasašohcamušas.

3. Leat jođihan maiddái Unna Junná- mánáid TV-prográmmaid. Makkár bargu dat lea?

Unna Junná lea sámegielat mánáidprográmma, man dahkan lea dehálaš mánáid sámegiela doarjuma dáfus. Unna Junná addá iežas sámi mihtilmasvuođa eará prográmmaid joavkkus. Barggus ferte oppa áigge muitit čuozáhatjoavkku ja sin jurddašanvuogi ja kulturduogáža. Bargu doarju mu váldobarggu, dasgo čuozáhatjoavku lea seamma, dušše vuohki juksat sámemánáid lea earálágan.

4. Mat leat du bargogielat mánáidkulturguovddáš-fidnus ja Unna Junnás?

Sámegielat mánáid sáhttá juksat dušše sámegillii! Giella ovdána dušše gullamiin ja geavahemiin.

5. Mii lea buoremus ja dehálamos mánáidkulturbarggus?

Bargu addá vejolašvuođa oahpásmuvvat sámiide birra sámeguovllu. Riikkaidgaskasaš oktasašbargu viiddida mánáid ja nuoraid máilmmigova ja oktiigullevašvuođa dovddu. Gaskkat leat guhkit, muhto buoret johtit ovddosguvlui go leat ovtta sajis. Buoremus lea dat ahte olbmot movttáskit ja hálidit leat mielde mánáid ja nuoraid kultuvrra doarjumis ja doaimmaid buvttadeamis. Buoremus vejolaš dilli livččii dat ahte doaimma ii dárbbašivčče šat dego sierra deattuhit, baicce mánáidkultuvra oaččošii dasa gullevaš árvvu ja gulašii juo buot doaibmiid rutiinnaide.

6. Mo sámemánáid kultuvra earrána suomamánáid kultuvrras?

Sámemánáide bearaš lea oppa sohka. Sámemánáide oahpahit eanet lundui gullama juo mánnávuođa rájes. Sámemánná lea čeahppi árvvoštallat ja rabas oahppat ieš, bargat gieđaidisguin. Sámemáná kultuvrii gullá nannosit sohka, gielalaš ja kultuvrralaš biras. Dáid áššiin sámemánná hukse sámi identitehtas.

7. Mii lea Skáhppu?

Skáhppui lea čohkkejuvvon mánáide oaivvilduvvon materiála sámegielat girjjálašvuođas ja musihkas, buot golmma sámegillii. Skáhppui guovllastemiin sáhttá gávdnat maid suohpana ja rávvagiid mo galgá njoarostit. Skáhppu gávdno davvi girjerájuin ja dat sáhttá doaibmat jurddafáddán oahppodiimmuin dahje veahkehit váhnemiid gávdnat ovttatmano máŋga miellagiddevaš, mánáide oaivvilduvvon girjji dahje eará movttiidahttinmateriála.

8. Makkár iežaset gillii ja kultuvrii guoski fálaldagat leat sámemánáide? Televišuvnnas, radios, girjjiin, aviissain, neahtas?

Tv:s lea sámegielat mánáidprográmma Unna Junná, sámiradios sáhttá guldalit Binna Bánna- mánáidprográmma ja mánáid girjjálašvuohta lea lassánan buot sámegielaiguin. Dat lea positiivvalaš ášši! Sámemánáide eai jur leat bláđit almmustuvvan sámegielat Vulle Vuojaža (Aku Ankka) maŋŋá. Vulle Vuojažii galggašii mu mielas fas ”bosádit heakka”. Dat movttiidahttá lohkama oahpahallamis. Nuoraide almmustuvvá sámegielat nuoraidbláđđi Š. Bláđđi lea ođđaáigásaš ja sisttisdoallá nuoraide guoski áigeguovdilis fáttáid. Neahtas ii mu dieđu miel leat sámemánáide vel olusge fálaldat.

Govas gámasuoidnefiera dahkan ja guovllasteapmi gárvves fiera čađa. Gámasuoinnis oažžu liegga, goike ja njálggahájat ´suohkuid´ gápmaga sisa.

9. Mo dálá sámemánáid eallin, máilbmi ja stohkosat earránit áhkuid ja ádjáid mánnávuođa máilmmis?

Áhkuid ja ádjáid máilbmi gáibidii mánás eanet. Muđuige dat sohkabuolva lea sitkadut ja nannosut šládja. Borggat ja buollašat eai leat stoahkama hehtten ja bargguidege lea oassálaston dego stoahkama mielde. Mánáin lei eanet miellagovahus stoahkamiin, dasgo gárvves duhkorasat eai lean eaige mánát máhttán oppa vuorditge omd. ođđa duhkorasaid. Iežas miellagovahus ja čehppodat hutkat ieš lei mánáinge ollu eanet go dán áigge. Áhkut ja ádját ledje máná eallimis mielde juohke árgabeaivve ja oppa sohka oassálasttii mánáid bajásgeassimii, ná fuolkkit ja oppa sohka šattai oahpisin ja servošii gullan lei guoddilis fápmu. Otnábeaivve máilbmi lea mohkkásut ja mekaniserejuvvon. Dán áigge mánáide ovddešáigge stohkosat oahpahuvvojit, dat eai leat vealttakeahttá oahppásat. Sámemánát ellet máŋgga kultuvrra lahttun, máŋgasat ásset maid gávpogiin ja doppe sámekultuvrii bajásšaddan ii leat nu iešalddes čielggas. Dalle Unna Junnáge mearkkašupmi stuorru.

10. Makkár dearvvuođaid sáddešit mánáid kulturáššiin mearrideaddji rávesolbmuide?

Guldalehket nuoraid, addet sidjiide vejolašvuođa váikkuhit! Amma muitibehtet doaibmat nu ahte sámemánáidge gielalaš ja kultuvrralaš vuoigatvuođat ollašuvvet. Mánáide ja nuoraide jierpmálaš vásáhusaid ja doaimmaid doarjut sin astoáiggebuđaldemiid, de eretfárrenge ii leat nu jáhkehahtti boahttevuođas!   

Liŋkkat:

Maahisweb - Sámemusea Siidda mánáidsiiddut

YLE Sámi radio (geahča Unna Junná ja Binna bánna)

SVT Sápmi - mánáid TV

NRK Sámi radio - mánáid TV

Siiddut mánáide - Cugu 

Nuortalaš nuoraid iežaset blogi dás

Šibitdállu

Gos lea Nora gielká?