Dievasčoahkkin duhtavažžan merkii oaiveministtar Stubbi ráđđehusprográmma girjema, ahte Suopma ratifisere ILO 169-soahpamuša čakčat, juos sápmelašmeroštallamis beassat ovttamielalašvuhtii.

Sámedikki čoahkkin dohkkehii áššis vuđolaš ja viiddes cealkámuša jienain 17-2. 1 jietna lei guorus ja okta leai eret jienasteamis. Anu Avaskari ja Pentti Valle guđiiga sierra oaivila. Sámediggi doarju ILO 169-soahpamuša ratifiserema ja doallá ILO 169-soahpamuša ratifiserema vealtameahttumin, vai sámekultuvra seailu ja ovdána Suomas. Dálá lágat ja ruhtadeapmi eai leat doarvái dorvvastit sámekultuvrra boahtteáiggi Suomas ja oppa sápmelaš eallinvuohki ja sámegielat leat hui áitatvuložat. 

 

Sámediggi anii hui šállošahttin, ahte ášši válmmaštallamis eai lean gullan sámedikki áššáigullevaččat ja sávvá, ahte ratifiserema joatkkaválmmaštallan dáhpáhuvvá buori ovttasbarggus sámedikkiin. 

Stivrra evttohushápmosa mielde Suoma lágat devdet ILO 169-soahpamuša geatnegasvuođaid erenoamážit juos sámediggelága ođastus ovdána riikkabeivviide ja Meahciráđđehusláhkii váldo sámekultuvrra headjudangielddus sihke plánengeatnegasvuohta sámiid ruovttuguovllus. Evttohusa mielde sámiid eana- ja čáhcevuoigatvuođat livčče čovdojuvvon sierraláhkaaddimis buohkaide Suoma ássiide gulavaš geavahanvuoigatvuođaiguin ja juohkeolbmovuoigatvuoiđaiguin ja luondduriggodatvuoigatvuođat livčče čovdojuvvon ee. ruvkelágas. Sámediggi ii dohkkehan evttohusa vuođustusaid, daningo dat eai vástit ILO 169-soahpamuša geatnegasvuođaid. 

Sámediggi evttoha, ahte Ilo 169-soahpamuša ratifiserema oktavuođas sámiid ruovttuguovllu stáhta hálddašan eana- ja čáhceguovllut sirdojit Meahciráđđehuslága ođastusa mielde sierra hálddahusorgána vuollásažžan, man ovddasteaddjiid eanetlogu sámediggi vállje ja mas maiddái nuortalaččaid giličoahkkin lea ovddastuvvon. Orgána mihttomearrin livččii hálddašit sámiid ruovttuguovllu stáhta eana- ja čáhceguovlluid sierraláhkaaddima mielde. Doaimma várás sámediggái ja nuortalaččaid giličoahkkimii dorvvastuvvojit  doarvái resurssat. Dán čealkámušas sámedikki evttohan hálddahusmálle dáhkida sápmelaččaid oassálastinvuoigatvuođaid eatnamiid, čážiid ja luondduriggodagaid hálddašeapmai, muhto dainna ii čovdojuvvo sámiid ruovttuguovllu eatnamiid, čáziid ja luondduriggodagaid oamastan- ja geavahanvuoigatvuođa bissovaččat.

Sámediggi gávnnaha cealkámušastis, ahte ráđđehusa evttohusa dárkkuhus lea stivret lága dulkoma sihke bajidit vejolaš eará láhkaaddima ovvdideami dárbbuid ja buktit ovdan evttohusa váikkuhusaid, gaskavuođa vuođđoláhkii ja Suoma riikkaidgaskasaš geatnegasvuođaide. Ráđđehusa evttohusa vuođustusain ii elat mearkkašupmi dasa, man láhkai ILO áššedovdikomitea dulko ILO-soahpamuša ja dan geatnegasvuođaid ollašuvvama, dahjege vuođustusain ii leat riikkaidgaskasaš dásis duođalaš mearkkašupmi soahpamuša ollašuvvamii.  ILO áššedovdikomitea addá stáhtaide ávžžuhusaid ILO-soahpamuša ollašuhttima várás. Evttohusa vuođustusain lea goit riikkasis dásis mearkkašupmi, daningo riikkabeivviin galget leat doarvái dieđut mearrádusas ja dan váikkuhusain riikkasis lágaide ja ráđđehusa evttohusa vuođustusat stivrejit álggos soahpamuša ollašuhttima Suomas dan rádjai go mearreáiggeraporteren ja rávvenmuddu álgá. 

Sámediggi maiddái gávnnaha, ahte ILO 169-soahpamuša geatnegasvuođaid ollašuhttin lea riikkaidgaskasaččat geahčadettiin guhkes proseassa ja buot soahpamuša ratifiseren riikkat ožžot ainge ávžžuhusaid ovddidit láhkaásahusaid vástidit ILO 169-soahpamuša geatneagasvuođaid. Máiddái Norga ii deavdde veláge buot soahpamuša geatnegasvuođaid. Juos Suopma ratifisere soahpamuša, de dan ollašuhttin sirdašuvvá juohke dáhpáhusas čuovvovaš riikkabeivviide ja sámediggái. 

Sámediggi gávnnaha, ahte mállet, mo soahpamuš lea ratifiserejuvvon muhtun riikkain, eai leat guoskadeamis Supmii muhto mearkašahtti lea, ahte soahpamuša ollašuhttin galgá leat Suoma sámedikki dohkkehan ja doarjon. ILO áššedovdikomitea lea buot ávžžuhusainnis čilgen stáhtaid ja eamiálbmogiid oaiviliid soahpamuša ollašuhttimis ja eaktudan ahte soahpamuša ollašuhttima várás evttohuvvon doaimmaiguin lea sihke stáhta ja gažaldagas leahkki eamiálbmoga dohkkeheapmi. 

Sámedikki eavttohis gáibádus lea, ahte ILO 169-soahpamuša ii sáhte ratifiseret sámedikki dohkkehan sápmelašmeroštallama haga. Soahpamuš ja dan geatnegasvuođat gusket Suomas dušše sápmelaččaid. Sámediggi dohkkehii ovdalis čoahkkimisttis sámeáššiid ministtarbargojoavkku evttohusa sápmelašmeroštallamin. 

Sámedikki oainnu mielde soahpamuša ratifiseren eaktuda ee. nuppástusaid boazodoalu, guollebivddu ja meahccebivddu stivrejeaddji lágaide, Meahciráđđehus -, ruvke-eana-materiála ja vuovdelágaide ja dáid nuppástusaid galggašii áinnas dahkat  soahpamuša ratifiserema oktavuođas. 

Luondduriggodatvuoigatvuođaid guoski artihkkala 15 oasil sámediggi gávnnaha, ahte Suoma lágain eai leat mearrádusat ávkkiid juohkimis ja láhkaaddima galgá nuppástuhttit nu, ahte sámiid ruovttuguovllu luondduriggodagaid ávkkástallamis ožžojun ávkki gálgá juohkit soahpamuša gáibidan vugiin sámedikki ja nuortalaččaid giličoahkkima hálddašeapmai.  Vuvddiid ávkkástallama oasil ávkkiid juohkin ii guoskka sámedikki oainnu mielde vuvddiid dahje oktasašmehčiid, mat leat  priváhta oamastusas. 

Sámediggi gávnnaha, ahte ILO 169-soahpamuša ratifiseren ii váikkuhivččii juohkeolbmovuoigatvuođaide iige eará láhkaaddimis dáhkiduvvon geavahan- ja návddašanvuoigatvuođaide dáhkidemiin maiddái guovllus ássi váldekultuvra ovddasteaddjiid vuoigatvuođaid geavahit luonddu ja luondduresurssaid sierralágain mearriduvvon eavttuiguin.

 

Lausunto hallituksen esitysluonnoksesta ILO 169-sopimuksen ratifioimiseksi