Ođđa prošeakta ovddida sápmelaččaid ekologálaš árbedieđu seailuma Suoma Sámis
Lappi universitehta Árktalaš guovddáš ja Dáidaga dieđagoddi leaba ožžon Lappi lihttu bokte Eurohpa guovllu ovddidanfoanddas ruhtadoarjaga sápmelaččaid árbevirolaš diehtodáiddu bissovaš geavaheami ja geahččaladdi vugiid dutkamii. Doaibma bistá beannot jagi ja dan oppalaš bušeahtta lea sullii 168 000 euro.
”Prošeakta ovddida ekologálaš árbedieđu seailluheami ja vurkema ja ohcá čovdosiid eastadit árbedieđu jávkama. Dánu sáhttá duvdit bissovaš ovdáneami ja luonddu ávdnasiid dáiddolaš geavaheami Lappis ja sámiid ruoktoguovllus, sihke iđihit ođđa buvttamálliid ja áigumušaid”, muitala prošeavtta jođiheaddji, spesiáladutki Elina Helander-Renvall, Árktalaš guovddáža Árktalaš álgoálbmogiid ja sámi dutkamuša doaimmahaga hoavda.
Ekologálaš árbedieđu seailluheapmái ja dan bissovaš geavaheapmái leat čatnasan máŋggalágan vejolašvuođat. Árbevieru vuođul sáhttá hukset ođđa innovašuvnnaid ja buvttagiid, mat dorjot báikkálaš ruhtadoalu ja bissovaš ovdáneami. Digiáiggi teknologijat ja diehtofierpmádagat addet ođđalágan vejolašvuođaid oktasašbargui ja geahččaladdi doaimmaide. Ovdamearkan árbevirolaš ja ođđaáigge teknologijaid ovttastahtti buvttaideai lea sámiid duodji, duoji geavaheapmi sierralágan internet-sisdoaluid juohkimis. Sápmelaččaid dujiide sáhttá laktit ng. QR-kooda, mii rahpá mátketelefuvdnii internet-sisdoaluid sápmelaš kultuvrra birra.
”Ulbmilin dákko lea lasihit dieđu sápmelaččaid árbedieđu sihke árbevirolaš geavadiid birra ja dan bokte ovddidit sámiid árbevieruid gutnidahtti dutkan- ja ovddidandoaimmaid”, dadjá spesiáladutki Elina Helander-Renvall.
Dutkandoaibma guoská Eanodaga guovllu duodjáriid ja duodjefitnodatolbmuid. Prošeavtta áigegaskkas ordnejuvvojit guokte duodjebáji, nubbi čađahuvvo Eanodagas ja nubbi fas Anáris. Dan lassin prošeakta buvttada sápmelaš árbedieđu giehtagirjji. Dát giehtagirji ja prošeavtta eará doaibma lasiha sihke virgeoamážíid, fitnodateaiggádiid ja eará olbmuid diđolašvuođa dan birra, mii ekologálaš árbediehtu lea ja makkár hástalusat gávdnojit dan bisuheamis.
Prošeavttas leat mielde Árktalaš guovddážis spesiáladutki Elina Helander-Renvall sihke dutkit Minka Labba ja Inkeri Markkula ja Dáidaga dieđagottis dutki Ismo Alakärppä.
Lassidieđut:
Elina Helander-Renvall
tel. 0400 13 88 78
elina.helander-renvall@ulapland.fi
Duogáš: Ekologálaš árbediehtu
Ekologálaš árbediehtu lea doaba, mii govve álgoálbmogiid iežaset luonddubirrasa ja kultuvrra dovdama. Sápmelaččaid ekologálaš árbediehtu lea stuorra muddui sin doaimmaide čatnasan diehtu, mii laktasa luondduealáhusaide. Dát geavatlaš diehtu lea vára vuolde jávkat ja gáržut servodaga rievdama boađusin: luondduealáhusaid hárjeheapmi lea váttásmuvvan ja árbediehtu ii šat álkit sirdašuva geavatlaš doaimmaid bokte nuoraide. Ekologálaš árbediehtu lea kumulatiivvalaš, dat čoahkkana ja johtá buolvvas nubbái kultuvrralaš sirdima čađa. Dat sisdoallá dieđuid, dáidduid, geavadiid ja oskumušaid, maid sisdoallun leat omd. olbmuid ja eará ealli gáhppalagaid gaskasaš oktavuođat ja gaskavuođat birrasii. Ovdamearkka dihte sápmelaččaid árbevirolaš duodji lea ovdánan guhkes áigodagaid čađa dálá áigge fitnodahkan ja kultuvrralaš vuogádahkan. Duodjái čatnasa ollu diehtu, man ferte dokumenteret, heivehit ja seailluhit.
Árbevierru lea dáid jagiid geavahuvvon ovttas dieđalaš dieđuin árktalaš guovlluid álbmogiidda ja birrasii guoski dutkan- ja seailluhanbarggus. Ovttastuvvon Nášuvnnaid luonddu máŋggavuhtii guoski soahpamuš (Biodiversitehta soahpamuš) geatnegahttá stáhtaid gudnidahttit, seailluhit ja suodjalit álgoálbmogiid biologálaš máŋggavuođa suodjáleapmái ja bissovaš geavaheapmái laktasan dieđuid ja geavadiid. Soahpamuša vuolláičállin Suopma lea čatnasan suodjalit ja seailluhit erenoamážit sámiid ekologálaš árbedieđu.
|