(Almmustuvvan Gábas geassemánus 2009)
Lohken gieskat ovtta mu verdde ja kollega, kanadalaš feministta miellagiddevaš artihkkala sosiála sohkabeali (ru. genus, su. sosiaalinen sukupuoli, eaŋg. gender) doahpaga váilevuođain. Su mielas “sosiála sohkabealli” doaba ja dan atnuiváldin leat hehtten ja ráddjen nissonlihkadusa politihkalaš ulbmiliid ollašuhttimis – nappo servodaga patriarkála struktuvrraid nuppástuhttima. “Sosiála sohkabealli” lea váldán deattu eret dán ulbmilis. Eambbo ja eambbo iešguđet oktavuođain lea sáhka “sosiála sohkabealis” dan sadjái go hállojuvvošii nissonolbmuid birra. Dán láhkai nissonolbmot šaddet vuot ođđasit oaidnemeahttumin sihke servodagas ja ságastallamis. “Sosiála sohkabealli” lea eambbo neutrála ja dan dihtii muhtimiid mielas buoret doaba.
Linda Christiansen-Ruffman mielas goit dát doaba geavahuvvo politihkalaččat nissoniid vuostá earret eará čuovvovaš vugiin: 1) dat heajuda nissoniid politihkalaš barggu, mii viggá nuppástuhttit servodaga, 2) dat heajuda nissoniid politihkalaš doaibmivuođa (agency), 3) dat jaskkodahttá nissoniid, 4) dat dahká eahpedássidis váldegaskavuođaid nissoniid ja albmáid gaskkas oaidnemeahttumin, ja 5) dat normalisere almmáiolbmuid kultuvrra ja oaidninčiega. “Sosiála sohkabealli” lea doaba man vuođđun lea guovttijuohku. Christiansen-Ruffman gohčoda dan guovttijuogu “juogo-dahje dávdan” mii fáŋge nissoniid (ođđasit) veardádalli gaskavuhtii almmáiolbmuiguin. Norbman lea vuot almmáiolmmoš, masa nissonolmmoš diđolaččat dahje dieđekeahttá veardiduvvo. Boađusin lea dat, ahte lea ain váddásut govahallat iehčanas, autonomalaš nissoniid ja iešguđet nissoniid siskkáldas gaskavuođaid.
Christiansen-Ruffman namuha erenoamážit davviriikkalaš nissondutkamuša ovdamearkan dakkár lahkonanvugiin, mat leat ráddejuvvon guorahallat dan, leago nissonolmmoš seammalágan vai earálágan almmáiolbmuide veardidettiin. “Sosiála sohkabealli” nappo ráddje analyhtalaš (guorahalli) vejolašvuođaid iige dat nagot buktit ovdan feministtalaš perspektiivva máilmmis. Dat lea doaba mii lea sollen feminismma váldoiešvuođaid: fuomášumi buot nissoniidda ja sin máŋggabealátvuhtii, patriarkáhtii ja dan sosiála proseassaide, feministtalaš strategiijaide ja višuvnnaide nuppástusa birra ja nissonlihkadusaid viggamušaide iešguđet guovllus máilmmis.
Christiansen-Ruffman mielas “sosiála sohkabealli” doahpagis ii leat analyhtalaš fápmu láidestit min molssaeavttuide patriarkála válddi vuostá – válddi man iešvuođat ja árvvut leat gilvvohallan, vuovdáivuohta, kontrolla ja veahkaváldi. Son dadjá ahte nu guhká go patriarkála doaladumit ráđđejit servodagain, kultuvrrain ja dutkamušas, lea dárbu feministtalaš politihkalaš lihkadussii man ulbmilin lea nuppástuhttin, ii dušše dásseárvu patriarkála servodagas. Su mielas nuppástuhtti, holisttalaš feministtalaš guorahallan sisttisdoallá nissoniid molssaeavttuid servodagaid birra, maid ulbmilin ii leat veahkaváldi ja jápmin, muhto váldit vára eallimis.
Artihkal: Christiansen-Ruffman, Linda. “Women, Knowledge and Change: Gender Is Not Enough.” Resources for Feminist Research 32.1/2 (2007): 114-38.
Mus ii leat du epoasta čujuhus. Áiggošin sáddet dieđu mu ja Rawdna Carita Eira teakstačájáhusa birra. Rahppo 29.8.2009, kl 13, Kaffegalleriijas, Guovdageaidnu. Mus lea maid blogga.
Gulahalle.
Anne vv
Vuoi, dás ledje ollu jurdagat. Mon in áiggo visot kommenteret. Muhto go mon duollet dállet oainnán dárbbu erohallat sosiála ja biologalaš sohkabeliid – omd go hálida ipmirdit man dásis iešguđet iešvuođat leat – de hálidan bealuštit sosiála sohkabeali doahpaga. Vaikko in leat lohkan Linda Christiansen-Ruffmana artihkkala.
Joa, dat jaskkodahttá nissoniid. Dat dagaha ákkastallama váttisin. Muhto vuoitu das lea ahte mii eat sementere buot nissoniid gullevašvuođa nissoniid jovkui. Jos mii váldit dan sosiála sohkabeali eret digaštallamis de lea bahá ásahit nissonjoavkku mii lea nu oktasaš ahte ii oktage nisu beasa das eret. Dál go doaba sosiála sohkabealli lea jođus, de olbmot ožžot ipmárdusa dasa ahte nissonat maid sáhttet dievdoolbmuid máhtuid máhttit ja dievdoolbmuid bargguid bargat.
Mon ipmirdan ahte ii leat álo dárbu erohallat, ja ahte lea dárbu maiddái doallat ráinnas nissonarenaid gos eat huma nu ollu sosiála sohkabeali birra ja gos nissonat ožžot leahkit nissonat ja dan bokte nannut, muhto mon jáhkán ahte jos lea beare dát perspektiiva ahte nissonat leat eará go dievdoolbmot, de lea bahá bártidit juste nissoniid iežaset individuála válljemiid ektui.
Diet guoskkašii várra muđui ge Sápmái, mu mielas, ahte mii fertet muhtumin jurddašit sierraneami (vai olle politihkalaš bohtosiidda ja vai olles joavku oktasaš identiteahtta nannu), ja muhtumin fas seaguheapmi (vai indiviiddat, beroškeahttá sámivuođas, ožžot ieža válljet mot áigu leahkit – homse vai ii, nieida vai ii, olgešbellodatjienasteaddji vai ii, Scrubs-geahčči vai ii).
Nu mon jurddašan. Mon dieđán ahte auktoriteahtat nu go Torill Moi ja vel Judith Butler meidnejit ahte diet guovttebealjuogus lea váralaš go dat dadjá ain čielggaseppot ahte biologalaš sohkabealli gávdno ja nu ii leat, go visot manná giela bokte ja nu ain. Na Butler goit: Mii eat goassige joavdde dan biologalaš sohkabeallái – visot manná min giela bokte – ja dainna mii eat berre erohallat daid guokte. Muhto mon goit lean old school juste dán dáfus ahte mon oainnán positiivvalaš beliid dien erohallamis maid. Iešguđet perspektiivvat leat riggodahkan servodahkii! Ja vaikko mii váldit ovtta perspektiivva dihto dáhpáhusas, de dat ii mearkkaš ahte mii leat dan nuppi perspektiivva vuostá. Dies mon lean áibbas ovttaoaivilis dieinna Christiansen-Ruffmaniin. Mii berrešeimmet jurddašit “sihke – ja”, eat ge berreše seaguhit dien “juogo-dahje” -dávdii.