Guovddáš eiseválddit leat bidjan johtui proseassa oažžut suohkaniid árvvoštallat galget go časkit iežaset oktii eará suohkaniiguin nannen dihte iežaset gelbbolašvuođa ja buoridan dihte bálvalusaid álbmogii.

Sámediggi leage dan olis guorahallan movt dát reforbma galgá vuhtii váldit sámiid beroštumiid. Dán guorahallamis lea Sámediggi guorahallan movt olbmuid vuoigatvuođat oažžut sámegillii bálvalusaid bohtet vuhtii váldot jus suohkanat časkojuvvojit oktii. Sámedikki oaidnu lea ahte jus suohkan mii lea mielde sámegiela hálddašanguovllus časko oktii eará suohkaniiguin, de ferte dat ođđa, stuora suohkan maid leat mielde sámegiela hálddašanguovllus. Dat sáhttá mearkkašit ahte eambbogat ožžot rievtti sámegielat bálvalusaide, ja nu sáhttá bálvalus sámegielagiidda buorránit. Dat sáhttá maid mearkkašit ahte bálvalusat sirdojuvvojit guovddáš báikkiide mat eai leat sámi guovllut ja gos lea váddásit gávdnat fágabargiid geat hálddašit sámegiela. Jus oktiičaskin dagaha ahte sámit šaddet unnitlohkui, de sáhttá šaddat unnit fokus sámiid dárbbuide. Jus nu geavvá, de sáhttet bálvalusat hedjonit sámiide. Jus sámi guovlluin sirdojuvvojit eret bargosajit, de sáhttet maid olbmot šaddat fárret eret sámi báikegottiin gos omd. sámegiela lea beaivválaš giellan, dahje gos sámi árbevirolaš ealáhusat leat dehálaččat. Dat sáhttá maid heajudit sámiid sajádaga servodagas.

Sámedikki váldodiehtu goit orru leame ahte lea dárbu ahte suohkanat bidjet eambbo fuomášumi sámiid vuoigatvuođaide go sii fállet bálvalusaid álbmogii. Dát ii leat dehálaš dušše suohkaniidda mat leat mielde sámegiela hálddašanguovllus, muhto maiddái suohkaniidda mat eai gula hálddašanguvlui.

Guorahallamis lea Sámediggi árvvoštallan movt suohkanreforbma sáhttá váikkuhit suohkaniid iešguđet lágán fálaldagaide, nugo mánáidgárddiide, skuvllaide, mánáidsuodjalusbálvalussii, dearvvašvuođabálvalusaide ja areálaáššiide.

Sámediggi buktá dán guorahallamis moadde rávvaga. Sin vuosttaš ráva leat ahte suohkanat gos sámit leat eanetlogus dahje gos sámit leat nu stuora unnitlogus ahte dat váikkuhit servodaga, berrejit bisuhuvvot nugo otne. Nubbi ráva lea ahte sámegiela hálddašanguovllu suohkanat gos sámit leat unnitlogus, sáhttet árvvoštallat časkot oktii eará suohkaniiguin, muhto de fertejit vuoigatvuođat viiddiduvvot nu ahte ođđa, stuora suohkan maid lea mielde sámegiela hálddašanguovllus.

Sámediggi rávve ahte suohkaniidda ásahuvvo konsulterengeatnegasvuohta sámiiguin lága bokte.

Sámediggi rávve ahte ásahuvvo oktasaš dulkon- ja jorgalanguovddáš maid buot suohkanat sáhttet geavahit.

 Raportta ja eanet dieđuid Sámedikki barggu birra suohkanreforpma birra dáppe.

Sámediggi háliida dál buohkain mearkkašumiid dán raportii. Dán birra maid gávnnat eambbo dieđuid Sámedikki siidduin.