#http://web.archive.org/web/20141013055242/http://klemetti.blogspot.fi/search?updated-min=2010-01-01T00:00:00%2B02:00&updated-max=2011-01-01T00:00:00%2B02:00&max-results=50


PERJANTAI 12. MARRASKUUTA 2010

Dearvvuođagat Roavenjárggas
Mannan bearjadaga lei sámi parlamentáralaš ráđi stivrra dán jagi maŋimus čoakkán. Čoakkáma álggus mis lei stuora gudni oažžut SPR:a guossin veahádatáittardeaddji, boahttevaš ON:a bissovaš foruma lahttu Eva Biaudeta. Ságastalaimet SPR:a ja bissovaš foruma ovttasbarggus ja boahttevaš bissovaš foruma prográmmas. Ságastalaimet maid ON.a álgoálbmotraporterejeaddji James Anaya guossástallamis mannan cuoŋománus go son lei SPR:a guossin. Čoakkáma maŋŋel veahádatáittardeaddji oahpásnuvai ee. Eanodaga sámegiel beaivedikšui, oahpahussii ja boarrásiiddikšui.

SPR gulai maid ovdanbuktojumiid Suoma sámedikkis ja Norgga bealde sámi filbmaguovddážis davviriikkalaš sámi filbmaovttasbarggu ovddideamis. Norgga bealde leat ovddideame filbmaovttasbarggu málle, man vuođđun lea oasussearvi. SPR:a stivra mearridii ain čielggadit vejolašvuođaid ovddidit oktasaš davviriikkalaš sámi filbmaguovddášmálle.

SPR:a stivrras gulaimet maid Sámiráđi áššis, mii guoská sápmelaččaid ovddastusa Árktalaš ráđis. Sámiráđi ovddasteaddjit muitale, ahte sii eai ovddas sápmelaččaid árktalaš ráđis muhto dušše iežaset organisašuvnna. SPR merkii Sámiráđi oainnuid diehtun ja gieđahallat ášši vel čuovvovaš SPR:a stivrra čoakkámis. SPR:a stivra mearridii ohcat dárkojeaddji sajádaga WIPO:i (World Intellectual Property Organization) ja dan komiteai, mii gieđahallá álgoálbmogiid árbevirolaš dieđu. WIPO dehege máilmmi vuoiŋŋaduoji suodjalanorganisašuvdna lea Ovttastuvvan našuvnnaid sierraorganisašuvdna. WIPO:s válmaštallojuvvo soahpamušdeaksta riikkaidgaskasaš instrumeantta dehe instrumeanttaid oažžuma várás genariggodagaid, árbevirolaš dieđu ja álbmotárbevieruid suodjaleapmái. SPR:a oassálastin WIPO bargui leanai danin earenoamáš dehálaš.

SPR mearridii álggahit maid sámi skuvlenpolitihkalaš prográmma válmmaštallama. Lean hui duhtavaš, ahte leat johttáhan máŋggalágán prográmma- ja ovddidandoaimmaid SPR:s. SPR oassálastá maid Murmánskkas Sámiid II kongressii, man ulbmilin lea čielggadit sámiid válggain válljejuvvon álbmotválljenorgána vuođđudeami Ruššii. SPR:ái ja sápmelaččaid ovttasbargui livččiinai duođaid dehálaš, ahte sápmelaččain livččii maid Ruošša bealde iežaset álbmotválljenorgána. Doaivvu mielde Moskovas ipmirdit dán dárbbu.

Dát vahkku manai Roavenjárggas máŋggain čoakkámiin. Disdaga lei artihkal 8(j)-bargojoavkku čoakkán. Čoakkámis dohkkeheimmet viimmat biodiversiteahttasoahpamuša Akwé: Ko rávvagiid suomagiel jorgalusa. Dat gávdno sámedikki ruovttusiidduin dokumeanttat-ossodagas. Suomagiel jorgalus maid almmustahttojuvvo sáttasániidisguin lagašáiggiid. Dohkkeheimmet duogášmateriálan sámedikki dahkan čilgehusa Akwé:Ko rávvagiid gaskavuođas Suoma lágaide. Disdaga ráđđádalaimet Meahcceráđđehusain vuovdegeavahanvugiin sámiid ruovttuguovllus. Meahcceráđđehus ovdanbuktá vuovdegeavahanvugiid čuovvovaš sámiid ruovttuguovllu bálgesiid boazoisiđiid ja sámedikki oktasaščoakkámis. Mannan oktasaščoakkámis šiehtaimet, ahte sámediggi ordne oktasaščoakkáma vel dán jagi go bargojoavku, mii čielggada alimus lobálaš boazomeriid, álggaha barggus ja aiddo dan čoakkámis gieđahallojuvvole dát gažaldagat. Imaš gal, bargojoavku ii leat velge ásahuvvon vaikko nammadangirjjit bohte juo geassemánu.

Gaskavahkko oassálasten Roavenjárggas Meahcceráđđehusa ođđa Pilke-dálu rahpandoaluide. Meahcceráđđehusa oaivehoavda Jyrki Kangas deattuhii sártnistis sámi kultuvrra suodjaleami dehálašvuođa sámiid ruovttuguovllu stáhta hálddašan eatnamiid dikšumis ja anus sihke oinnii ovttasbarggu sámedikkiin buorránan sakka. Sártni váldofáddán lei Meahcceráđđehusa hálddašanmálle ja ruhtadandilli. Sámediggi lea doarjalan riikkabeivviide, vai luonddubálvalusaid ruhtadeapmi ii unniduvvole dálážis. Meahcceráđđehusa hálddašanmálles lea lohpiduvvon ordnejuvvot sámediggelága 9 § ráđđádallan juo jagi 2009 loahpas, muhto ráđđádallamis gal ii leat gullon vel dán rádjái mihkkege.

Ođđasiin lea measta vahkosaččat vaikko makkár imašlaš evttohusat Meahcceráđđehusa ođđa hálddašanmállen. Hálddašanmálle ođastus ii mainnage lágiin geargga dáid riikkabeivviid gieđahallamii. Jáhku mielde ráđđehus lea goitge linnjeme Meahcceráđđehusa hálddašanmálle vel dán jagi ja lága válmmaštallan bázálii boahtte riikkabeivviide. Orru gal oalle ahkidis jurdda, ahte dálá ráđđehus jur ovdal riikkabeaiveválggaid lea linnjeme ná mearkkašahtti áššis ja čatname boahtte riikkabeivviid gieđaid. Válmmaštallan ii leat muđuidge deavdán buori hálddahusa gáibádusaid, čanusjoavkkuid eai leat gullan áššis ja áššit leat válmmaštallojuvvon čihkosis. Buot jierbmámus livččii ráfáidahttit dili ja ráđđádallat áššis EU:a komisšuvnnain. Jos Meahcceráđđehusa hálddašanmálle gáibida duođaid rievdadusaid, de ášši válmmaštallan galggalii álggahuvvot riikkabeaiveválggaid maŋŋel bargojoavkkus, mas livčče rabas vuogi mielde ráđđádallame čanusjoavkkut ja meahcceráđđehusa olbmot. 

Duorastaga deiven Kanada Suoma ambassadöra ja Kanada oarjedavveterritoriija hoavda ja ságastalaimet Kanada ja Suoma álgoálbmotpolitihkas. Odne bearjadaga sámedikki stivra čoahkkanii telefunčoakkámii nammadit muhtin hohpolaš ovddastusaid. Sámedikki stivra maiddái mearridii, ahte sámi mánáid ja nuoraid dáiddadáhpáhus lágiduvvo boahtte jagi ja lágidemiid ovddasvástádus lea sámedikki skuvlen- ja oahppomateriálalávdegottis sihke virggistis álggahan nuoraidčállis ja boahttevaš nuoraidráđis. Sámedikki skuvlen- ja oahppomateriálalávdegoddi lei mearridan ahte dáiddadáhpáhus ii ordnejuvvole boahtte jagi ja stivra geavahii dál veto-rievttis ja mearridii, ahte dáhpáhus ordnejuvvo. Dáhpáhus lea dehálaš sámi mánáide ja nuoraide ja dáhpáhusa ordnekeahttá guođđin attálii ahkidis signála mánáide ja nuoraide. Jáhkán, ahte go oažžut nuoraid vel nannosit mielde dáiddadáhpáhusa ordnemii, de oažžut das vel buoret ja geasuheaddji dáhpáhusa.

Boahtte vahku lean Ottawas árktalaš parlamentarihkkáriid bissovaš komitea čoakkámis. Čoakkáma áššelisttus lea ee. Kanada árktalaš politihkka, Nunavuta hálddašanmálle ja gullat maid inuihtaid ovddasteddjiid. 

12.11.2010

Juvvá Lemet