#http://web.archive.org/web/20141008044904/http://klemetti.blogspot.fi/2012_09_16_archive.html

TIISTAI 18. SYYSKUUTA 2012

Nállevealahankomitea ođđa miehtemielalaš linnjá sámiid ektui


ON:a vuollásaš nállevealahankomitea lea čoakkámisttis 31.8.2012 addán Supmii ávžžuhusaid nállevealahansoahpamuša olláhuhttima várás. Nállevealahankomitea ávžžuha Suoma nannet sápmelaččaid iešmearridanrievtti olláhuvvama sápmelašmeroštallamis ja sámedikki válgalogahallama dievasmahttimis. Komitea lea gieđahallan Suoma mearreáiggeraportta (mearreáiggeraporttat 20-22). Komitea čohkiida stáhtaid nammadan sorjjasmeahttun áššedovdiin, geat bearráigehččet nd. nállevealahansoahpamuša olláhuvvama. Soahpamuš gieldá geange vealaheamis etnihkalaš álgoboahtimuša mielde ja soahpamuš gáibida positiivvalaš sierradoaimmaid vehádagaid ja etnihkalaš joavkkuid duođalaš dásseárvvu joksama várás.

Nállevealahankomitea lea addán ovddit háve ávžžuhusaid Supmii jagi 2009. Dalle komitea geardduhii ovddit ipmárdusas, man mielde Suoma geahččanvuođđu lea liiggás ráddjejeaddji dan meroštallamii, gean sáhttá atnit sápmelažžan. Komitea geardduhii maid ávžžuhusas das, ahte Suopma galggalii addit dáláža eanet áššáigullevaš mearkkašumi jearaldatvuloš olbmui iešidentifikašuvdnii, dego komitea oppalaš ávžžuhusas nr 8 (j. 1990) ovdan buktojuvvo. Sámediggi lea addán cealkámuša jagi 2011 Suoma mearreáiggeraportta várás, mas kritiseriimet komitea daláš oainnu.

Alimus hálddahusriekti čujuhii dán ávžžuhussii dagadettiinis mearrádusa dievasmahttit sámedikki válgalogahallama sámedikki oainnu vuostásaččat ja AHR:a mearrádussii váikkuhii nállevealahankomitea oaidnu ja dat lei das eanemus mearrideaddji.

Nállevealahankomitea lea gieđahallan ášši dál ođđasit ja sápmelašmeroštallama gieđahaladettiinis lea váldán ávžžuhusastis vuhtii hui mearkkašahtti ládje ON:a álgoálbmotjulggaštusa Suoma stáhta geatnegahtti dokumeantan. Dát lea hui miellagiddevaš daningo attedettiinis ovddit ávžžuhusa sápmelašmeroštallamis, komitea ii váldán vuhtii ON:a álgoálbmotjulggaštusa, mii lei gal juo dalle dohkkehuvvon (j. 2007).

Dál komitea lea cealkán, ahte AHR ii leat mearrádusastis bidjan dárbahassii stuora deattu ON:a álgoálbmotjulggaštusa artihkkaliidda 3, 8 ja 33. Álgoálbmotjulggaštusa artihkkala 3 mielde álgoálbmogiin lea iešmearridanriekti. Artihkkala 8 mielde álgoálbmogiin ja ja daidda gullevaš olbmuin lea riekti dasa, ahte dat eai suddaduvvo bákkuin iige daid kultuvra duššaduvvo. Artihkkala 33 mielde álgoálbmogiin lea riekti mearridit iežaset identiteahtas dehe lahttuvuođas dábiideaset ja árbevieruideaset mielde. Nállevealahankomitea ávžžuha 31.8.2012 Supmii, ahte meroštaladettiin gii sáhttá jienastit sámediggeválggain, de Suopma galgá dáhkidit sápmelaččaid iešmearridanrievtti olláhuvvama mearridettiinis sin stáhtusa, meroštaladettiin geat gullet sápmelaččaide ja dáhkidit, ahte sii eai bákkuhuvvo assimilašuvdnii.

Nállevealahankomitea earáhuvvan linnjá lea diehttelas buorre, muhto nuppe dáfus komitea ii leat gomihan jagi 1990 iežas addin oppalaš kommeantta nr 8, man mielde etnihkalaš jovkui gullama vuođđun galggalii leat iešidentifikašuvdna. Oppalaš kommeanttat leat oppalaš ávžžuhusat olmmošrivttiid buorideami várás. Mun vuorddánnai komitea addit ođđa oppalaš kommeantta gaskavuođas komitea ođđa linnjái ja ON:a álgoálbmotjulggaštussii. Jos oppalaš kommeanta ii gomihuvvo, dehe eahpečielga dilli, mot nállevealahankomitea čovdosat galggale dulkojuvvot ja olláhuhttojuvvot, sáhttá bistit vaikko man guhká.

Hui dehálaš ja mearkkašahtti lea dat, ahte komitea lea ávžžuhusainis váldán vuhtii ON:a álgoálbmotjulggaštusa ná nanu dokumeantan.  Dat lea čielga signála maid Suoma stáhtii álgoálbmotjulggaštusa olláhuhttima várás. Iešalddes gal lea earenoamáš, ahte komitea ii leat árvvoštallan iige váldán vuhtii mearrádusastis siviila- ja politihkalaš rivttiid oppalašsoahpamuša, vaikko dan vuosttaš artihkal dáhkida sápmelaččaide iešmearridanrievtti álbmogin.

Dát ášši ja nállevealahankomitea ávžžuhusat šaddet gieđahallot bargojoavkkus, mii ođasta sámediggelága. Bargojoavku doallá vuosttaš čoakkáma boahtte vahku 25.9. ja bargojoavkkus lea barganáigi boahtte jagi miessemánu lohppii. Sámedikki bargojoavkkus ovddastit mu lassin Tiina Sanila-Aikio ja Nilla Tapiola. Almmatge dát maid dárkkuha dan, ahte maiddái AHR galgá geahččat speadjalii, daningo dat lea mearrádusastis váldán vuhtii nállevealahankomitea ovddit ávžžuhusaid dakkáražžan analyserekeahttá daid vejolaš boasttoárvvoštallamiid.

Eará osiin komitea lea ávžžuhan, dego ovdalge, ahte Suopma galggalii ratifiseret Ilo 169-soahpamuša ja ođđa čuokkisin lea ávžžuhan Suoma galgat bidjat deattu sámiid vuoigatvuođaid olláhuvvamii sámiid ruovttuguovllu olggobealde sihke hoahpuhan giellaealáskahttinprográmma olláhuhttima ja sámegielalaš sosiála- ja dearvvašvuohtabálvalusaid buorideami ruovttuguovllus.

Nállevealahankomitea lea gieđahallan raporttastis maid sámi boazodoalu ja earenoamážit fuollan leat leamaš Suoma dáláš boazodoallolága váillit. Komitea lea fuolas das, ahte boazodoalloláhka dahká vejolažžan bálgesiid eanetlohkomearrádusaid, mat sáhttet uhkidit sámi boazodolliid vejolašvuođaid bargat árbevirolaš ealáhusaideasetguin. Komitea lea earenoamáš fuolas alimus hálddahusrievtti (AHR) mearrádusas suovvat njuovvat olles Njellima siidda boazoealu.

Njellima siidda boazoolbmot leat váidalan mearrádusas ON:a olmmošriektekomiteai ja sihke Sámi parlamentáralaš ráđđi ja Suoma sámediggi leaba dorjon sin váidalusa. Olmmošriektekomitea lea mearridan, ahte AHR:a mearrádus ii oaččo olláhuhttojuvvot ovdal go olmmošvuoigatvuohtakomitea lea čoavdán ášši. Mearrádus váidalussii vurdojuvvo dán čavčča dehe boahtte giđa. Nállevealahankomitea ávžžuha, ahte Suopmá riepmá dárbbašlaš doaibmabijuide suodjalit sámiid árbevirolaš ealáhusaide gullevaš boazodoalu.

Lean bivdán sámedikki hálddahusa válmmaštallat čuovvovaš sámedikki stivrra čoakkámii álgovuolggálaš evttohusa, makkár doaimmaide nállevealahankomitea ođđa linnjen addá ákka dehe doalvu. Lean bivdán hálddahusa válmmaštallat burginevttohusa AHR:a diimmá mearrádusain dievasmahttit sámedikki válgalogahallama boastto ákkaid vuođul. Stivra árvvoštallá čoakkámisttis addágo nállevealahankomitea ávžžuhus ákka burgimii vai duhtatgo AHR:a mearrádussii.

Vuottesjávrres 18.9.2012

Juvvá Lemet