#http://web.archive.org/web/20141006203149/http://klemetti.blogspot.fi/2011_02_20_archive.html

MAANANTAI 21. HELMIKUUTA 2011

Čoakkándearvvuođagat Helssegis
Gilbbesjávri 2020-fidnu stivrenjoaavkku čoakkán lei guovvámánu álgogeahčen. Sámediggi evttohii, ahte fidnui váldojuvvo lassiáigi geassemánu rádjái. Stivrenjoavku lei dás ovttamielalaš. Suohkan válmmaštallá cealkámušaid ja stivrenjoavkku máhcahagaid vuođul ođđa evttohusa gárgehanplánan ja vuordit stuora beroštumiin maid rievdadusaid suohkan dahká plánii. Gilbbesjávrre gárgehanplánas leat ruovttusiiddut, muhto dat eai gal leat dán jagi bealde ođasnuhttojuvvon. Čujuhus lea: (http://www.kilpisjarvi2020.com/).

Sierra ministeriijaid čielggadeamit boahtteáigge várás ráđđehusráđđádallamiidda leat válmmašnuvvan. Sámediggi lea addán oainnuidis ráđđehusprográmma válmmaštallama várás ja muhtin sámedikki ovddan áššit leat váldojuvvon ministeriijaid čielggademiide. Muhto dađi bahábut eai doarvái. Ministeriijaid čielggadeamit boahtteáigge várás leat čohkkejuvvon čuovvovaš čujuhusa oktavuhtii: (http://www.vnk.fi/toiminta/hallitusohjelman-seuranta/tulevaisuuskatsaukset/fi.jsp).

Vuoigatvuohtaministeriija lea čielggadeamistis boahtteáigge várás ásahan ulbmilin ráhkadit lága mii nanne álgoálbmotrivttiid. Das čielggasmahttojuvvole eananvuoigatvuohtagažaldagat ja ratifiserejuvvo ILO 169-soahpamuš. Doaivvu mielde ulbmil čállojuvvo ráđđehusprográmmii almmá mangelágán heajudemiid haga. Sámegiela oasis vuoigatvuohtaministeriija čatnasa sámi giellaealáskahttinprográmma doaibmabijuid olláhuhttimii sihke sihkkarastit dárbbatlaš giellaskuvlejumi ja riikkavuložiid rievtti oažžut bálvalusaid iežaset gillii. Oahpahus- ja kulturministeriija čatnasa ovddidit ja doarjut sámegielaid ja sámi kultuvrra sajádaga doarjjaráhkadusaid ovddidemiin. Ulbmil lea dehálaš, sámi kultuvra ja sámi dáiddárat dárbbahit lasi doarjaga.

Eanan- ja meahccedoalloministeriija geahčastat boahtteáigge várás lei morašlaš lohkat. Sápmelaččain dehe sámi boazodoalus ii daddjojuvvo čielggadeamis sátnige. Boazologu vuolideapmi lea čielggadeamis ovdan, seamma ládje maid teknihkalaš vugiid gárgeheapmi boazologuid bearráigehččui. Boazodolliid dinesdási loktemis ii daddjojuvvo sátnige – dego ii boazodoallolága ja boazodoalu doarjjaortnega gárgeheamisge.

Ovddetvahku ledjen Helssegis kultuvra ja suvdilis garganeapmi –semináras hubmin. Mu sáhka lea čujuhusas: (www.samediggi.fi/puheet). Oassálasten maid árktalaš ráđđádallangotti giđa vuosttaš čoakkámii. Ráđđádallangotti bargun lea Suoma árktalaš politihka válmmaštallan. Politihka válmmaštallan ii leat vel álgán. Evttohin váldojuvvot árvvoštallama vuollásažžan, ahte álgoálbmotáššit válmmaštalalii iežas prográmmaáššegirjebargojoavku, vai álgoálbmotáššit váldojuvvojit vuhtii horisontálalaččat. 

Ovddetvahku sámediggi attii cealkámuša LuTU-doaibmaplánas (uhkivuloš luonddutiippaid doaibmaplána). Doaibmaplána gávdno birasministeriija ruovttusiidduin ja sámedikki cealkámuš čujuhusas: (www.samediggi.fi/lausunnot). Doaibmaplána lea ráhkaduvvon uhkivuloš luonddutiippaid dili buorideami várás. Doaibmaplána doallá sisttis buriid evttohusaid sámi kultuvrra ja sámi boazodoalu vuhtii váldima várás eanangeavaheami stivremis ja lágain. Sámediggi guottiha doaibmaplána guovddáševttohusaid. Doaibmaplánas lea evttohuvvon, ahte eanan- ja meahccedoalloministeriija álgá válmmaštallat boazodoalu doarjjaortnega gárgeheami. Sámedikki oainnu mielde sámi boazodoalu doarjja- ja hálddašanortnet galgá válmmaštallojuvvot biodiversiteahttasoahpamuša artihkkaliid 8(j):a ja 10(c):a sihke Suoma riikkaidgaskasaš geatnegasvuođaid mielde iežas bargojoavkkus, iige virgeolmmošbargojoavkkus, man jođiha eanan- ja meahccedoalloministeriija. Sámediggi evttoha birasministeriijai, ahte dan ovddasteaddjit boađále buktit ovdan LuTU-doaibmaplána čuovvovaš sámedikki ja sámi ruovttuguovllu bálgesiid oktasaščoakkámii ja seammas sáhtálii suokkardallat doaibmaplána olláhuhttima daid evttohusaid vuođul, mat gusket sámiid ruovttuguovllu.

Mannan vahkku lea gollan eanas áigge Helssegis sierralágán čoakkámiin ja seminárain. Disdaga oassálasten áššedovdiseminárii immateriála kulturárbbi suodjalansoahpamuša ratifiserenvejolašvuođain Suomas. Soahpamušdeaksta gávdno eŋgelasgillii čujuhusas: (www.). Soahpamuš suodjala ee. sámiid árbevirolaš dieđu, duodjámáhtu, sámi árbevirolaš musihka ja soahpamuš lea sápmelaččaide hui dehálaš. Sámediggi lea dahkan álgaga soahpamuša ratifiserema várás oahpahus- ja kulturministeriijai. Áššedovdiseminára lea lágiduvvon sámedikki álgaga vuođul. Norga ja Ruoŧŧa leaba ratifiseren immateriála kulturárbbi suodjalansoahpamuša. 

Áššedovdiseminára lei ovttamielalaš das, ahte soahpamuš galggalii ratifiserejuvvot. Oahpahus- ja kulturministeriija álggaha ratifiserenproseassa válmmaštallama ja lea jáhkehahtti, ahte ášši dolvojuvvo ráđđehusa gieđahallamii geasset. Ratifiseremis mearrida loahpaloahpas riikkabeaivvit. Soahpamuša ratifiseren álkida maid davviriikkalaš sámi soahpamuša joatkkaráđáđdallamiid, daningo soahpamuš doallá sisttis iešvugiid immateriála kulturárbbi suodjalansoahpamušas. Maiddái álgoálbmotjulggaštusa olláhuhttin šattalii álkibun, daningo julggaštusa artihkal 31 doallá sisttis seammalágán geatnegasvuođaid go immateriála kulturárbbi suodjalansoahpamuš. Immateriála kulturárbbi suodjalansoahpamuša ratifiseren gáibida dasa lassin doaibmaplána ráhkadeami ja diehttelas resursserema.

Duorastaga dollen sámedikki sáhkavuoru Meahcceráđđehusa láhkaođastusa álggahansemináras. Meahcceráđđehusa hálddahusmálle lea válmmaštallojuvvon dál sulaid guokte jagi. Stáhtaráđđi ja ministeriijat dulkojit, ahte fitnodatekonomiijamálle lea EU-rievtti vuostá. Ođasnuhttindárbu boahtá das. Mu sáhka gávdno sámedikki ruovttusiidduin. Bukten ságastan ovdan daid riikkaidgaskasaš ja álbmotlaš geatnegasvuođaid, mat galggale váldojuvvot vuhtii Meahcceráđđehusa hálddahusođastusas. 

Sámedikki ruovttusiidduin gávdno ON:a álgoálbmotjulggaštusa jorgalus suomagillii (www.samediggi.fi). Olgoáššiidministeriija ii leat vel jorgalahttán julggaštusa sámegillii. Álgovahkku lean Romssas árktalaš parlamentarihkkáriid bissovaš komitea čoakkámis ja nuppi davvi dimenšuvnna parlamentálaš forumas. 

Romssas 21.2.2011

Juvvá Lemet