#http://web.archive.org/web/20141008062916/http://klemetti.blogspot.fi/2010_04_18_archive.html

TORSTAI 22. HUHTIKUUTA 2010

Spesiálaraporterejeaddji Anaya guossástallan
Ovddit blogga čállimis lea juo guhkes áigi – mun šállošan dan. Maŋimus guokte vahku leat leamaš sámedikki bargiide ja luohttámušolbmuide hui hohpolaččat. Sámi parlamentáralaš ráđi čoakkáma válmmaštallan ja sámedikki ovdanbuktojumiid válmmaštallan earenoamáš ráporterejeaddji Anaya galledeami várás leat barggahan hui olu. Dát čoakkámat leat dollojuvvon Roavenjárggas.

Mannan vahku Suoma sámediggi válddii vuostá sámi parlamentáralaš ráđi jođihanovddasvástádusa. Dán vuoru mis lea bušeterejuvvon SPR:a bargui 15 000 euro nu ahte beare stuora bidjosiiguin eat sáhte jođiheami dikšut. Jáhkán goitge, ahte dat mii Suoma sámedikkis váilu resurssain, nu dan mii sáhttit buhttet áššedovdamušain. Mii galgat fal vuoruhit bargomet ja vuojulduvvat váimmosbargguide, vai sáhttit atnit áššegieđahallanresurssaideamet maid SPR:a barggus.
Mannan vahku gaskavahku parlamentáralaš ráđi čoakkán manai hui liekkus ja buori vuoiŋŋas. Dohkkeheimmet guokte hui dehálaš áššegirjji, maid válmmaštallamis Suoma sámedikkis lei hui stuora rolla. SPR:a čoakkán dohkkehii julggaštusa davviriikkalaš sámi soahpamušas. Anán ieš hui dehálaš áššin dan, ahte julggaštusas váldojuvvoje vuhtii maiddái Ruošša sápmelaččaid dárbbut. Julggaštus gávdno sámedikki ruovttusiidduin.

Dasa lassin dohkkeheimmet sámi parlamentáralaš ráđi dálkkádatpolitihkalaš strategiija, mii viiddiduvvo dán jagi mielde dálkkádatpolitihkalaš prográmman. Strategiija gávdno sámedikki ruovttusiidduin. Strategiija lea ráhkaduvvon davvisámegillii ja dat lea jorgaluvvon suoma-, eŋgelas- ja ruoššagillii. Ruoŧagiel veršuvdna lea vel jorgalahttojuvvome. Suoma sámediggi jorgala strategiija dasa lassin anáraš- ja nuortalašgillii. Strategiija áigái oažžun lei munnje persovnnalaččat hui dehálaš ja lean dan duohtan dahkamis hui duhtavaš. Strategiija šaddá adnojuvvot viššalit ja áiggon váldit dan vuhtii buot virggálaš oktavuođain, vai sápmelaččaid dáhttu váldojuvvo vuhtii dálkkádatpolitihkalaš barggus.

Čuovvovaš beaivve, duorastaga, lei buohkaide rabas SPR:a, Suoma, Ruoŧa ja Norgga stáhtaid ovddasteddjiid ja spesiálaraporterejeaddji oktasaš konfereansa, mas gieđahallojuvvoje sámiid iešmearridanrievtti olláhuvvan, sápmelaččaid eanan- ja čáhcevuoigatvuođat, sámegiela dilli earenoamážit mánáid ja nuoraid sajádaga olis sihke ON:a vuollásaš olmmošvuoigatvuohtasoahpamušaid ollašuhttima raporteren. Earenoamášraporterejeaddji guossástalai ovddit beaivve sierra Roavenjárggas sámegiel mánáid beaivedikšunbáikkis, Árktalaš guovddážis ja meahcceráđđehusas. 
Jođihin ráđi ságadoallin čoakkáma ja dollen Suoma sámedikki sáhkavuoru iešmearridanrievtti olláhuvvamis ja mearreáiggeraporteremis. Sámedikki ruovttusiidduin leat dieđáhusat seminára sáhkavuoruin ja válmmaštallojuvvon sáhkavuorut gávdnojit ollislažžan neahtas. Konfereansabeaivi mania hui liekkus ja rabas vuoiŋŋas. Spesiálareporterejeaddji anii galledeami hui mávssolažžan ja deattuhii dan dehálašvuođa, ahte sápmelaččat ja stáhtat sáhttet ságastallat rahpasit buncaraggáin ja ahte leat juo váldon lávkkážat sámiid riektedili buorideami várás. Spesiálaraporterejeaddji deattuhii maid ON:a álgoálbmotjulggaštusa mearkkašumi ja dárbbu olláhuhttit dan stáhtaid barggus. 

Spesiálaraporterejeaddji ráhkada galledeami vuođul raportta sápmelaččaid riektedilis. Raporta gárvána jagi siste ja dat boahtá sisttisdoallat mearkkašumiid ja doaibmabidjoevttohusaid, maid stáhtain lea vejolaš kommenteret ovdal raportta luobaheami. Raporta luobahuvvo ON:a olmmošvuoigatvuohtaráđđái dan gárváneami mielde. Dát lea vuosttaš geardi go spesiálaraporterejeaddji raportere álbmoga dilis, ovdal guorahallančuozáhahkan lea leamaš ovtta stáhta rájiid siskkobealde ášši/ássit álgoálbmogat. Spesiálaraporterejeaddji anii dákkár raporterema hui miellagiddevažžan ja dehálažžan go ieš álbmot lea guovddážis eaige nuge stáhtaid rájit. SPR ja sámedikkit vurdet hui stuora beroštumiin spesiálaraporterejeaddji raportta.
Ovddit have Anaya raporterenmátki lei Ruoššas. Raporta Ruošša dilis, mii beroštahttá maid min sápmelaččaid , luobahuvvo čakčat olmmošriekteráđđái. Spesiálaraporterejeaddji ovddit eananraporttat gávdnojit čujuhusas: http://www2.ohchr.org/english/issues/indigenous/rapporteur/countryreports.htm

Bearjadaga prográmma joatkahuvai sierra organisašuvnnaid ja álbmotservviid gullamiin, muhto dađi bahábut in beassan fáhkkatlaš bearašáššiid dihte báhcit guldalit álbmotservoša dearvvuođagaid Anayai. Dat lei dieđusge hui váidalahtti, daningo hárve bohtet dilálašvuođat, mas sáhttá gullat olu sierra sámi servviid oktanaga ja dákkár vuorrováikkuhus lea hui dehálaš.
SPR:a čoakkámis iežan doallan giittussáhka gávdno sámedikki ruovttusiidduin ságat gaskabláđi vuolde dego dollojun ságat spesiálaraporterejeaddji Anaya dilálašvuođasnai. SPR:a dohkkehan mearrádusat gávdnojit dokumeanttat-máhpas Sámi parlamentáralaš ráđđi-fálu vuolde. Dan vuollekategoriija (SPR:a konfereansa 15.4.2010) leat čohkkejuvvon Suoma sámedikki buot ovdanbuktojumit spesiálaraporterejeaddji Anaŧai. Eanas dokumeanttain leat sihke suoma- ja eŋgelasgillii ja maŋŋel maid sámegillii.

Dát vahkku ii leat veahášge geahppaseabbo. Vahku álggus mánnodaga ledjen Roavenjárggas boahttevuođa forumas, mas gieđahallojuvvui dálkkádatrievdan. Bukten dilálašvuhtii sámedikki dearvvuođagaid. Sáhka gávdno sámedikki ruovttusiidduin. Disdaga lei árktalaš ráđđádallangotti vuosttaš čoakkán Helssegis. Čohkkán ráđđádallangottis sámedikki ovddasteaddjin. Ráđđádallangotti ságadoalli stáhtačálli Risto Volasa sávaldaga mielde lean válmmaštallan muittuhančállaga, mii govve sámedikki oaidninvugiid Suoma árktalaš politihkkii. Muittuhančála gávdno lagašáiggiid sámedikki ruovttusiidduin reivvet ja muittuhančállagat –gaskabláđi vuolde. Gaskavahkko sámediggi lei ovddastuvvon birasministeriija semináras, mii gieđahalai luonddutiippaid uhkivulošárvvoštallama doaibmabidjoevttohusaid. Seminára lei hui dehálaš, daningo doaibmabidjoevttohusain gieđahallojuvvojit earenoamážit áššit, mat gusket sámi boažodoalu stivrema ja hálddašea,i. Odne mus lei čoakkán oahpahusministeriijas ja dat laktásii sámi árbevirolaš dihtui.

Giđđadearvvuođaiguin Helssegis 22.04.2010
Juvvá Lemet