#http://web.archive.org/web/20141011044715/http://klemetti.blogspot.fi/2011_05_29_archive.html

SUNNUNTAI 29. TOUKOKUUTA 2011

Ráđđehusráđđádallamiin
Mannan vahkut leat mannan eanas Suoma ráđđehusprográmmaráđđádallamiid áššiiguin, lean gal maid daid olis bargan eará bargguidan. Ledjen vuohččan Suoma ruoŧŧelaš álbmotbellodaga (Ráb) áššedovdin ráđđehusráđđádallamiin, muhto Ráb veahkehii Sámedikki beassat ráđđehusráđđádallamiin seamma sajádahkii go Ålándda iešmearridan-, dehege eanangoddestivra. Gažaldagas lea ovdadáhpáhus ja maid boahtteáigge sámediggi beassá oassálastit áššedovdin ráđđehusráđđádallamiidda, dehege dat beassá leahkit sierra bargojoavkkuid geavaheamis ja viggat váikkuhit ráđđehusráđđádalliide guovddáš sámi áššiid oažžumis ráđđehusprográmmii. Anán ieš ráđđádallamiin juo dán sajádahkii beassama hui mearkkašahtti áššin sámiid kulturiešstivrema dáfus.

Sávaldahkan lea, ahte ráđđehusprográmmii ožžojuvvole sisa konkrehtalaš sámi áššiid ulbmilat. Dáláš Vanhanen II-ráđđehusa (maŋŋel Kiviniemi) prográmmas sámiid áššit ledje buorebutge čállojuvvon nu ahte doppe gávnnahuvvoje lága geatnegasvuođat almmá ovddidanviggamušaid haga. Ledjen measta oba ovddit vahku Helssegis. Ráđđehusráđđádallamiid ovttaskasáššiin in sáhte muitalit dárkileappot. Ráđđehusráđđádallamiin mu evttohan girjemat ráđđehusprográmmii vuođđuduvvet sámedikki dán válgabaji áigge dahkan evttohusaide ja linnjemiidda ja earenoamážit sámedikki stivrra čakčat 2010 addin cealkámuššii/beali váldimii ráđđehusprográmma válmmaštallamis. Dat gávdno sámedikki ruovttusiidduin. Lea hui dehálaš oidnot báikke nalde ráđđehusráđđádallamiin ja muittuhit ráđđádalliid, ahte Suomas lea álgoálbmot sápmelaččat ja diehttelas leat ráđđádalliid ja bargojoavkkuid geavahusas. Ráđđehusprográmma dohkkeheami maŋŋel almmustuhtán iežan ráđđehusprográmma várás ráhkadan duogášmuittuhančállosa.

Mannan disdaga vulgen ráđđehusráđđádallamiin eará bargguide. Artihkal 8(j)-bargojoavkku loahpparaporta dohkkehuvvui bargojoavkku maŋimus čoakkámis duorastaga. Bargojoavku lea bargan measta guokte jagi ja lean duođaid ilus go raporta gárvánii. Loahpparaporta luobahuvvo birasministeriijai semináras, mii dollojuvvo 7.6.2010 Helssegis. Loahpparaporta čuvvosiiddisguin boahtá ollislažžan sámedikki ruovttusiidduide. Máhccen duorastaga fas ruovttoluotta Helssegii ráđđehusráđđádallamiidda ja lean doppe mánnodaga rádjái. Boahtte mánnodaga lea davviriikkalaš sámi soahpamuša joatkkaráđđádallamiid Suoma ráđđádallansáttagotti čoakkán. Helssegis joatkkán njuolga Anárii sámedikki stivrra čoakkámii.

Miessemánu álgu lea leamaš muđuidnai hohpolaš. Anárjávrre lávvabargu lea barggahan sámedikki oba mihá olu ja rievtti mielde oba giđa. Sámediggi lea addán cealkámušaid Raahâjävri, Äijihjävri (Áddjá) ja Peevisvuonâ-Värppiluohtâ lávvaevttohusain. Cealkámušat gávdnojit sámedikki ruovttusiidduin (www.samediggi.fi/lausunnot). Sámediggi atná hui kritihkalaš gaskavuođa lávvaevttohusa mearálaš sturrodahkii ja gáibida čielggadeami lávaid váikkuhusain boazodollui, guolástussii ja sámi kultuvrii. Mun lean maid fuolas oba Anárjávrre oasseoppalašlávas. Anára gielda ii leat velge lágidan áššis ráđđádallamiid sámedikkiin vaikko dat lea gáibiduvvon. 

Cuoŋománu beallemuttos Eurohpá Ráđi álbmotlaš veahádagaid suodjaleami rápmaoktasašsoahpamuša ráđđeaddi komitea attii ávžžuhusaid, mat guske Suoma. Ávžžuhusat gávdnojit Sámedikki ruovttusiidduin deaddilettiin dokumeanttat ja doppe kategoriija álgoálbmogat vuolde. Raporttas ledje olu duođaid dehálaš áššit. Raporta gávnnaha Suoma sámedikki bargan beaktilis barggu ja oassálastán aktiivvalaččat sierra láhkaásahan- ja iežá ovddidanfidnuide. Komitea gáibida Suoma dorvvastit sámediggái dárbahassii resurssaid bargat. Komitea ávžžuha Suoma olláhuhttit sámegiela ealáskahttinprográmma, ratifiseret ILO 169-soahpamuša ja dárkkálnuhttit sámediggelága 9. §:a geatnegasvuođa. Komitea oaidná ráđđádallangeatnegasvuođa liiggás teknihkalažžan ja ráđđádallamiin galggalii viggat eakti vuogi mielde vuorrováikkuhuslaš gaskavuođa dialogii eiseválddiid ja sámedikki gaskka. 

Helssegis 29.05.2011

Juvvá Lemet