#http://web.archive.org/web/20141007050154/http://klemetti.blogspot.fi/search?updated-min=2011-01-01T00:00:00%2B02:00&updated-max=2012-01-01T00:00:00%2B02:00&max-results=36

TORSTAI 29. JOULUKUUTA 2011

Sámi parlamentarihkkáriid konfereanssas
Skábmamánu 9.-11. beivviid golmma riikka sámedikkit ja Ruošša sámi organisašuvnnat čoahkkane Girkonjárgii Sámi parlamentáralaš ráđi dievasčoakkámii ja sámi parlamentarihkkáriid goalmmát konferensii. Sámi parlamentáralaš ráđi (SPR) jođiheapmi sirdásii SPR:a čoakkámis Suoma sámedikkis Norgga sámediggái. SPR:a dievasčoakkáma áššelisttu nalde ledje SPR:a stivrra doaibmamuitalus, SPR:a doaibmaplána boahtte doaibmaáigodahkii, spireváttisvuođat sámi ealáhusaid dáfus sihke sámi nuoraid oassálastima gárgeheapmi SPR:a doaimmas. Doaibmaplána ja doaibmamuitalus dego maid beavdegirji ja dan mildosat biddjojit sámedikkiid ruovttusiidduide sierra giellaveršuvnnaid dárkkisteami maŋŋel ja doaivvu mielde dárkkisteapmi lea dál dahkkon – dan bearráigeahčču ii gula mu bargui.

SPR:a boahtte doaibmaáigodaga mávssolaččamus ulbmilat leat davviriikkalaš sámi sopahpamuša ratifiseren, SPR:a iežas doaimma gárgeheapmi, ON:a álgoálbmotraporterejeaddji sámiid guoskevaš raporttaid doaibmabiju ovddideapmi, sámi giellaovttasbarggu ođđasitorganiseren ja nuoraidráđi vuođđudeapmi SPR:a oktavuhtii. Ulbmilin lea duddjot SPR:a ollái iežas nuoraidorgána. Ruošša sámiid sajádat SPR:s ságastahtii olu Girkonjárggas. Dál Ruošša sámit lea dárkojeaddjin SPR:s Ruošša sámi organisašuvnnaid ovttasbarggu bakte. Ruošša sámiin lea iežaset siidačoakkán (siiidasobbar) ja ulbmilin lea oažžut sin iežaset orgánii maiddái Ruošša stáhta dovddastus. 

Lean ovttaoaivilis Ruošša sámiiguin, ahte dál lea áigi oažžut sin SPR:a dievasválddálaš lahttun. Ii heađisge leat Ruošša sámiid vihki, ahte Ruošša stáhta ii hálit buoridit sámiid riektesajádaga ja dahkat vejolažžan sámi parlameantta vuođđudeami Ruošša beale Sápmái. Ruošša sápmelaččat válljejit juo dál demokráhtalaččat ovddasteddjiideaset iežaset siidačoakkámii. SPR:a ovttasbargošiehtadus galggalii earáhuhttojuvvot ja čoavdit dan, mot Ruošša sápmelaččaid dievasmearálaš oassálastin SRR.a doibmii ruhtaduvvo. Ruhtadeamis sáhttá boahtit stuora lassá. Suoma sámediggi bastá jur ja jur ruhtadit iežas oassálastima SPR:a bargui.

Sámi parlamentarihkkáriid konfereanssa fáddán ledje sámiid árbevirolaš diehtu, árktalaš ovttasbargu ja ovddit konfereanssaid julggaštusaid olláhuvvan. Konfereanssa lei ealaskas ságastallan sámi ovttasbarggu gárgeheamis. Dađi bahábut dušše guhtta Suoma sámedikki lahtuin ja okta várrelahtu oassálaste Girkonjárgga konferensii ja dát imaštuhtii konfereanssa eará oasseváldiid. Dollen konfereanssas sártni árbevirolaš dieđu suddjemis ja ovddit konfereanssaid julggaštusaid olláhuvvamis Suoma sámedikki ja SPR:a barggus. Sártnit gávdnojit sámedikki ruovttusiidduin ságat-gaskabláđi olis. Konfereansa attii hui viiddes julggaštusa. Julggaštusa sierra giellaveršuvnnat ležžet ain bárrásiin dárkkistuhttojuvvome ja ráhkaduvvome sisdoalu dáfus ovttalágánin go in leat oaidnán daid vel min ruovttusiidduin. Giellahámi dárkkisteami maŋŋel julggaštus ja dan sierra giellaveršuvnnat biddjojuvvojit sámedikkiid ruovttusiidduide. Sámi parlamentarihkkárat doarjale stáhtaide ee. sámiid iešmearridanrievtti olláhuhttima várás, ILO 169-soahpamuša ratifiserema várás ja sámiid árbevirolaš dieđu suddjema várás.


Sámi radio doaimma gárgeheamis

Sámedikki stivra dohkkehii juovlámánu čoakkámisttis cealkámuša riikkaradio Yle muitalusas jagiid 2009 ja 2010. Cealkámuš gieđahallá Yle sámegiel prográmmafálu dili ja Yle Sámi radio gárgehandárbbuid. Sámedikki cealkámuš Yle muitalusas jagiid 2007 ja 2008 bohciidahtii ealaskas ságastallama ja measta juo dadjat ođasdulvvi sierra mediain diimmá giđa. 

Sámediggi celkkii dál, ahte guhkes áigegaskka ulbmilin galggalii leat YLE Sámi radio ja dasa dárbbašlaš resurssaid sirdin Sámedikki ollái. Sámi radio sorjjasmeahttunvuohta dáhkiduvvolii hálddašanráđi sullasaš čovdosiin ja lágaiguin. Yle Sámi radio ja dan prográmmaid gárgeheapmi galgá šaddat máŋggabeallásaččat stivrejuvvot. Sámediggi evttohanai árvvoštallojuvvot stivrenjoavkku vuođđudeapmi Yle Sámi radioi, masa boađále journalismma ámmátolbmot ja sámedikkiid válljen ovddasteaddjit. Sámediggi vuođđuda evttohusas álgoálbmotjulggaštussii. Julggaštusa 16 artihkkalis daddjojuvvo, ahte álgoálbmogiin lea vuoigatvuohta vuođđudit iežas, iežasgielat dieđihangaskaomiid ja geavahit earáid go álgoálbmogiid dieđihangaskaomiid buot hámiid almmá vealaheami haga. Stáhtat olláhuhttet beaktilis doaimmaid, maiguin sihkkarastojuvvo, ahte daid oamastan dieđihangaskaoamit govvidit áššáigullevaččat álgoálbmogiid kultuvrralaš máŋggalágánvuođa. 

Sámedikki stivra gáibidii dasa lassin Yle riikkaradio deavdit almmolaš bálvalangeatnegasvuođas sámegiel áigeguovdilis prográmmaid, nuortalaš- ja anárašgiel prográmmafálaldaga sihke sámegiel mánáid- ja nuoraidprográmmaid oasis ja addit Yle Sámi radioi dárbbašlaš resurssaid ja prográmmaáiggi bálvalangeatnegasvuođa deavdimii. Cealkámuš gávdno sámedikki ruovttusiidduin. 

Gilbbesjávri 2020-gárgehanplánas 

Gilbbesjávrre ovddidanplána lea gárvvásnuvvan, vaikko diehtu Gilbbesjávrre gárgehanfidnu maŋimus sisdoalus ii dáidde leat earáin go Eanodaga suohkanis. Gilbbesjávrri gárgehanfidnus leat gal fiinna ruovttusiiddut čujuhusas www.kilpisjarvi2020.com, muhto dat ii leat ođasnuhttojuvvon geassemánu maŋŋel. Fidnu stivrenjoavku lea doallan maŋimus čoakkáma 28.11. iige dohkkehuvvon gárgehanplána leat velge doaimmahuvvon čanusjoavkkuide ja stivrenjoavkku lahtuide. Fidnu maŋimus čoakkámis 28.11. šihttojuvvui, ahte stivrenjoavku doalalii vel rávdnjeboastačoakkáma, mas fidnu dohkkehuvvolii loahpalaččat, muhto Eanodaga suohkana ruovttusiidduin lohká, ahte Gilbbesjávrre gárgehanfidnu lea gárvánan 31.10.2011 ja suohkan álggaha oppalašláva válmmaštallama jahkemolsašuddama maŋŋel. Ruovttusiidduin ii boađe ovdan mii beliid gárgehanplána lea loahpaloahpas dohkkehan 31.10.2011. Fidnu stivrenjoavku lea doallan čoakkámiid 4.10. ja 28.11. nu ahte stivrenjoavku ii aŋkke leat dalle dohkkehan gárgehanplána. Gilbbesjávrre gárgehanfidnu lea ožžon EU-ruhtadeami iige dákkár hárehis doaibma, gárgehanplána čiegadeapmi ja stivrenjoavkkuin meannudeapmi gummesteampilin sáhte leat dohkálaš vuohki vearroruđaiguin olláhuhtton fidnuin.

Stivrenjoavkku sámedikki válljen ovddasteaddji Per Ándde Labba lea guođđán gárgehanplánii sierraoaivila. Lean čuvvon gárgehanplána gárváneami hui stuora beroštumiin ja lávga. Gárgehanplána ii dađi bahábut lohpit buori Gilbbesjávrre sápmelaččaide, boazodolliide ja lundui. Sámedikki ovddasteaddji lea bargan buori barggu fidnu stivrenjoavkkus ja min oaidnin plána maŋimus veršuvdna leanai veaháš buorránan ovddibus ja buot jallamus árvalusat dego duovddahisse huksen Sáná nala ja girdingietti huksen Gilbbesjávrái leat lihkus sihkkojuvvon plánas. Gárgehanfidnu ii leat velge mu mielas realisttalaš ja dađi bahábut sámedikki ovddasteaddji dahkan buoridanevttohusat eai leat váldon dárbahassii vuhtii gárgehanplánas. Gárgehanplánas lea biddjon ulbmilin, ahte Gilbbesjávri dávista globála turismadárbbuide. Mot unna Gilbbesjávrre giláš sáhttá dávistit globála turismadárbbuide?

Gilbbesjávri 2020-fidnu ulbmilin lea doaibmat oppalašláva ráhkadeami vuođđun Gilbbesjávrái dego maid Gilbbesjávrre gárgehanbarggu vuođđun. Gárgehanplána ii gal deavdde dáid gáibádusaid. Plána lea gaskandagat ja váilevaš, eaige plána guovddáševttohusat leaat dárbahassii ákkastallojuvvon. Stuora gažaldatmearka lea maid dat, mii beliid buot vejolaš ođđa doaimmaid ruhtadivččii. Plánas eai leat árvvoštallojuvvon dárbahassii olu lassáneaddji turistameriid váikkuhusat guovllu lundui, sámi kultuvrii, boazodollui ja vuođđoinfrastruktuvrii. Plána váikkuhusaid árvvoštallan sámi kultuvrii ja boazodollui dagahan váikkuhusain lea sakka váilevaš ja das leat olu meattáhusat. Sámedikki ovddasteaddji evttohii, ahte fidnui livččii ohccojuvvon lassiáigi ja bargu livččii jotkojuvvon meattáhuisaid divvuma dihte vel boahtte jagi bealde, muhto fidnu stivrenjoavku ii dasa miehtan.

Gárgehanplánas evttohuvvo ee. ođđa turismahuksema viidodat Bearái guovdu bohccuid guottetbáikki, evttohuvvo lasihuvvot turismahuksen Gilbbesjávrre gillái, ođđa johtolagaid, hoteallaid ja luottaid huksen ja lagášfaláštallanbáikki huksen Čáhkaljávrái. Sámedikki ovddasteaddji lei evttohan, ahte plánas livččii čatnašuvvon vuođđuduvvot sámi duodjeguovddáš Gilbbesjávrre gillái. Dákkár gárgeheapmái suohkanis ii lean beroštupmi iige fidnu lean váldon plánii mielde.

Hálidan sávvat buohkaide blogga lohkkiide buori ođđa jagi ja giitosiid nohkavaš jagis.