Stáhtahálddahusa luopmobadji nogai ja barggut álge

Dán vahku mielde leat álgán vuosttaš sámedikki gullandilálašvuođat ja virggálaš čoakkámat. Disdaga sámedikki ovddasteaddjit deive Sámi leana BE-guovddáža ovddasteddjiid. Sámedikkis ráđđádallamii oassálaste mu lassin ealáhus- ja vuoigatvuohtalávdegotti ságadoalli ja lávdegotti áššegieđahalli, sámedikki láhkaolmmoš. Sámediggi lea guhká geahččalan oažžut sámediggái virgeolbmo, man ovddasvástádussan leat ealáhusáššit. Dálá ealáhuspolitihkka lea dikšojuvvon sámedikkis prošeavttaiguin ja eará virgebargguid olis.

Sámi ealáhusaid ovddideapmái lea vejolaš oažžut EU, našuvnnalaš ja sámedikki iežasruhtadanoasi bakte sámediggái bargui aŋkke jahkái ja vejolaččat guovtti jahkái mearreáigásaš koordináhtora, man ovddasvástádussan lea sámi ealáhusaid ovddideapmi. Koordináhtora doaibmagovva mearrahuvvá eanas sámedikki sávaldagaid vuođul. Koordináhtora virgi julggaštuvvo ohcanládje ja dan válljeba sámediggi ja BE-guovddáš ovttas. Ohccis gáibiduvvo aŋkke heivvolaš allaskuvladutkkus, sámegiela máhttu ja sámi kultuvrra ja sámi ealáhusaid dovdamuš. Barggu doaibmabáiki lea sámedikki olis sámiid ruovttuguovllus. Koordináhtora bargun lea ee. ovddidit sámi ealáhusaid sajádaga, fitnodagaid doaibmaneavttuid ja gárgehit fitnodagaid ja doaibmiid gaskavuođa fierpmádagaid. Dárkilit bargogovva meroštallojuvvo čavčča áigge sámedikki ja BE-guovddáža oktasaš ráđđádallamiin.

Ealáhuskoordináhtora bargu lea dehálaš, muhto ealáhusaid gárgeheami ii sáhte dikšut dušše prošeavttaiguin. Dárbbahit bissovaš virggiid sámediggái ja guovlluhálddahussii sámi ealáhusaid ovddidan- ja gárgehandoaimmaide. Sámi leana BE-guovddáš ja sámediggi leaba ovttaoaivilis sámi ealáhusaid ovddideami ja gárgeheami dárbbus. Sámi ealáhusaid koordináhtora mearreáigásaš virgi lea dehálaš ja lihkus dat olláhuvvá jáhku mielde juo boahtte jagi álggu rájes johtui. Bissovaš virggiid vuođđudeapmi lea dehálaš, muhto dat gáibida lassiresurssaid stáhta guovlluhálddahusas ja sámedikkis. Sámedikki bušeahtta lea liiggás unni ja leatnai geasset válmmaštallan evttohusa vuoigatvuohtaministeriijai lassibušeahta ja boahtte jagi bušeahttaárvalusa várás vai sámedikki bušeahtta stuorulii.

Gaskavahkko mu ledje bovden eanan- ja meahccedoalloministeriijai gullandilálašvuhtii. Dilálašvuođa lei ordnen bargojoavku, mii ráhkada árvalusas ovttageardánahttit eanandoalu doarjja- ja bearráigeahččovuogádaga. Bargojoavku vuojulduvvá barggustis eanas eanandoalu doarjja- ja bearráigeahččoortnega ođasnuhttimii, boazodoalu bealde doarjja- ja bearráigeahččoortnegii eai jáhku mielde leat boahtime ođastusat. Bukten ovdan, ahte boazodoalu doarjja- ja bearráigeahččovuogádaga ođasnuhttimis galgá koordinerejuvvot ovttas boazodoalu ja luondduealáhusaid ruhtadanlága (POLURA) ollislaš ođastusa válmmaštalli bargojoavkku bargguin.

Bukten ovdan dan, ahte eanandoalu doarjja- ja bearráigeahččoortnet lea dálá áigge bieđggus ja geatnegasvuođat ja mearrádusat eai meroštallojuvvo láhkaásaheapmái seamma sadjái ja dat bohtet unnánaš hávális. Váttisin dili dahká dat, ahte lágaid ollesváikkuhusa ii leat sáhttán geahčadit daningo ođastusat leat boahtán almmá viiddes bargojoavkoságastallama haga ja daid ollesváikkuhusat boazodollui eai leat dutkojuvvon. Dakkár ođastusat ja ortnegat, mat buktet oapmedoalu bearráigeahččomálle boazodollui, eai heive boazosápmelaččaid ealloboazodoallomállii, mas bohccot guođohuvvojit measta miehtá jagi ja danin oapmedoalu bearráigeahččovuogádagat eai galgga olahuvvot guoskat boazodoalu. Deattuhin maid sámi boazodoalu kultuvrralaš rolla, omd. bealljemearkavuogádaga olis, mii lea doaibmi ja doarju kultuvrra jotkkolašvuođa. Buot dakkár sárgosat mat dorjot kultuvrra jotkkolašvuođa galget viggojuvvot seailluhuvvot iige boazodoalu galgga vigga ovttaiduhttit eanandoaluin.

Bukten maid ovdan dan, ahte boazodoalu doarjjaortnegis stuora buncarákkis lea, ahte dasa heivehuvvojit muhtin oassái eanandoalu doarjja- ja bearrráigeahččoortnega sárgosat, muhto doarjjadássi ii leat lahkage seamma stuoris iige doarjjaortnet doarjjo nohkka viidát sámi boazodoalu sierrasárgosiid. Bargojoavku lei mu ovdal gullan maid Bálgesiid ovttastusa ovddasteaddji. Gullandilálašvuođas lei mu mielas miehtemielalaš vuoigŋa ja bargojoavku lohpidii koordineret barggus POLURA-bargojoavkkuin.

Loahppavahku eai leat eará virggálaš gullamat eaige čoakkámat. Boahtte vahku doalan iežan geasseluomu, oktiibuot golbma beaivvi. Boahtte vahku loahpa prográmmas lea deaivvadeapmi Bálgesiid ovttastusa ovddasteddjiiguin.


Vuottesjávrres 07.08.2008

Juvvá Lemet