Stivrra telefunčoakkán ja Lappi-bargojoavkku gaskaraporta

Šállošan iežan blogi lohkkiide, ahte in leat háhppehan beaivadit blogi muhtin vahkkui. Geassemánu loahppa lei duođaid hohpolaš áigi, daningo dalle galggai geargat gieđahallat áššiid ja addit cealkámušaid ovdal eiseválddiid geasseluomuid, suoidnemánu. Sámediggi lea maid gitta measta olles suoidnemánu, muhto ieš lean oba geasi barggus earret muhtin luopmobeaivvi.

Geassemánu loahpas dollojuvvui sámedikki stivrra telefunčoakkán. Stivra attii vuoigatvuohtaministeriijai cealkámuša dan sádden doaibmabidjohápmosis bargojoavkku/ doaibmagotti ásaheami várás. Barggu ulbmilin lea oažžut Suoma láhkaásaheami dan dássái, mii dahká vejolažžan dohkkehit ILO 169-soahpamuša ratifierema. Vuoigatvuohtaministeriija hivvehallá vuođđudit golmma oassebeali bargojoavkku, mas vuoigatvuohtaministeriija (VM), eanan- ja meahccedoalloministeriija (EMM) ja sámediggi (SD) leat buohkat dásseárvosaččat ovddastuvvon bargojoavkkus/doaibmagottis ja dasa lassin barggu jođiha ministeriijaid olggobeal allaárvosaš ságadoalli. Dasa lassin bargojoavkkus leat áššedovdit. Jurddan lea maid dat, ahte sihke VM, EMM ja SD guhtege ožžot nammadit čálli ja bissovaš áššedovdi bargui. Ášši lea ain gaskan ja máhcan blogistan áššái go beassat áššis ovttamielalašvuhtii.

Stivrra čoakkámis gieđahallojuvvoje áigeguovdilis áššit. Sámedikki ortniiduvvančoakkámis ledje dahkkon guokte váidalusa alimus hálddahusriektái ja stivra attii dain cealkámuša alimus hálddahusriektái. Stivra attii maid cealkámuša riikkaviidosaččat mearkkašahtti huksejun kulturbirrasiin. Sámedikkis ledje máŋggat fuomášahttimat čuozáhatlogahallama ektui, ja stuorimus váilivuohtan lei sámi čuozáhagaid unnivuohta. Sámi čuozáhagat eai leat inventerejuvvon dárbahassii olu, hui stuora váilivuođat leat Suoma njárgga čuozáhagain. Sámediggi nammadii čoakkámisttis maiddái ovddasteddjiid Meahciráđđehusa guovlluguovdasaš ráđđádallangottiide, Vuovdesertifierenbargojovkui ja guovlluguovdasaš Meahcceráđđái. Sámediggái ledje boahtán maid álgagat sámi servviin guoskadin sámi kultuvrra buvttadandoarjaga ja stivra mearridii sáddet álgagiid áššáigullevaš lávdegottiide válmmáštallama várás.

Lappi-bargojoavkku bargu ii sihtege nohkan geassemánu loahpas, muhto bargojoavkku mearreáigi jotkojuvvui čakčamánu lohppii. Barggu joatkkaáigi lei duođaid buorre ášši, daningo loahpparaporta ii lean vel dan ortnegis ahte dan livččii sáhttán luobahit ministtar Pekkarisii. Loahpparaportta sajes bargojoavku luobahii ministtarii gaskaraportta, mas ledje evttohusat, maid galggalii oažžut riikkabeivviid lassibušehttii. Gaskaraporta gávdno ollislažžan čujuhusas: http://www.tem.fi/files/19767/Lappi-ryhman_valiraportti_240608.pdf. Gaskaraporta vuojulduvai Barents guovllu vejolašvuođaide, muhto maid muhtin guovddáš sámi kultuvrra fidnuid ja evttohusaid ožžon juo gaskaraportii. Evttohusaide leat nammaduvvon gaskaraporttas maid ovddasvástádusoassebealit. Mávssolaččamus evttohusat, mat gusket sápmelaččaid, leat:

- Eanan- ja meahccedoalloministeriija galgá válmmaštallojuvvot evttohusa, ahte oassi Meahciráđđehusa vuoittus máhcahuvvo guvlui ealáhusdoaimma gárgeheapmái ja sámiid ruovttuguovllus maid sámi kultuvrra doarjumii.
- Turisma miehta jagi ealáhussan lasihuvvo nu ahte ekologalaš vásáhusturisma ja guolástanturisma gárgehuvvo, mii fas gáibida luosa goarpmuma dorvvasteami gođđanjogaide. Dán fidnus váldojuvvojit vuhtii maid unnislágán turisma ja sámi kultuvrra sierradárbbut.
- Sámi ealáhusaid doaibmaneavttuid gárgehanfidnuide dorvvastuvvojit dárbbašlaš resurssat.

Hui mávssolaš ášši sámi kultuvrra dáfus lea, ahte luosa goarpmun gođđanjogaide dorvvastuvvo. Hui mearkkašahtti lea maid dat, ahte sámedikki evttohus Sámi eanangoddeprográmma olláhuhttinplánii sámi ealáhusaid gárgehanfidnus oaččui alla dási doarjaga ja fidnui nammaduvvoje ovddasvástádusoassebealit Lappi-bargojoavkku gaskaraporttas. Fidnu doallá sisttis váldoprošeavtta ja guokte vuolleprošeavtta. Sámi ealáhusaid doaibmaneavttuid gárgehanfidnu ulbmilin lea buvttadit sámi ealáhusaiguin bargiide skuvlejumi, dahkat vejolažžan sierra ealáhusaiguin bargi olbmuid fierpmádaga oaččašuvvama ja ovddidt sámi ealáhusaide márkanastinprográmma ja ođđa márkaniid. Prošeavttas váldojuvvojit vuhtii golbma sámi kultuvrra, anáraš-, nuortalaš- ja davvisámi kultuvrrat ja daid ealáhusat. Vuolleprošeaktan lea sámi kultur- ja luondduturismma ovddideapmi ja sámi kulturfitnodatbarggu ovddideapmi.

Vuottesjávrres 7.7.2008

Juvvá Lemet