Oulanka 50-jagáš historjá álbmotmeahccin

Oulanka – borššuid siste álbmotmeahccin

Guossáma ja Salla gielddaid guvlui Oulanka álbmotmeahcci vuođđuduvvui guđa eará suopmelaš álbmotmehčiin jagi 1956. Oulanka bivnnutvuohta vánddardan- ja dutkan báikin leai álgán juo olu ovdal guovllu álbmotmeahccin vuođđudeami. Moanat dutkit gártejedje Oulanka, man luonddu erenoamášvuohta ovddidii Oulanka badjáneami boahtti luonddusuodjalanguovlun. Maiddái Karhunkierros-vánddárdangeinnodaga rahpaseapmi jagi 1954 nannii guovllu saji áhpásmahttinbáikin ja ođđa álbmotmeahccin.

Dán áigge fitnamat Oulanka álbmotmeahcis leat jahkásaččat juo badjel 175 000. Máŋggaid ovddidandoaimmaid ulbmilin leage, ahte maiddái maŋitbuolvvat sáhttet návddašit Oulanka árvvolaš luonddus ja dan máŋggahápmásašvuođas sihke čáppa duovdagiin.

Oulanka lea badjánan symbolalaččat borššuid siste álbmotmeahccin. Álbmotmeahci čađa golget guokte vilddasin golgi joga, maid beakkánamos guoikkat, Oulankajoga Kiutaköngäs ja Kitkajoga Jyrävä, leat oassi áidnalunddot suopmelaš luonddus. Garrassamos borššut Oulankas vásihuvvojedje 1950-logu álggubealde, goas buollái guoikasoahti Guossáma guoikkaid oamastusas ja buođđumis. Maiddái guhká bistán stuorrajuogus dahkkui seamma áiggiid čielga erohus stáhta ja priváhta eatnaomasteami gaskii. Dán maŋŋá sáhtii álgit Oulanka álbmotmeahci virggálaš mátki oktan Suoma beakkánamos álbmotmeahccin.

Doaivva álbmotmeahci ollašuvvamis

Oulanka álbmotmeahci vuođđudeami bealis bargojuvvui 1800-logu loahpa rájes. Vuosttas viiddislágan plánat leat jagis 1917, goas šukkuládefabrihkkár Karl Fazera ruhtadan ekspedišuvdna gártii Oulanka guovllu. 1920-logus beakkán biologa ja luonddusuodjaleaddji professor Kaarlo Linkola gártii Oulanka ja Juuma (Kitkanjárga) stáhta luonddusuodjalan dárkkuhusaid várás. Oulanka álbmotmeahcci ii goit vuođđuduvvon vuosttas suopmelaš álbmotmehciid joavkkus jagi 1938. Áigi ii lean gárvvis velá Oulankas eahpečielga eatnanoamastusa ja dalá politihkalaš dili geažil. Maiddái soahti hihtuđii fidnu ovdáneami. Karhunkierrosa merken Oulanka meahccái jagi 1954 álggahii vánddardeami ja turismma buorráneaddji áiggi. Oulanka luondu geasuhii nu guolásteaddjiid go báikkálaš iskárlihkadusgánddaidge.

Olbmo luottat Oulankas

Oulanka álbmotmeahci historjá lea dievva nuortadavvieatnama kultuvrra nyánssaid. Suopmelaš dáloniid ja sápmelaččaid gávnnadeapmi Oulankas vuhtto earet eará guovllu báikenamain. Kiutaköngäs dárkkuha sámegillii stuorra goržži gorssas. Oulanka boahtá suomagielat sánis oula, oulu , mii mearkkaša dulvečázi.

Oulanka dulve- ja báisaniittut (*) leat čujuhus báikkálaš hutkáivuođas skáhppot šibihiidda árvosaš luonddusuoinni. Guovllu historjái gullá maid dimbbarrohttašumi áigi oktan golgadanalbmáiguin, geat duođaid luite dimbariin Oulankajoga vulos.

Oulanka bohccuide jursinláhkai njeidojuvvon lahppumuorat, mat das maŋŋá boldojuvvojedje suinniid ja eará dakkár šaddama várás (su. porokaski) leat erenoamaš sárggus suopmelaš meahccehistorjjás. Seamma guosain 1800-logu loahpas beroštuvai maiddái Suoma báberindustriija, mii livččii mielas oastán goasaid meahciráđđehusas, Suoma stáhtaeatnamiid goziheaddjis ja hálddašeaddjis.

*Báisaniittu lea niitu, mii dikšojuvvo dulvademiin, ja mas biebmoávnnasčáhci jođihuvvo niitui nu ahte buđđojuvvo luoitinroggi gitta omd. geasi áigái.