Girdioarrit Nuuksios

Girdioarrit gávdnojit Davvi-Amerihká ja Eurásia nannámiid goahcce- ja seahkalasvuovdeguovllus. Dan šlájas, mii gávdno Suomas (Pteromys volans), leavván olaha Suomas ja Baltia eatnamiin nuorttas ain Jaskesábi gáddái. Šládja gullá Suoma ja EU láhkaásaheamis čavgadepmosit suodjaluvvon šlájaide. Girdioarri ceavzima áitá dasa heivvolaš vuvddiid geahppáneapmi.
 
Nuuksio girdioarripopulašuvdna lea sáhkadeamos populašuvnnain, maid Suomas dovdat. Guovllus leat gávdnon lagabui 200 vuovdebihttá, main diehtit ahte girdioarri eallá. Šládja leage válljejuvvon álbmotmeahci dovdoeallin.
 

Olgguldasoaidnu 

Girdioarri lea unnit go dábálaš, ruškes oarri, ja dat deaddá sullii 130-160 grámma. Varris lea muhtun veardde geahppasit go njiŋŋálas, muhto sturrodaterohusa ii čalmmiin fuomáš. Girddašeddjiid gorut lea sullii 15-20 cm ja seaibi 9-14 cm guhku. Guolggat leat rátnásat birra jagi ja čoavji lea čuovgadut go selggobealli. Girdioarris leat stuorra čáhppes čalmmit, maiguin dat oaidná bures seavdnjadasas. Maŋŋe- ja ovdageahpilis lea gitta njuorgása gaskkas girdinmáhcci, man girdioarri lebbe girddidettiin. Girdioarri johttáge measta aivve girddi muoras nubbái. Girdioarri sáhttá girdit juobe 75 mehtera.


Girdioarri meahcci 

Girdioarri, mii eallá sullii viđajahkásažžan, lea earenoamáš oskkildas báikái ja atná seamma meahci ja orrunbiejuid jagis jahkái. Girdioarri eallinbirrasa sturrodat sáhttá rievdadallat muhtun hektáras juobe čuođi hektárii. Varrisiid reviirat leat stuoribut go njiŋŋálasaidGirdiorriid mehciin Nuuksios ellet maid eará hárvenaš šlájat, ovdamearkka dihte ránesoaivečáihni, čáhppeskonnamuorji (suom. mustakonnanmarja) ja unnamáhccegokčanguiski. Girdioarri eallá dábálaččat dakkár vuovddis, mii lea boaris, guossadominerejeaddji, muhto šattolaš seahkalasmeahcci. Stuorra suhpit ja soagit fállet biebmu ja čáihnibeasiid bessensajiid. Stuorra guosat doibmet earret bessen-, muhto maid suodjebáikin biebmu ohcaleaddji boraspiriin, nugo mat niehttin, skulffiin ja fálliin. Nuuksios dakkár vuvddiid oaidná dávjá heaŋggobávttiid vuolde. Earenoamážit Nahkiaspolku guoras ja Myllypuro vákkis gánnáha  vuvddiid geahčadit girdioarri čalmmiiguin.
 

Girdioarri gáhkirat. Govva: Reijo JuurinenMearkkat girdioarris 

Girdioarri johtá dávjjimusat gerbmos áigge, nu ahte dan oaidnin lea oalle hárvenaš. Dábáleamos mearka das, ahte girdioarri lea báikkis dahje lea fitnan guovllus, leatge gáhkirat muorramáddagiin. Dat leat sullii risenrievnni sturrosaččat ja daid ivdni rievdadallá jahkodagaid mielde: dálvet ja giđđat girdioarri borrá soahkeliđiid rássegavjja, mii báidna gáhkiriid fiskesláganiin. Geasset baika lea lastabiebmu dihte njárbadeabbo ja ruškat dahje juobe čáhppat. Eará mearkkat girdioarris, leat eambbo hárvenaš luottat muohttagis dálvet. Luottat vuhttojit muorramáddagiin daningo girddašeaddji girdin lei báhcán menddo oanehažžan. Muohttagis ovdageahpiliid luottat leat bálddalaga ovddabealde ja maŋŋegeahpiliid luottat bálddalaga maŋábealde. Girdinmáhcci guođđá eahpedássidis luotta siidui. 

Maid borrá? 

Girdioarri lea máŋggabealat šaddoborri, guhte borra álo muoras. Geasseáigge dat borra eanas dušše muoraid lasttaid. Álgogeasis njálgámusat lea lastamuoraid, nugo mat suhpi ja leaibbi, ođđa, dipma lasttat. Skáhpelasttat maid borahit. Go lasttat gahččet muorain, girddáhalli borrá eandalii leaibbi- ja soagilieđđumiid. Jus lieđđumat leat valljis, dat čoaggá dat dálvvi váras. Beahceurbbit, lieđđumat ja ođjorissit borahit birra jagi.
 

Beassi ja čivggat 

Girdioarris leat dábálaččat anus oktanis máŋggat beasit: gaskamearálaččat 4 čáihnibeasi ja 1-2 rissebeasi, maid son geavaha biebmu vurkkodeapmái, idjadeapmái ja basadeapmái. Dálvet girdioarri lea eanas áiggi beasistis, muhto johtá dallenai beaivválaččat. Eatni ja čivggaid beassi lea dábálaččat boares čáihnibeasis, muhto dat sáhttá čivget maid rissebeassái dahje huksejuvvon loddekássiige.

Njukčamánu bárastallama maŋŋel čivggat šaddet cuoŋo-miessemánu gaskkas. Joavkku sturrodat lea dábálaččat 1-4 čivgga. Varris ii divššot čivggaid. Eadni sáhttá maid bárastallat miessemánus ja čivget vel nuppes geasi áigge. Njamaheaddji njiŋŋálas borada maid veaigebeaivve, nu ahte geasset girdioarri sáhttá áicat maid beaivet, jus lea lihkkoš.