Seitseminen historjá
Vuvddiid geavaheami historjá
Seitseminen guovllu historjá lea vuvddiid ávkkástallama historjá. Seitseminen leamašan boaittobeale ja hárve ásson guovlu, gos ássán šattai fásta easkka 1800-logus vuosttas kruvnnavuovdedáluid vuođđudeami maŋŋá. Namas mielde kruvnnavuovdedáluid oamastii stáhta – ássit ledje láigolažžan dálustis.
Dállosoahpamušas dahjege kontrávttas lei biddjon eaktun máksit vearu gordnin dahje ruhtan stáhtii sihke njáskat ja gilvit dihto meari bealddu ja niittuid jahkásaččat. Gilvvaeatnama lassin láigodálolaččas ledje ruovttudárborievttit kruvnna vuvddiide. Dát oaivvildii, ahte láigodálolaš oaččui váldit stáhta vuvddiin bargoneavvuide ja ráhkadusaide dárbbašlaš muoraid. Máŋgii kruvnnadáluid ráhkadusat ledje fiidnásut go eará dáluid.
Fuođđodállodoalu
Ikaalinen guovllu šattolaččamus gáddegiliid ássit ávkkástalle Seitseminen guovllu fuođđodoalus: Juhtimäki meahcceguovlluin guolástedje ja meahcástedje. Jagi 2007 dahkkon arkeologalaš inventeremis Seiseminen guovllus gávdne vihtta báikki, maid vuođul sáhttá navdit, ahte guovllus leat johtán olbmot jo ovdahistorjjálaš áiggis. Dáid báikkiin ledje njeallje bivdorokki ja dat ledje Seitsemis- ja Hirviharjuid guovllus. Gottiid geavahedje goddebivddus. Viđat báiki lei geađgebarddáldat Liesijärvi guovllus. Leat árvvoštallan, ahte báiki lea laktásan guovllu fuođđobivdui.
Bartakultuvra
Vuovdedoallu vuovdebargguinis ja golgademiiguin lea leamaš Seitseminen guovllu deháleamos ealáhus. Stuorámus vuovdebarggut ledje 1920-logus. Nuppi máilmmisoađi maŋŋá 1940-logus Seitsemisharju fiinna guosaid njeide soahtebuhtadussan dámppaid stivlemuorran.
Seitseminen čázádat gulai Kokemäki golgadansearvvi biirii. Muoraid vuojahedje lagamustá Liesi- ja Seitsemisjoki mielde Kyrösjärvii. Muoraid golgadedje giđđat muohttaga suddama áigge. Dalle čáhci lei allin ja muorat golge baskkes ádjagiid ráigge álkibut. Baskkes ádjagiid maiddái rogge olmmošfámuiguin vai golgadeapmi šattai álkibun ja Liesilampi ja Kettulampi gaskii rogge sullii 5–7 mehtera govda golgadankanála.
Maiddái bihka- ja čađaboaldima leat hárjehan Seitsemises. Kovero bihkkahávdi lea ovddeštuvvon jagi 1993 ja dálá áigge dat leai oaidnámušbáiki. Bihka hávddis leat boaldán eaktodáhtolaš fámuiguin jagiin 1995, 1998, 2002 ja 2009. Álbmotmeahci oarje- ja nuortaosiin leat doaibman soahtejagiid áigge čađđaboaldinbáikkit, main leat buvttadan boaldinávdnasa muorragássabiillaide.
Meahccebargit idjadedje barttain, álgojagiin maiddái guovllu dáluin. Pitkäjärvi meahccebarta (suomagillii) gárvvásmuvai soahtejagiin 1930-logus. Sođiid maŋŋá barttas ledje barggus bargofáŋggat, geat ná soabadedje bargguin rihkkumušaid čáhppesmárkan gávppašeamis ja čiegusgávppis. Barttaid gaskii ráhkadedje duolbmansihkkelgeainnuid, ja ádjagiid ja jogaid rogge golgadanfávlin. Dálá duolbmansihkkelfierpmádat ávkkástallá ovddeš sihkkelgeainnuid.
Guovllus ledje máŋggat legendáralaš olbmot. Allameahccedivššár Gustaf Wrede oaččui nama Parkano parooni. Son doaimmai barggustis aktiivvalaččat maiddái riikamet ealganáli gádjuma ovdii. Meahcceteknihkar Sointu Salonen divššui lagašguovllu báhkka váimmuin ja dávjá 'iehčanassii'. Su dadjanvuohki lei: "Galget meahcis muoratge leat."
Soahtehistorjá
Álbmotmeahci nuortaosiin leamašan "käpykaartilaččaid" eatnan sisa ráhkaduvvon suodji, gorsu, viehka hárvenaš ja earenoamášlágan soahtehistorjái gullevaš bázahus. Gorsu leamašan anus várranuppi máilmmisoađi áigge 1940–logu álggogeahčen. Käpykaartilažžan gohčodedje albmáid, geat politihkalaš sivaid dihtii garve soahteveaga. Dán báikái ii leat johtu váttis eatnama dihtii.