Smáhkkaskuvlla: Oaidnináicu – vuos geahččat
Oaidnináiccuin árvvoštallat biepmu ivnni eará olggosoidnui gullevaš iešvuođaid, dego sturrodaga, hámi, ráhkadusa, šealguma ja čađačuovgivuođa. Oaidnináicu addá maiddái čujuhusaid dasa, makkár lea borramušávdnasa smáhkka. Oahpes borramušgálvu ja borramuššládja earuhuvvo jo olggošoainnus, ja biepmu olggosoaidnu stivre beaktilit eará áicamiid. Giddes borramušgálvvuin olggosoidnui váikkuhit borramušgálvvu hápmi, sturrodat ja gierraga tiipa. Golggoslágán ávdnasiin dan meroštallet šealgun, čađačuovgivuohta ja golgosa lihkadus.
Buot borramušgálvvuin ivdni lea mihtilmas oassi olggošoainnus. Borramuša ivdnái váikkuhit dan fysikála ja kemiijalaš čoakkádus, čuovga ja oaidnináiccu hearkivuohta. Borramušgálvvuin leat eatnatlohkosaš lunddolaš ivdneávdnasat. Rukses ja alit suoivvaniid addán antosyánat leat muhtun šattuin, murjjiin ja heđemiin; fiskes ja oránša suoivaniid dahkan karotenaidat gávdnojit rušppis ja luosas. Ivnnis čilget máŋga ášši: šattuid, murjjiid ja heđemiid šlájat ja rádjangelbbolašvuohta, borramuša varasvuohta ja láddanmuddu, gordnebuktagiid ollesgordnečalbmedoallu dahje gáfe goarddadássi.
Oaidnináicu
Oaidnináiccu vuođđun lea čuovgga johtin čalmmi linssa ja čalbmegáhká čađa fierbmecuzzii. Fierbmecuocca čuvgii hearkkes áicansealat, soabbe- ja buncesealat, sirdet dieđu oaidninnearvvaid bokte vuoigŋasiidda, gos diehtu dulkojuvvo oaidnináicamuššan.
Oaidnináicui gullevaš barggut oahppadiimmuide
- Oahppadiimmuin sierra borramušávdnasiid sáhttá geahčadit čalmmiiguin, stuorrudanlásain ja mikroskohpain. Makkára ođđa dieđu lagat geahčadeapmi addá borramušávdnasa olggošoainnus? Oahppiiguin smiehttat, makkár iešvuođaid borramušávdnasiin sáhttá čalmmiiguin áicat. Man vuođul tomáhta lea tomáhta ja mas sáhttá árvvoštallat, leago dat borahahtti?
- Oahppadiimmus sáhtát dutkat govain dahje albma borramušávdnasiin, mo borramušgálvvuid ivdni rievdá go varas ávdnasa giksada. Stuorát oahppit máhttet maiddái čilget, mas ivdneearru boahtá.
- Oahppadiimmuin sáhttá speallat Alias-spealu nu, ahte muhtun govvida borramušávdnasa olggošoainnu adjektiivvain, dego luotkkus, daškat, roamššas, giddes, čavgat, šealgat, ja earát figget árvidit, man borramušávdnasis lea sáhka.
- Oahppit sáhttet čuohppat bláđiin dahje ohcat interneahtas govaid sierra borramušávdnasiin. Govaid vuođul smiehttat, makkár mális lea orru leamen hersko. Naba makkár mális lea olggosoaidnit čáppa dahje vuogálaš? Makkár mális fas ii bovtte borranlusttu?
- Oahppit sáhttet govvet iežaset skuvlamállása dahje eará mállásat. Ovttas soahpat ovdamearkan, ahte mális čuovvu tallearkamálle dahje ahte dat stellejuvvo nu čábbát go vejolaš dahje borranlusttu boktima dihtii.
- Oahppiiguin sáhttá veardádallat loahpi, loahppemielkki ja jogurta ráhkadusa. Go loahpi, loahppemielkki ja jogurta leike čađačuovgi lihtiide, árviditgo oahppit havssekeahttá dahje smáhkekeahttá man lihtis lea guđege mielkebuvtta? Stuorát oahppiiguin sáhttá háleštit, mas earut bohtet.
- Oahppiid smáhkkaáiccu sáhttá geahččalit oahppadiimmus go báidná mukka dievva beronsáftta ruoksadin borramušgálvoivnniin oahppiid oainnekeahttá. Oahppiide leikejit čađačuovgi gohpaide smávva meari báidnojuvvon sáftta. Oahppit dárkkodit sáftta vuos oaidnináiccuin ja smihttet, makkár lea sáftta smáhkka oaidnináiccu dieđu vuođul. Dán maŋŋá juohkehaš árvvoštallá sáftta smáhka. Fuobmájitgo oahppit rukses sáfttas berona smáhka vai doalvvuhiigo rukses ivdni smáhka endorii?
