Mapuche – Chile ealli ruohttasat

Dálá mapucheid máttut barge eanadoaluin, čoakkildedje luonddušattuid ja bivde meahci – sihke barge smávvalágan nomadismmain šibitdoalu oktavuođas. Sin rávragáhtot visttit, rukat, ledje jogaid ja jávrriid gáttiin. Daid smávva šaddogárddiin šaddadedje buđehiid, máissa, bábuid ja quinoa. Riddoguovlluid mapuchet guolástedje ja čoakkildede reabbáealliid. Andes-váriid vuolde dehálaš biebmun ledje Araucaria araucana -beazi siepmanat.

Spánskalaš vuolušteaddjit bohte dálá Chile ja Argentina guovlluide 1500-logu loahpageahčen. Das álge sullii 300 jagi bistán soahttás áiggit. Ođđaássit bukte mielddiset heastakultuvrra, mii bođii fargga atnui maiddái mapucheid gaskkas, ja dat lasihii sin návccaid dáistalit vuolušteaddjiid vuostá. 1800-loahpas mapuchet vuoittáhalle ja masse eatnamiiddiset Chile stáhtii.

Dán áigge mapucheid árvalit leat sullii 600 000. Vuovdečuohppamat, čáhcefápmorusttegiid huksen ja ruvkedoaibma leat ovddežisge gáržžidan mapucheid eallindilálašvuođaid. Mapuchet ellet dál dan seamma dilis go máŋggat eará álgoálbmogat Amerihkás. Sii gillájit vealaheamis, geafivuođas ja sosiálalaš váttisvuođain. Iežaset váttisvuođain fuolakeahttá mapuchet leat geahččalan doalahit gielaset, mapundunguna, sihke iežaset dáhpekultuvrra.

Mapuche – Chile ealli ruohttasat -čájáhusas leat ovdan arkeologalaš dávvirat, tekstiillat, silbačiŋat, beaivválaš gálvvut ja mapuche-šamanismii guoskevaš dávvirat. Gallestalli čájáhus fállá áidnalunddot vejolašvuođa oahpásmuvvat sámiid lassin maiddái eará álgoálbmogii eanaspáppa nuppe bealde. Mapuche-čájáhus lea ovdan Siiddas 18.2.-1.5.2012.

Mapuche – Chile ealli ruohttasat -čájáhusa lea buvttadan Chile ovdakolombiánalaš dáidaga musea (Musea Chileno de Arte Precolombino). Čájáhus lea leamaš ovdal ovdan ee. Kolombias, Kiinnás ja Polskkas. Čájáhusa johtima Suomas doarju Chile ambassáda.

Lassedieđut:
Intendeanta Arja Jomppanen, Sámemusea Siida, tel. 040 579 3313, arja.jomppanen(@)samimuseum.fi