Siidda Ealli biras – Elävä ympäristö -girji jagi 2014 ruovttuguovlogirjin

Ealli biras -girji lea ráhkisvuođain dahkkojuvvon searvvušlaš girji, mii muitala govaiguin ja teavsttaiguin viiddis sámeguovllu sierralágan kulturbirrasiin. Girji lea mávssolaš diehtopakeahtta, mii rahpá áibbas ođđa perspektiivvaid kulturbirrasii ja veahkeha oaidnit maiddái oaidnemeahttun birrasa. Girjjis lea juohkehažžii juoga addinláhkai: davviguovllu lohkki ráhkistišgoahtá ja atnigoahtá eanet ja eanet árvvus iežas ruovttuguovllu – ja lulit guovlluid lohkkit fas áddegohtet buorebut sámi jurddamáilmmi ja sáhttet juoba oaidnigoahtit sámeguovllu ođđa čalmmiiguin, guhkálaš historjjá duddjon guovlun, gos gávdnojit sierralágan sámekultuvrrat.

Doaimmaheaddjiguoktá mielde dát girji lea ráhkisvuođadovddastus ruovttuguvlui ja dan olbmuide. Girji cavgila eará guovlluid olbmuidge áddet ahte maiddái sis lea oaidnemeahttun kultuvra – eai dušše visttit ja bealddut muhto maiddái várra juo čoahkkáigahččan mielkeluovit. Nuba jos vaikko mielkeluovvi livččiige juo mieskan dahje láhtu njagagan, de dat sisttisdoallá muitalusa, mii mearkkaša ollu ovttaskas olbmui, bearrašii, sohkii dahje oppa servošii.

Jagi 2014 ruovttuguovlogirji lea vuosttas preanttus, mii gieđahallá ná viidát ja máŋggabealagit sámi kulturbirrasa. Girjjis guorahallojuvvo sámi kulturbiras nu, ahte váldojuvvojit vuhtii dan sierra bealit ja dasa lassin dat gokčá oppa Suoma sámeguovllu. Girjjis leat valjis govat, ja nuba dat lea visuálalaš ja hui čielgasit čohkkejuvvon duodji.

Dán girjji vuođđun lea áddejupmi das, ahte sámi kulturbiras lea ollisvuohta, mii čohkiida oinnolaš ja oaidnemeahttun birrasis. Sámi kulturbiras leage iešlágálaš seaguhus, mas leat mielde sihke luondduduovdagat ja olbmo hábmen biras. Ja go gearddi sámekultuvrra mearkkaid lea olggobealeolbmuide dávjá váttis oaidnit ja dulkot, de sámeguovlu leage adnojuvvon ovdal juo luondduduovddan ja meahccin go kulturbirasin. Dán duojis vuođđun lea váldojuvvon sámi kulturbirasdoaba, man mielde kulturbiras čohkiida arkeologalaš kulturárbbis, huksejuvvon birrasis, árbedieđuin ja kulturduovdagis. Árbedieđuid vuođul duovdda dulkojuvvo ja árbedieđuiguin ja daid bokte riegádit dat mearkkašumit, mat rievdadit dábálaš duovdaga kulturduovddan.

Ealli biras – Elävä ympäristö – sámi kulturbirasprográmma -preanttus lea dahkkojuvvon Sámemusea Siidda Ealli biras -nammasaš fitnus. Girji lea almmustuvvan Sámemuseavuođđudusa preanttusráiddus skábmamánus 2013. Dan leaba doaimmahan Sámemusea Siidda Sámi kulturbirasovttadaga bargit, FM Päivi Magga ja FM Eija Ojanlatva. Magga lea ožžon ee. Suoma kulturuhtaráju Lappi ruhtaráju birasbálkkašumi 2012:s. Ojanlatva lea bargan guhká sámeguovllu arkeologiijain sierralágan doaimmain.

Sámi kulturbirasprográmma -prentosii gullá maiddái Ealli biras -čájáhus, mii lea oaidninláhkai Siiddas gitta 12.10.2014 rádjai. Preanttus ja čájáhus leat riegádan Sámemusea guovtti fitnu, Ealli biras ja Sámi kulturbirasovttadat -pilohttafitnu ovttasbargun. Ealli biras -fitnu ruhtadeaddjin leigga EU:a guovlluidovddidanfoanda EAKR ja Lappi Lihttu, ja kulturbirasovttadat -pilohttafitnu ruhtadeaddjin fas lei Oahpahus- ja kulturministeriija. Dáid fitnuid vuođul vuođđuduvvui Sámemusea kulturbirasovttadat, man doaimma geahččalit oažžut bissovažžan.