På norskArtihkal girjjis Sámi skuvlahistorjá 6. Davvi Girji 2013.
 Elle Márjá Vars |
Elle Márjá Vars lea riegádan 1957 ja bajásšaddán Láhpoluobbalis, Guovdageainnus. Son vázzii vuođđoskuvlla Guovdageainnus, joatkkaskuvlla Guovdageainnus ja Álttás. Son lea vázzán oahpaheaddjiallaskuvlla Álttás ja lea lohkan sámegiela vuođđofága Romssas ja journalistihka/servodatfága ja dulkaoahpu Sámi allaskuvllas. Elle Márjá lea bargan vuođđoskuvlaoahpaheaddjin ruoŧa- ja norggabeale Sámis, giellakonsuleantan, journalistan, dulkan ja jorgaleaddjin. Son lea leamaš aviisa Áššu ja Š-bláđi váldodoaimmaheaddjin, NSR' ja Sámi dáiddárráđi čállin. Elle Márjá lea čállán máŋga girjji sihke mánáid, nuoraid ja rávesolbmuid várás. Son lea čállán buot iežas girjjiid davvisámegillii, muhtin girjjit leat jorgaluvvon dárogillii, inuihtagillii ja eará sámegiel suopmaniidda. Nuoraidgirji Kátjá almmuhuvvui sámegillii 1986:s ja dárogillii 1988:s, Davvi Media-lágádusas. Romána čuovvu Kátjá dan rájes go riegádii unna gilážis Finnmárkku duottaris dassái go son lei 20-jagiin. Dá mii leat čuohppan guokte oasi girjjis, go Kátjá galgá álgit internáhttaskuvlii ja go geargá skuvllas 9 jagi maŋŋil. |
Áhčči maid vikkai jeđđet su: — It don goit dárbbaš nu guhká internáhtas orrut, dii beassabehtet ruovttus fitnat juovllaid . . . ja ammat dál gullo ahte min gillái galgá biilaluodda ráhkaduvvot. De soaitibehtet dávjjit beassat ruovttus finadit. Kátjá ii gillen gullat, son viehkalii áitái áhku lusa. Áhkku lei čippostallamin ja burgimen iežas giissá. Kátjá viegai ja dollii su čeabetbirra ja čurvii bárgumiin: — Áhkku! Ale suova eatni ja áhči mu bágget skuvlii vuolgit, mun in hálit dohko. Mun lean du unna biiggáš! Kátjá bárgugođii duođas ja áhkku válddii su sallasis. Mealgat vuhtodii son Kátjá salas, álggos jávohaga, danin go son ii diehtán maid galggai dadjat. Son lávlugođii siivvut ja ain vuhtodii unna Kátjáža dassažii son heittii čierrumis. Go Kátjá jávohuvai, de álggii áhkku muitalit dološ dáhpáhusaid maid son diđii Kátjá liiko gullat. Son sihkastii čeabetliidne gežiin gatnjaliid muođuin eret ja geahččalii humadit nu dábálaččat go vejolaš, vai Kátjá ii oainnáše man váivi sutnje nai lea.
Das ii lean árbmu, skuvlii son aŋkke fertii vuolgit. Ja skuvlageaidnu lei lossat, váivi ja guhkki. Sii fertejedje vuos vázzit máŋga diimmu ovdal go ollejedje biilageainnu lusa. Bálggis manai jávrrážiid guora, jekkiid ja jogaid rastá. Kátjá lávkkit njohco ja njohco dađi guhkkelii ruovttus eret sii jovde. Son sávai ahte sii eai galggaše goassege joavdat. Bealle mátkkis sii gáfestalle, áhčči lei váiban, gii guttii sealggis visot biktasiid maid sii dárbbašedje internáhtas. Muhto Kátjá ii sáhttán boradit, sus lei nu bávččas váimmus. Dakkár imaš, váivves bávččas. Áhčči humai čađat. Son muitalii ahte biilaluotta áigot nuppi geasi juo álgit ráhkadit. — De mii eat dárbbaš šat vázzit, beassabehtet biillain gitta viessouksii. Mánát eai jienádan olus maidege. Buohkat balle internáhttii fas boahtit, vel Biret nai gii lei ollu jagiid juo doppe orron. Viimmat ollejedje sii biilageainnu lusa. Doppe ledje moadde dálu. Áhčči manai ovtta vissui riŋget skuvlii vai sii bohtet viežžat. Orui nu guhkki vuordit ovdal go skuvlabusse bođii. Kátjá doalai čavga áhči giedas go sii gorbmo skuvlabusse sisa.
Sii vudje mealgat, ja de iđii internáhtta. Nu issoras stuoris ja amas. Olles balddonas, jurdilii áhčči ja šuohkehii. Skuvlašilljus bođii rivgu sin ovddal ja buorastáhttii áhči. Son dáhtui sin čuovvut iežas mielde, son galggai čájehit sidjiide oađđenlanjaid. Sii čuovvoledje rivgu ja manne vuos guhkes feaskára čađa, ollu uvssaid meattá ja moadde tráhpa bajás. Kátjá lei áibbas hirpmástuvvan. Mot ipmašiid bat dáppe sáhttet olbmot orrut? Viimmat bohte sii rievttes uvssa lusa. Rivgu rabestii uvssa. Siskkobealde uvssa lei stuora latnja ja ollu seaŋggat. Doppe ledje dievva amas mánát geat gehčče Kátjái bahás čalmmiiguin. Rivgu čilgii ahte Kátjá galggai dien lanjas oađđit. Bireha guovttos Risteniin galggaiga fas eará lanjain oaddit. Ja Biera šattai áibbas eará sadjái. Eará bártnážiid lusa.
— Eat go mii beasa seammá lanjas oađđit, savkalii Kátjá áhččái ganjal čalmmiid. — Na, vástidii áhčči, ehpet dii oro gal seammá latnji beassame. . . Dat lei dat vearrámus beaivi ja vearrámus eahket Kátjá eallimis. Son doalai nu čavga áhči gieđas čađat. Muhto áhčči fertii vuolgit eahkes. Son vikkai Kátjái muitalit ahte lea váivi dušše álggos. Muhto ii dat ábuhan. Go áhči sealgi jávkkai daid stuora internáhta olgouvssaid duohkái, de viegai Kátjá su maŋis, čierui ja geaigguhii giedaid áhči maŋŋái. — Áhčči! Ale mana! Ale guode goit mu deike! Áhčči!
Muhto áhčči aŋkke manai. Kátjá ii ipmirdan mot áhčči sáhtii su guođđit deike. — Ii go áhčči beroš šat mus? Áhkku goit ii livčče guođđán mu! Ii livčče!
Ii das lean ávki go Biret ja Risten leigga dáppe. Sudnos dat han ledje eará olbmát, eaba ge gillen eaba ge duostan Kátjá riebu jeđđet. Internáhtas ii ábut earáid birra jurddašit. Dan diđiiga Risten ja Biret. Juohkehaš fertii dušse iežas birra jurddašit. Ii ge sudnos duosttan goabbáge jienádit maidege go eará mánát álge boagustit ja bilkidit go Kátjá čierui. Risten lei maid juo oahppan ahte internáhtas galgá buot buori vajálduhttet. Ii ábut. leat siivui ii ge jegolaš. Ii ge galgga mojohallat. Jus mojohallá, de lea bahá cápmahallat. Son diđii maid ahte buot maid ruovttus lea oahppan, ferte dáppe vajálduhttet. Buot lei earaládje, muhto son ii sáhttán Kátjái dan čilget. Kátjá lei nu beare árgi ja nu beare siivui ja jegolaš. Nu ii ábut internáhtas leat.
Ija miehtá dettii Kátjá oaivvi boalstar vuostá ja čierui. Eará mánát bilkidedje ja hárde su go son lei nu heitot ja jalla. Buot lei nu váivi ja issoras. Gávnniin lei nu amas hádja. Son ohcalii čieročalbmái áhku litna muođu, ja áhku hája.
Go viimmat iđđesbeaivváš idii daid stuora internáhta lásiid čađa, de ledje Kátjás čalmmit nu bákčasat ahte illá sáhttá geahččat. Son čuovui oappás Bireha dohko dan stuora boradan latnjii. Muhto boradit son gal ii sáhttán. Mot bat boradit sáhttá go gatnjalat veahkaválddi bahkejit čalmmiide, ja go dievva amas mánát gáifájedje sutnje birra buot. Ja nu hirbmat rigearra maid lei. Mánát bálko láibebihtáid ja dorro biepmuid alde. Eai ge dat stuorámusat jeagadan go rivgu cearggui singuin ja dáhtui sin čohkkát jaska. Makkár ipmaša eallin dáppe lei!
Go gerge boradeamis, de galge skuvlii vuolgit. Kátjá čuovui Bireha mielde skuvlalanjaid lusa. Biret dajai ahte son ii dieđe gosa Kátjá galgá mannat. — Don fertet dás vuordit dassá du oahpaheaddji boahtá, gal son čájeha goal du skuvlalatnja lea, dajai son ja guđii Kátjá čuožžut dan stuora guhkes gáŋgenii. Mánát viegadedje ovddos maŋás, Kátjá ii dovdan ii ovttage sis. Son čuoččui áibbas jaska, geahčai duohkot deike ja balai. Fáhkkestaga riŋgii skuvlabiellu. Kátjá suorganii. Maid dál? Buot mánát manne viega ja čuoččahedje maŋŋálaga miehtá gáŋgena. Veaháš guđe ge uvssa lusa. Sii čužžo dassážii oahpaheaddjit bohte ja luite sin sisa. Ja de manne buohkat sisa, Kátjá bázii okto. Son álggii čierrut ja jurddašii áhku birra. Maid mun lean baháid bargan go Ipmil doalvvui mu dán váivves báikái?
Son suorganii go okta dáčča bođii su lusa ja jearralii sus juoidá maid son ii ipmirdan. Dáčča doalvvui su ovtta rivgu lusa gii humai hui imaš sámegiela. Rivgu doalvvui su rievttes skuvlalatnjii. Doppe ledje maid aivve amas mánát. Sis lei juohkehaččas sierra beavdi ja stuollu. Oahpaheaddjis lei gákti alde. Son bođii Kátjá lusa ja láidii su ovtta guoros beavddi ja stuolu lusa. Kátjá balai — muhto dál ii ábut bárgut — dál son lei juo skuvllas.
Vuosttaš skuvlabeaivi ja dat čuvvovas beaivvit ledje buot ovttalágánat. Kátjá oahpai moatti beaivvis mii skuvla ja internáhtta duođai lea. Álggos son ii ipmirdan ahte ii galgga oktiige duođa muitalit rnovttu birra. Danin son beahtahalai ja hirpmástuvai nu issorasat vuosttaš eahkeda internáhtas go guokte stuorit nieiddaža doaškaleigga su go son muitalii gos son lea eret. Soai oruiga nu siivut álggos go bođiiga Kátjá lusa ja jearraleigga: Mii du namma lea ja gos don leat eret? Kátjá doapmalii vástidit, ja muitalasttii vel ahte sus lea áhkku maid doppe ruovttus. — Leat go dis bohccot? jearaiga soai? — Eai mis leat bohccot, muhto gusat ja sávzzat, vástidii Kátjá vuollegaččat. Ja de álggiiga nieiddaguovttos boagustit ja nubbi čievččastii su ja dajai: — Don it de oaččo gávttiin vázzit, it ge oaččo orrot dán internáhtas! It don leat sápmelaš, dáppe eai beasa orrut earágo sámi mánát! Ja buot sámi mánáin leat bohccot! Soai álggiiga bieguhit Kátjá ja bággiiga su mannat olggos internáhtas. Kátjá ballái ja viehkalii čierudettiin olggos. Son viegai guhkás internáhtas eret, márkan guvlui. Luotta alde bohte muhtin mánát su ovddal sykkeliiguin. Sis ii lean gákti alde. Sii bisánedje Kátjá ovddabeallái, ja cagge su vai son ii beasa viidaseappot. Okta čujuhii Kátjái ja bilkidii: — Makkár bivttas bat die lea mii dus lea badjelis? Muhto Kátjá ii ipmirdan maid son oaivvildii go son humai dárogiela.
Earát sis boagustedje ja ađestalle mot sápmelaččat hupmet dárogiela. Sii hoige sykkeliid jur Kátjá njeaiga. Kátjá ii lean goassege ovdal ballan nu go dál. Son jorggihii ja doamihii viehkalit nu jodánit go sáhtii fas internáhttii. Sii bohte maŋis ja gaikkihedje.sus gahpira eret ja bálkestedje dan láirái luoddaguoras.
Kátjá ii duostan jorggihit gahpira viežžat, son viegai njuolga internáhta feaskarii ja ozai doppe suorganemiin čiehkadansaji. Son fuomášii ovtta čiega gos lei skábe man duohken lei veaháš guoros sadji. Son viegai ja nađui dan čihkii ja doaivvui ahte son dál galgá jápmit. Son bijai čalmmiid gitta, ja dettii gieđa njálmmi vuostá vai čierrunjietna ii gulloše. Jus čarvvun čalmmiid hui guhká gitta, de soaittán áhku lusa ollet, jurddašii son ja dovddai mot čierrun easka vikkai hávkadit su. Áhku lusa! Ii ge son duostan lihkastit ovdal go bakkus fertii danin go nu unohasaid čohkkái. Siivvut njágai son eret čiegas ja geahčai juohke guvlui, váruhii ja guldalii, ja balai. Go son oinnii ahte olggobealde ii oidnon oktage, de son viehkalii ohcat iežas gahpira. Son gávnnai dan, muhto dat lei visot láirin. Kátjá viegai fas internáhttii — njágai ovtta hivssegii ja álggii ganjalčalmmiid gahpiris oččodit eanas láirri eret.
Beaivvit, eahkedat ja ijat ledje ovttalágánat. Kátjás lei álo borranmiella, muhto ii sáhttán borrat. Son čierui álo. Ii ge oktage stuoraolmmos — ii oahpaheaddji eai ge internáhta bargit jearran goassege manin sus lei nu váivi, eai ge veahkehan su vaikko dávjá oidne go earát doaruhedje su. Danin sus dievai vašši sin vuostá álggu rajes juo. Eará mánát doško ja huško su ja gaiko su vuovttaid, muhto stuora olbmot eai beroštan. Boazosápmelaš mánát ledje vearrámusat, sii hárde álohii go Kátjá vánhemiin eai leat bohccot. — Don leat geafi, dadje sii. — Buohkat geain eai leat bohccot leat geafes diŋggat.
Kátjás ii lean oktage olmmái, ii ge son livčče háliidan ge ovttain ge stoahkat. Sus lei álohii juoga sajes bávččas. Eanemus bávččastii su siste danin go son nu háliidii ruoktot. Go jurdilii áhku birra, de golgagohte gatnjalat vel skuvllas nai. Muhto áhkku lei nu ollu váriid duohken. Jus mun dieđášin gokko galggašin vuolgit, guđe guvlui, de báhtarivččen dáppe eret, láve Kátjá skuvladiimmuin jurddasit. Ii ge lean mihkkige suohttasiid de ge go vuosttaš muohta bođii čakčat. Vaikko dat láve ruovttus stuora beaivi. Áhkku láve su boktit juo iđđesija, jus ihkku lea muohttán ja láve savkalit: — Guovlal mis dál olggos biiggážan! Ja son láve viehkat lásii nagir čalmmiid. Nahkárat lávejit dego sihkastuvvot eret go son fuomáša dan ráinnas, vilges muohttaga. Vuoi man somá dat láve! Ja de fas náđđut áhku báldii. Muhto skuvllas eai beroš áhkus eai ge muohttagis. Ovtta beaivvi arvat maŋŋil — go lei juo assás muohta ja buolaš, de bođii Biret su lusa muitalit ahte sii leat guovtti beaivvi geahčen ruoktot vuolgime juovllaide. Ja go Kátjá dan gulai, de golgagohti gatnjalat su muođuid mielde ja son dovddai nu ártegit čuoggume siste. Áhku lusa! Áhku lusa!
Go son viimmat ollii ruoktot, áhči mielde, de viegai son njuolga áhku sallii ja čierrugođii nu go doarggistii vel. Ii sus boahtán sátni ge. Ii son orron hupmat máhttime, dušše čierui ja doalai áhku birra čeabeha nu čavga. Buot lei nu ártet ja nu amas.
Áhkku njávkkadii su litna gieđaiguin ja sártnohalai su. Guhká, guhká čierui Kátjá áhku askkis. Maŋemus ribahii son nahkáriid. Áhkku loktii su seŋgii ja sihkestii vel ieš nai moadde bahča gatnjala eret muođuinis. — Mot sáhtta skuvla buori dahkat sámimánáide, šuohkehii son ja geahčai moraš čalmmiiguin iežas unna biiggážii. — Mánná riehpu, maid son don gis leat čađamannan?
Ja dat lea easka álgu! Son čohkkái oanehaš ja geahčai dan oađđi mánnái. Su muitui badjánii dat eahket go Kátjá riegádii. Hirbmat dálkki čađa. Lei go son dat mearkan ahte son šaddá eallit garra roasuid čađa ja vuostá? — Ipmil, attášit sutnje fámu dan nagodit.
Nu nogai aŋkke dat guhkes, váivves skábma. Šovkes balvvaid čađa idii beaivi ja beaivvi fárus bođii fas giđđa ilbmi. Kátjá ii nagodan oaidnit ii ge dovdat gida boahtima. Márkanis han lei veadjemeahttun gullat giđa jienaid ja haksit giđa hájaid. Daid ollu maŋŋelgaskabeivviid, go son guovlladii áibbašemiin daid stuora skuvlalásiid čađa olggos, jurddašii son máiigga geardde imaštallamiin: Oba ártet go giđđa beaivváš lea nu amas ja galmmas dáppe márkanis. Ruovttus lea dat nu liekkas, lea várra dáljuo suddadan nu stuora bievllaid ahte áhčči beassá bievllas gáfestallat loddedettiin. Lea go son áhčči goddán ollu lottiid dán giđa? Lea go son unna vieljaš nu searra ahte viehká áhči ovddal go áhčči boahtá loddemis, ja dovdá go son unna vieljaš lottiid namaid? Váillaha go son áhčči mu dán giđa? Go in leat jearaheame meahccái ságaid. Ii eadni goit várra astta jearrat áhčis man galle lágán lottit leat juo boahtán. Ja áhkku ii dárbbaš áhčis maidege jearrat, áhkku diehtá ieš buot. Vuoi man ahkit lea go in beasa balduid oaidnit go golget, in ge beasa áhči ja eatni mielde fatnasa bidjat čáhcái ja jieŋaid čađa dainna johtit. Dat láve nu somá! Ja de bidjat firpmiid jiekŋaravdii. Áhčis láve vel álo bissu mielde fíerpmodettiin. Son láve áigá juo gullat go čáhcelottit lahkonišgohtet. De láve son čanastit fierbmegeaži gitta ja dohppet bissu. Ja Kátjá láve skohttasii náđđat amas baldit lottiid eará guvlui. Haŋŋáid láve áigájuo gullat go dat bohtet. Dat lávejit girdit stuora doahkkin.ja rigeret. Njurgot lávejit fas idistit bái fáhkka dušše guokte dahje njeallje lotti. Kátjá ii láve goasse háhppehit oaidnit daid riekta mot dat láhttejit go njurgot nu čábbát. Lea go son áhčči goddán stuora čuotnjága? Man somá livččii áhči mielde vuolgit loddet čila duohkái, muhtin čoalbmái. Ja man somá livččii guoddit lottiid fas ruoktot, áhkkui ovddemus čájehit.
Internáhia biebmu orui easka šaddame nu heitot go son jurddašii varas loddemállása birra. Giđđa buvttii goit ge geasi, ja Kátjá vuosttas skuvlajahki lei viimmat nohkan.
Orui nu ártet boahtit fas oahpes eatnamiidda. Dakkaviđe go skuvlabusse ollii luoddageahcái, ja sii njuiko olggos ja fuomášedje áhči dolasteame dievvánjunis, de orui Kátjá mielas juo ahte son lea ruoktot ollen. Vaikko lei vel moadde miilla vázzit, de orui son aŋkke juo ruovttus dakkaviđe go busse manai jávkkohahkii ja son haksigođii giđđahájaid.
Son viegai áhči lusa, juolggit eai deaddán eai maidege. — Áhčči! Áhčči! Áhčči čuoččahii ja loktii Kátjá bajás olggiid ala: — Vuoi mot don leat guoiran! It don deatte šat it maidege. Dál gal fertet borrat vuos goikebierggu vai nagodat ruoktot vázzit. Muhto Kátjá ii.stađđan čohkkedit boradit ovdal go lei viegadan vuos mealgat. Son lei nu geahpas, orui measta girdit sáhttime. Ja mátki ruoktot manai nu álkit. Ii son váiban vaikko lei ge buot unnimus skuvlamánáin. Son viegai ain guhkás ovdalii áhči bálgá mielde ja várdái jugo ihtá ruoktu. Ja go áhčči bisánii dan johkagáddái gaskomátkki gos sii lávejit vuoiŋŋastallat ja gáfe vuoššat, de ii háliidan Kátjá bisánit. Son ii lean váiban ja orui nu guhká vuordit dassážii dat earát vuoiŋŋastedje geain juohkehaččas lei juoga guoddámuš. Muhto go ruoktu lahkonišgođii, de viehkagohte buot mánát, vel Biret nai geas lei eanemus guoddit. Kátjá fuomášii áhku juo guhkkin. Áhkku lei vuolgán sin ovddal!
— Áhkku! huikkadii Kátjá ja viehkagođii. Su čalmmiide divve gatnjalat ja son ii oaidnán šat bálgá nu čielgasit, danin son gahčai muhtin buvdnagaskii. Ii son ádjánan beare guhká beassat fas bajás ja viehkalit. Son viegai áhku gosii veallut go hengostii su čeabet birra. — Áhkku! — Dus lea nu njálgga hádja, čierostuvai Kátjá. — Kátjážan! Man šoavkat don leat. It go leat borran márkanis?
Kátjá ii vástidan, dušše doalai ain áhkus gitta. Earát jovde sin rádjái ja sii vázzigohte viesu guvlui. Áhkku muitalii buot mii dálus lea dáhpáhuvvan. Unna vieljaš lea šaddan nu searra, olles veahkki. Bussá lea ožžon čivggaid ja návehis leat golbma unna gálbbáža. Ja áhčči lea oastán ođđa fatnasa ja nuohti. Stuora fatnasa masa čáhket vaikko man ollu guolit.
Ii ge áhkku lohkan iežas vel gullan giega. Dan son imaštalai veahá. Kátjá geahčai muoraide ja bisánii: — Áhkku, gea! Dáppe leat juo lasttat álgán ihtit, márkanis eai leat eara go čáhppes, romis muorat.
Ii ge Kátjá dovdan ahte son lea váiban ovdal go vissui lei ollen ja gallás boradan, de dovdogođii čalmmiin ja julggiin man váibbas son lea. Gámmárčiegas lei duollji man alde áhkku láve beaivet velohallat. Kátjá sidai áhku velledit ja muitalit ain eanet geasse ságaid. Son náđui áhku báldii ja cipmui čavga su čeabeha birra. Áhku jietna buvttii nu njálgga nahkáriid. Áhkku muitalii giđđadulvvi birra, guolleságaid ja lodden-ságaid. Son humai ja bogostalai, muitalii ain vaikko Kátjá lei juo nohkkan.
Imaštallamiin rabesta Kátjá čalmmiid. Álggos son ballá son lea dušše niegadeame go oaidná oahpes seinniid ja gullá oahpes jienaid. Son doapmala čarvet čalmmiid fas gitta vai niehku ii noga. Go oanehaš veallá gitta čalmmiid, de ihtet gatnjalal čalmmiide ja modji njálbmái. Son han lea duođas ruovttus! Buot skuvla ja dan váivvit gáidet nu guhkás go son njuike bajás ja viehkala gievkkanii. Doppe leat buohkat čohkkáme ja boradeame. Kátjá viehka eatni askái. Sus lea maid nu hirbmat borranmiella. Nu suohtas lea fas eatni askkis čohkkádit ja boradit. Njálgga oahpes biepmu. Áhčči ja eadni jearahallaba skuvlla birra, muhto Kátjá ii jienát ii maidege. Son ii hálit muiltuhuvvot skuvlla. Ii hálit, ii ge sáhte hupmat ge dan birra. Doppe lei aivve váivi, nu váivi man birra lea veadjemeaitun hupmat. Eai oro sánit gávdnome mat čilgejit dan issoras váivvi mii skuvlajagis lea leamaš. Danin son ii jienát maidege, dušše borada. Ja mot son borrá! Ii oro oba galláneame ge. Ruovttu biebmu. Njálgga eatni biebmu! Go geargá de viehkala olggos. Vuos jávregáddái oaidnit ođđa fatnasa. Vuoi bánne man stuora fanas! Mis gal dál lea várra stuorámus fanas máilmmis. Dasa gal čáhket máŋga logi, dehe máŋga duhát guoli.
Njuikumiin son viehká gietti mielde ja hurada. Nu imaš ja suohtas lea viehkat ja dovdat ahte ii leat gostege bávččas. Ii leat čoavji ii ge oaivi bávččas. Ii ge leat oktage su.oaguheame ja nihttime cábmit. Son bisána go gullá giega. Čuožžu áibbas jaska oanehaš ja guldala giega guhkkama. Ja de viehkala son áhkkui muitalit ahte giehka lea juo boahtán. Áhkku dadjá ahte dalle lea geassi duođas boahtime. Maŋŋil stoahká Kátjá unna vieljažiin Joavnnain. Son váldá muoraid muorraviesus ja stoahká ahte dat leat mahkáš skuvlarivgu ja internáhta husmora. — Husmora lea dakkár mii álo lohká mu leat nu duolvvasin. Son hupmá hui ártegit ja sus lea hui imaš hádja, čilge son unna vieljažii. Husmora ii vástit go mun jearan sus juoidá, ii ge beroš go stuorit mánát doaruhit unnit mánáid. Son lea nu jalla, dadjá Kátjá ja álgá rissiin huškut dan muorrabihtá mii mahkás lea husmora. Joavnna maid huškugoahtá. Soai huškuba ja boagusteaba. Dat lea nu somá go husmora bávččaga.
— Skuvlarivgu lea maid jalla, lohká Kátjá. — Son ii beroš go eará mánát boagustit mu go in máhte dárogiela. Son ii ipmir ii maidege. Su ferte maid huškut, jallas diŋgga. Nu soai huškuba husmora ja skuvlarivgu ja boagusteaba go dat gaigges rivgut bávččagit. Kátjá muitala unna vieljažii dáččaid ja rivguid birra. Dat leat dakkárat main mánát galget ballat ja álo jeagadit. Jos ii jeagat de váldet bealljái ja bidjet heahpatčihkii čuožžut. Skuvllas ii oaččo ii ruovttu birra ge hupmat. Internáhtta gis lea dakkár báiki gos álot galgá doarrut. Ja álo váruhit vai ii cápmahala ja vai eai billis biktasiid. Doppe maid ii galgga maidege muitalit ruovttu birra. Earát dušše boagustit jos gullet dan ahte áhkku ii máhte sáni ge dárogiela, ja ahte eatnis ja áhčis eai leat obanassiige bohccot. Dušše gávttit. Guhká čohkkába soai unna vieljažiin giettis ja humadeaba. Unna vieljaš ipmirdii ahte skuvllas galgá aivve doarrut. Son čilgii Kátjái go son álgá skuvlii áigu son cábmit juohke ovtta gii fal Kátjá bieguha. Geassi manná johtilit. Skuvlaáigi fas lahkonišgoahtá. Geasi miehtá lea Kátjá suoli jurddašan ja hutkan mot son galgá nagodit fas ovtta olles jagi leat skuvllas. Soai leaba unna vieljažiin veahkkalagaid hutkan, ja gávnnahan ahte skuvllas ii ábut leat siivui. Kátjá lei bidjan miela vuollái ahte ii oktage galgan suinna bihtít šat skuvllas ii ge internáhtas. Soai leigga unna vieljažiin hárjehallan doarrut miehtá geasi. Máŋga beaivvi ovdal go skuvlii galge vuolgit, de álggii Kátjás juo čoavji bávččastit. Son balai nu issorasat. Maŋemus ija ruovttus doalai son ija miehtá čavga áhkus gitta. Iđđes jearai son ii go áhkku sáhtáše skuvlii vuolgit mielde. Muhto áhkku ii sáhttán. Ja ođđasis šattai son fas guođđit dan litna, liegga áhku seaŋgga. Sin buohkaid ruovttus. Lossa, lossa lávkkiiguin vázzilii son áhči ja daid earáid maŋŋái skuvlii fas.
Nu manne goit ge skuvlajagit. Buot beaivvit ledje ovttalágánat. Seammá váivvit, seammá guhkit. Skuvllas ii dáhpáhuvvan goasse mihkkege mii lea somá. Kátjá oahpai leat garas. Son oahpai mot olmmoš ferte leat vai ceavzá internáhtas. Son ii čirron šat earáid oainnu. Vaikko dain ollu ijain ii mannan oktage idja nu ahte gatnjalat eai golgan.
Kátjá lei maid oahppan ahte ii skuvllas galgga luohttit ii ge jáhkkit ii oktiige. Ii ábuhan muitalit ge ii maidege iežas birra earáide. Ii ge goasse galgan čájehit dovdduidis.
Skuvllas galggai borrat dalle go lei borranáigi, vaikko ii leat ge borranmiella. Ii ge ožžon borrat dalle go lei borranmiella. Skuvllas ja internáhtas galggai buot bargat maid ruovttus ii galgan, ii ge ábuhan maidege bargat masa ruovttus lei hárjánan. Doppe lei jorggu eallin maid bákkus šattai oahppat.
Internáhtas oahpai Kátjá hirpmástuvvamiin duođas man heitohat dakkár olbmot leat geain eai leat bohccot. — Don it leat mihkkege! hárde sámiid mánát. — Dii ehpet leat sápmelaččat! Skuvllas fas gulai márkanmánáin ahte son ii lean rivgu ge. Son han ii máhttán dárogiela, eai ge sus lean rivgobiktasat.
Dat lei ipmilmeahttun váttis dan ipmirdit Kátjái, danin čoagganišgođii su unna váimmožii eambbo ja eambbo vašši. Vašši buot skuvlaolbmáid vuostá, vašši boazosámiid mánáid vuostá, vašši buot internáhta vuostá. Manemus lei sus gártan nu ollu vašši ahte sáhtii doarrut maid. Son ii ballan šat ii ovttasge. Stuorát mánát ballagohte unna Kátjážis. Son lei unni, muhto seammá váralaš go boraspire. Danin go son lei nu snáhpis ja nu gievra. Ii ge ballan ii ovttasge. Ii beroštan husmoras, dušše njeaccui sutnje ja humai suinna sámegiela vašiin. Go dat eará mánát fuomášedje man juonalaš ja baháneahkkán Kátjá lei šaddan, de sii háliidedje suinna šaddat buorit olbmát. Muhto Kátjá ii beroštan sis, ii ge háliidan ovtta ge olmmájin. Son birgii okto, go beare dikte su ráfis.
Kátjá ii mojohallan šat skuvllas ii goassege. Son lei dávjjimusat okto, muhto ii ballan gal dan dihte daid eará mánáin sai. Ja dat earát dikte su ráfis. Eai hárdán šat, eai bilkidan eai ge duostan su šat viggat doaruhit ge.
Skuvlajagit earáhuhtte Kátjá nu issorasat. Buot dat čáppa mánnálašvuohta jávkkai. Modji maid jávkkai. Ii gullon goassege šat čáppa lávlunjietna, ii ge reaskkas. Son vajálduhttigođii buot buriid dovdduid. Bahá ja vašši dievai sadjái. Son ii šat muitán bálljo mii lea mii suohttasa buktá, mot galgá duohtaváimmus boagustit? Mot dat lei áhku bálddas veallát? Naba áhku lávlunjietna, dan son gal mielas muittii hui bures, muhto ii gostege lean nu ráfi ii skuvllas ii ge internáhtas ahte sáhtii čalmmiid bidjat gitta ja muittašit áhku.
Kátjá lei šaddan hui duodalaš ja jaskat. Son ii beroštan ii mastege šat ii maidege. Ii son ballan oahpaheddjiin ii ge jeagadan internáhta biiggáid. Son barggai skuvllas maid ieš dáhtui ja mot ieš dáhtui. Ii ge gávdnon bargu masa son liikui. Oahpaheaddjit belke ja ráŋggaštedje su, muhto ii dat ávkkuhan. Sii dolvo su dávjá skuvlahoavdda kántuvrii, muhto ii mihkkege ávkkuhan. Kátjá ii jienádan goasse sáni ge go skuvlahoavda ja eará oahpaheaddjit jearáhedje sus manin son lei nu veadjemeahttun ja váttis čivga. Son guovllai dušše láhttái ja divttii sin hupmat. Maŋemus šattai nu ahte ii oktage oahpaheaddji šat liikon ii ge beroštan Kátjás. Son biddjui dávjá skuvlalanjas olggos go ii jeagadan lohkat čuodjalit dahje dadjat dárogillii buorre idit skuvlaolbmái. Kátjá lei dego oarbbes mánná. Go ain bijahallá skuvllas eret, de váccaša son márkanis ja golahallá daid guhkes, guhkes beivviid. Áibbas okto. Álo áibbas okto.
Muhtomin láve son seaguhit iežas earáid doarrumiidda maid. Jus fal oaidná stuorát mánáid unnibuid doaruheame, de láve son girdit unnoraččaide veahkkin. Muhto ii son gal goassege ieš álggahan doarruma. Liikká oaččui eanemus siva, ja ráŋggaštusa. Ruovttus gal lei Kátjá ain dat seammá. Áiggi mielde besse sii dávjjibut ja dávjjibut ruovttus finadit. Go Kátjá lei viđat geardde skuvllas de rahpasii biilageaidnu sin unna meahccegilážii, ja sii beassagohte ruovttus finadit oktii mánus.
Geasit ledje buot suohttasepmosat ja manne álo nu ilá jođánit. Álo go mánát bohte ruoktot giđđat, de lei Kátjá nu guoirras ja šoavkat, dego livččii buohcci. Áhkku čuovui hui bures mielde mánáid ovdaneami. Son oinnii mot skuvla lei Kátjá riebu rievdadan. čalmmiin lei sevnjjodan čuovga. Daid ruškes, moddjajeaddji čalmmiide lei juoga ihtán mii šearradasa sevnjjodahtii. Ja dat unna juolggážat mat nu geahppasit lávejedje viegadit gietti mielde, dat ledje njohcon. Áhkku šuohkašii dávjá, ja sihkestii muhtomin gatnjaliid eret iežas roavččagan muođuin — čiegusvuodas. Eatnis ii lean nu ollu dilli skuvlla birra jurddašit. Son ii astan goassege gullat. Sus lei álo nu ollu bargu. Álohii fertii son bassat, čorget, goarrut ja biepmu ráhkadit. Ja go ii lean viesus bargame, de lei návehis dahje meahcis geasi áiggi. Eadni ii čohkkán goassege joavdelassan, ja jus čohkkedii bargguhaga, de logai Biibbala dahje lávllui sálbmagirjjis. Ja dalle ii ábuhan eatni vuorjat. Áhčis gal lei muhtomin dilli. Muhto áhčči ii ipmir. Áhčči ii ipmir ahle skuvla lea vearrámus báiki mii gávdno. Ii ge son ge ipmir ahte Kátjá muhtomin hálidivččii ruoktot báhcit go earát vulget skuvlii.
Ja áhčči maid ballá skuvlahoavddain. Son lei Kátjái dadjan ahte jus son ii mana skuvlii, de boahtá leansmanne áhči viežžat giddagassii. Vaikko áhčči lea ge stuoris ja gievra, de son maid ballá dáččain. Dan son dahká vaikko ipmirda sin giela ja veaháš máhttá vel hupmat nai dárogiela. Dan dihte ii ábut áhččái muitalit man váivi skuvllas lea, ja man hilbat son lea doppe. Biret ja Risten gal eaba vissa goassege nu váivašuvvan skuvllas go Kátjá. Soai han leigga nu siivut, danin sudnus ledje nu ollu olbmát nai. Soai eaba láven jienadit maidege go earát hárde sudno skuvllas. Eaba láve beroštit go sámi mánát bilkidit ja lohket soai eaba leat sápmelaččat. Diekkár bilkádusaid ii gierdda Kátjá. Son gierddai gal vuosttaš skuvlajagi, muhto ii šai eambbo.
Oappáguovttus gal sáhtiiga ruovttus huprnat skuvlla birra maid. Nu dábalaččat — borranbeavddis dahje eahkes go sii ledje velledan. Soai muitaleigga oktiinjálmmiid Bierain skuvlla dáhpáhusaid birra. Ii sin mielas orron mihkkege earenoamážiid skuvlla birra hupmat. Kátjá ii ipmirdan goasse mot jur nie lunddolaččat sáhtte skuvlaságaid muitalit. Buot mii skuvlii gulai han lei aivve váivi. Nu váivi go váibmu vel bávččastii dušse jurddašit dan birra, mot ipmášiid de vel hupmat dan birra. Muhtomin lei sus miella eadnái juoidá muitalit skuvlla birra. Muhtomin go soai etniin leaba guovttá viesus. Sus láve nu hállu fierrut eatni luhtte ja čilget man váivi ja lossat skuvlla lea vázzit. Muhto álo lea váttis gávdnat rievttes sániid maiguin álggaha. Ja jus eadni vel deaivá jearrat juoidá dan birra mot internáhtas lea orrut, de láve nu ártegit cugget čoavjái, ja son láve ferret iežas nu garasin dahkat vai gatnjalat eai golgagoađe. Ja ii ge goasse geargga maidege dadjat eadnái dan beale go eatnis livččii dilli. Danin eaba šaddan eadni ja áhčči obanassii diehtit man váttis dilli Kátjás duodai lei internáhtas ja skuvllas. Oappát ja vieljat maid eai diehtán, eai ge várra livčče ipmirdan ge jus son vel livččii ge muitalan. ... s. 40-45 Internáhtas lei ollu rievdan. Sámi mánát eai šat geavahan gávtti, muhto fiinna rivgobiktasiid. Álggos ledje sii boagustan Kátjá go son ain geavahii gávtti, muhto Kátjá ii beroštan das maidege. Son ii gillen ii oaidnit ge daid eará nieiddaid ja guhkkin eret vel singuin hupmat. Internáhtas ja skuvllas ledje dieđusge eará dálumánát maid, muhto eanas oassi sis ledje márkanmánát geat ovttastalle ieža gaskkaneaset. Ii sis ge lean sámi mánáiguin oktavuohta, eai ge sii dárbbašan ge daid, sii ledje ieža juo nu ollugat. Dan maŋemus skuvlajagi álggii son baicca internáhta dálu bártnážiiguin eambbo ja eambbo olbmástallat. Sii fítne juohke beaivvi Kátjá lanjas. Singuin lei somá humadit. Dál, go sii eai šat lean mánát geat álo aivve dorro ja hárde nubbi nuppi. Diet áigi lei vássán. Dál ledje sii beallešattot olbmot geat dávjá hupme boahtte áiggi birra. Ii ge sin searvvis lean goassege oktage sámi mánná. Fáhkkestaga lei nu šaddan ahte ledje sii geat mearridedje internáhtas. Ja vaikko Kátjá diđii ahte son livččii sáhttán dan maŋemus jagi, dálu bártnážiiguin ovttas, mavssuhit buot hárdimiid ja buot doaškkáid sámi mánáide, de son ii beroštan dan dahkat. Son lei nu bahá šaddan sidjiide ahte ii gillen gieđaid duolvvidit sin cábmit ge. Buot nieiddažat internáhtas balle sus nu issorasat, vaikko son lei áibbas okto ja sii máŋga logis. Buohkat dihte ahte dálu bártnážat leat Kátjá beale jus doarrun buollá. Kátjá ii gillen ii ge háliidan sáni ge singuin lonuhit. Muhto jus soames sis mahkáš gávnnahallá sutnje geahččame borranbeavddis, de láve son diedihit: — Maid biruid don japput munnje! Ja buot bártnážat lávejit reaskkehit duohta váimmus. Kátjá lei áigá juo oahppan, mađi eanet son garruda, dadi eambbo balle sii sus. Dat lei hirbmat buorre dovdu. Son geavahii dan fámu skuvlalanjas nai. Muhtun oahpaheaddjit šadde nu árggit sus ahte eai duostan šat su gieldit garrasit goassege. Danin go sii dihte ahte Kátjá ii lean ávki skuvlašeaffa lusa ge doalvut, ii ge čohkkát ge bidjat maŋŋel skuvlla. Sii geahččaledje buot, muhto ii mas ge lean ávki. Kátjá lei nu juonalaš ja baháneahkkán, ii ge ballan ii mastege. Son diđii son lei dego gonagas sihke skuvllas ja internáhtas, muhto ii dat diehtu addán sutnje maidege iluid. Son liikui mihá buorebut bártnážiiguin hupmat ja internáhta biiggáid dájuhit. Bártnážat maid liikojedje dasa. Internáhtas ii lean lohpi gáfe vuoššat, muhto sii ledje nu čeahpit šaddan biiggáin gáfiid suoládit ahte besse juohke beaivve lanjas gáfe vuoššat suoli. Okta sis lei ruovttus fievrredan vuoššanpláhta mii lei divdna anus álohii. Muhtomin lei sis nu lihkku ahte besse suoli stuora gievkkanii nai, ja de sis gal lei hearrá dilli máŋga beaivvi maŋŋil. Doppe sii láveje suoládit nu ollu go čáhkkehedje lummaide ja sojiid sisa. Eanemus gáfíid ja eappeliid ja eappelsiinnaid. Muhtomin eará herskuid nai jus nu heivii. Eai ge sii gávnnahallan goassege, vaikko muhtomin válddahalle garra vuortnuheami vuollái. Bártnážat dihte ahte Kátjá ii goassege dovddas maidege, vaikko maid husmora dajašii ja vaikko mot son nihtášii. Ja Kátjá diđii dan seammá bártnážiid birra. Sii suoládedje dávjá ihkku. Dat lei álkimus. Sii bidje dusse beaivet ovtta borranlanja láse hui veahás rabas, nu veaháš ahte biiggát eai fuomáš dan. Ja go buot biiggát mannet ruoktot eahkes ja idjagohcci boahtá, de sii lávejit njáhkalit oađđenlanja láseráigge olggos ja de dáhke mielde dohko borranlanja láse radjái. Dat ii lean váttis go okta dahje guovttis ledje fáktan dáhke alde, ja okta fas galggai idjagohcci doalahit eret gievkkan gáŋgenis. Borranlanjas gievkkanii ja galbmalatnjii ledje aivve dakkár uvssat maid ii sáhttán lásset. Dávjá suoládedje sii summal seavdnjadasas nu ollu borramušaid go goastadedje guoddit. Eai buot áiggiid sáhttán borrat buot maid suoládedje, muhto sii válde dušse dan dihte go lei nu somá dán bargat. Ja go lei lobiheapmi. Dat idjagohcin lei buot suohttaseamus internáhta ja skuvlla bargguin. Muhtin eahket ledje sii vuohon čoahkis. Sii ledje buohkat earenoamáš jávoheamet, ii ge oktage hupman dan birra maid sii dan ija galge suoládit. Sii dovde várra buohkat dan ártegis dovddu iežaset siste ja danin ledje nu imaš jávoheamet. Skuvla lei fargga nohkame. Sis eai lean šat galle beaivvi ovttas. Moatti beaivvi geahčen fertejit sii earránaddat. Ja vaikko sii buohkat ledje juste dan beaivvi vuordán ovcci, guhkes jagi, de ii orron dat illudahttime juste dál. Dat lei imaš, measta ahkidis dovdu. Earránaddat. Muhto ii oktage jienádan dien ášši birra maidege, sii baicca hupmagohte eará duođalaš áššiid birra. Buohkat orro leamen dan oaivilis ahte ii agibeaivves gánnat goit skuvllaid šat joatkit. — Go dáppe vuos eret beassá — friddjavuhtii, ii de goit jalla ge šat álgge vel eambbo skuvllaid birra jurddašit. In goit mun, dan ala gal vuortnun, álggahii Áilo Máhtte, ja earát nannejedje dan. — Jurddaš, skuvla lea váldán mis buoremus jagiid. Mii leat ovcci jagi golahan dáppe ihána duššái. Dáppe fáŋga-vuođas joavdelasttán dan sadjái go ruovttus oahppat bargat. Eadni ja áhčči leaba šaddan eanasáigge jagis guovttá riehkidit, bivastat gálluid, dan botta go mii dáppe dádjut. Doarrut, suoládit ja gielástallat. — Nu, ja vel hupmet mii berrešeimmet joatkit skuvllaid! Biru ipmirmeahttun jallat! Min oahpaheaddji hoavrrista álo, dego giehka: — Skuvllat leat buorit, skuvllat addet didjiide vejolašvuođaid. Skuvllat rahpet didjiide máilmmi. Jallas diŋga! li sáhte ipmirdit ahte ruoktu — eadni ja áhčči ja áhkku ja áddjá min dárbbašit. . . — Rivgut eai jurddaš, eai ge ipmir. Sin mielas lea stuora bestojupmi madi nuorabun besset ruovttus vánhemiid luhtte eret. Sin čivggat háliidit mánnán juo ruovttus eret. . . Kátjá čohkkái jávohaga ja guldalii bártnážiid ságastallama. Sis orro seammalágán jurdagat buohkain. — Naba don Kátjá, jearralii okta. — Gosa don áiggut go beasat friddjavuhtii fas?
— In mun diede . . . vástidii Kátjá vuollegaččat. Mun orun muhtomin dovdame hirbmat háliidusa diehtit . . . in diede ieš ge maid. Jurddašan mun gal veaháš skuvllaid birra nai, jus gávdnošii dakkár skuvla gos olmmoš sáhttá leat friddja . . . ja ieš mearridit maid háliida oahppat. Ii ge bággehala lohkat dološ vikingaid ja ápostaliid birra.
— Diekkár skuvla ii gávdno gostege. li goit Norggas. Skuvlaolbmát eai oainnát diede, eai ge oba ipmir ge mot meahccebáikkiin lea eallit. Ii doppe boađe biebmu beavddi ala vaikko man gavrri bures dieđášii buot bassi gonagasaid ja sin sođiid birra. Huff! Jur skuvllain ii leat ávki beatnat bahtii ge . . . muhto Kátjá, vuoššal dál baicca gáfe, váras suoláduvvon gáfiiguin!
Buohkat bohkosedje, ja Kátjá bijai gáfe duldet go vuos okta lei fitnan iskame oidno go oktage biigá lahkosiin. — Ii oidno oktage biigá, sii leat buohkat čohkkámen iežaset lanjas njunnálaga. Min garuheame ja duššiid slárveme.
Maŋemus skuvlabeaivi čuvggođii. Hirbmat liehmu geasseilbmi lei áimmus. Muohta lei visot juo suddan, jieŋat maid mannan eanus. Muorat gal eai lean vel runiidan. — Ruovttus gal várra lea urbi juo luoskanan ja giettit runodan, jurdilii Kátjá. Son čuoččui lanjastis ja guovlladii olggos. Sus lei nu ártegis dovdu. Ii lean ilus, ii ge morrašis ge. Maŋemus geardde dáid seinniid siskkobealde. Son lei gearggus vuolgit. Juohkelágán jurdagat bahkkejedje su oaivái. Son bálkestii vel čalmmiidis iežas seŋgii — boalstarii man vuostá nuppát ganjal lei golgan, nuppát rohkos rohkadallojuvvon ja nuppát garrusátni savkaluvvon. Sus manne čalmmit oanehaš gitta, ja fáhkkestaga moddjii son: — Mun lean viimmat luovos! Luovos! Friddja! Dat lei nu amas dovdu ahte dat gosii baldá su. Son doapmalii čorgestit oktii buot veaskkuid ja biergasiid ja vázzilii olggos.
Gáŋgenis bođii internáhtahoavda ja okta biigá su ovddal. Soai bisseheigga su. — Ja! Kátjá gal guođát dál min. Giitu daid jagiid ovddas maid mii leat beassan ovttas orrut! Doppe lea veaháš biebmu gárvvistuvvon gievkkanis. It go áiggo borrat ovdal vuolggát?
Kátjás ii boahtán sátni ge njálmmis olggos, ii ge son dahkkan oaidnin ge go internáhtahoavda geaigguhii gieđa sutnje, son dušše vázzái viidaseapput. Son ii háliidan ii ge dárbbašan buorrevuođa dál šat. Go dalle eai beroštan mus go mun livččen sin duođas dárbbašan. Skuvlašiljus ledje oahpaheaddjit ges sávvame mánáide buori geasi. Daid ohppiid geat ledje geargan skuvllas oidnojedje sii váldime birračeabeha. Doppe gullui hirbmat liegga earrosárdni. Go Kátjá lahkonii, čurvii skuvlašeaffa su nama, muhto son geahčai dušše njuolga daid vuordi skuvlabussiide mat ledje olggobealde áiddi, ja doamai buot oahpaheddjiid meatta nu ahte ii ravkalan ge čalmmi.
Son doamai ovtta bussevuoddjis jearrat guhte busse dat lei man fárrui son galggai, go dan diedu oaččui, doapmalii son dan guoros bussii. Ii oktage mánná lean vel boahtán. Skuvlabusse fertii guhká vuordit daid eará mánáid. Kátjá čohkkái ja geahčai dan stuora, romes skuvlii. Su muitui bođii dat vuosttaš skuvlabeaivi. . . Go áhčči guđii su dieid issoras seinniid siskkobeallái. Son fertii čalmmiid čárvet garrasit gitta go jurddašii dien birra. Juoga orui čoddagis viggame bajás ja buviheame su. Son cipmui giedaiguin veaskkus, ja dovddai mot čalmmit bávččastišgohte. Ovcci jagi . . . ja áhkku! In beassan áhku luhtte ge ovdal go son jámii. Skuvlla dihte. Áhkku ii livčče soaitán jápmit jus mun ledjen leamašan ruovttus . . . muhto skuvla . . . internáhtta! Garruduvvon skuvla!
Son fertii gieđa dollet njálmme ovdii vai ii čierrugoađe jitnosit. Orui čađat dego soames livččii juoga mainna čuoggume su siste. Dat bávččagii nu issorasat. Muhto go son rabestii čalmmiid fas, fuomášii son ahte sus eai boahtán gatnjalat ge, ja ahte čierrun lei su siste, rattis juoga sajes, ii ge boahtán bajás. Son čierui goike, jávohis čierruma go skuvlabusse vuoddjái ja vuolggahii su ruoktot!
Man somá lei ruoktot boahtit! Álggos ii orron oba jáhkimis ge ahte son ii bággehala šat skuvlii vuolgit. Ii goassege.