Berit Nystad NRK Sámi bargin
(Foto: Geir Anders Berg)
Lasseartihkkal Sámi skuvlahistorjá 6-girjái. Davvi Girji 2013.
Berit Nystad NRK Sámi bargin
|
Dát artihkal prentejuvvui Sámi Áiggis 24.06.1983. Čálli, Berit Nystad, lei dalle aviissa journalistan. Son lea riegádan 1955 Kárášjogas, ja lea dál badjel 20 jagi bargan Sámi Radios. |
Stuorra vuoitun Oslo Sámiid Searvai ja historjjalaš dáhpahus middjiide. Ná vástida Asta Balto dasa go boahtte čavčča álga sámegieloahpabus golmma Oslo skuvllas. 22 mana ja nuora leat diedihan beroštumiset oahppat sámegiela. Váile jagi leat vánhemat ja sámiid searvi bargan dáinna áššiin. Dát lea mannan oalle geahppadit go boahtastahtta skuvladiliin Álaheajus gos heajos diediheapmi lea sivvan dasa ahte i vel álggahuvvo sámi skuvlakreatsa.
Asta Balto árvala ahte Oslos lea mannan dan mađe geahppadit dainna go doppe leat hárjanan sisafárrejeaddjiid gáibadusaide. Son almmatge imaštalla go sámebáikkit, nu go Áiaheajus, galga leat nu váttis oažžut sámegiela skuvlii.
Vánhemiin leat stuorra vuordamusat dán fálaldahkii, muitala Asta Balto. — I galggašii sámegiela oahpahus šaddat dušše skuvlan, lohka son. Dainna oaivvilda ahte mánat ja nuorat dárbbašit maiddai sosiála birrasa, joavkku mainna dovdet oktavuođa. Danin orru su mielas nu soma go Trygve Madsen, guhte šadda okta daid oahpaheaddjiin, lea geažidan ahte hálidivčcii čohkket buot oahppiid muhtimin ja ráhkadit deaivvadaneahkediid gos lávlot, juiget ja suohtastallet.
Asta Balto lea Oslo Sámiid Searvvi vánhenbargojoavkku ovdaolmmoš. Hui olu leamaš sámiid searvvi duohken dát skuvlaášši. Si leat gáibidan iskkadeami buot Oslo skuvllain ahte gallis hálidit oahppat sámegiela. Guokte iskkadeami ledje dal giddadalvvi ja jearahallanšemat sáddejuvvojedje 37.000 mánnai ja nuoraide gielddas.
Sámegiella galga oahpahuvvot nubbin giellan. Dát máksa dan ahte i oahpahuvvo sámegillii, muhto sámegielas. I ovttasge dan guoktegoalmmatlogi oahppis leat sámegiella vuosttas giellan.
Guokte-golbma tiimma vahkkui lea jurddasuvvon addit sámegillii.
Oahpahus galga leat golmma skuvllas. Ovtta skuvllas Groruddalenis, nuppi masa gusket gávpoga guovddažat ja Nordstrand guovllus, namalassii Munkerud skuvllas. Oahppit juhkkojit golmma jovkui mánaiddássi galga leat buot skuvllain, muhto nuorat čohkkejuvvojit Munkerud skuvlii.
Dássažii lea rnearreduvvon ahte mánaid sámegieloahpahus galga leat beaivit dábalaš skuvlaáiggis. Nuoraid guovdo Iea seamma mearreduvvon, muhto skuvlainspektevra Kåre Laudal i diede vel leš go vejolaš čađahit dan. Son balla ahte oahppit jávkagohtet sámegieltiimmain danne go manahit nu olu daid eara tiimmain. Go buot dat gávcci nuora, geat orrot miehta gávpoga, galget čohkkejuvvot ovtta skuvlii, de manna olu áigi johtimii.
Oahppaheaddji gažaldat i leat vel čielggas. Ovtta oahpaheaddji gal leat juo ožžon, son lea Trygve Madsen guhte válda oahpahusa Munkerud skuvllas.
Oslo skuvlaeiseválddiid eai leat vel almmuhan tiibmaoahpaheaddji virggi rabas. Káre Laudal lohka sin veaha eavdit galget go almmuhit ovdal go leat vissasat ahte ohccit gávdnojit. Jus dábalaš almmuhussan dušše bidjet, de balla son ahte eai gallis hálit nie moadde tiimma váldit badjelasaset.
Asta Balto oaivvilda dát lea das gitta maid skuvlaeiseválddit fallet oahpaheaddjai. Galga go mahkka oahpaheaddji oažžut bálkka dan ovddas go johta dan guovtti skuvlla gaskkas ja oažžu go son bálkka eatnigiela oahpahusa mavssu mielde.
14 Oslo skuvllas, bieđganan miehta gávpoga, vázzet dál sámemánat ja nuorat geat čavčča rajes ožžot oahpahusa sámegielas. Okta dáid skuvllain lea Munkerud skuvla gos Trygve Madsen (olgešbealde) lea rektor. Oslo skuvlainspektevra Kåre Laudal (gurotbealde) doaivu fidnet oahpaheaddji vel dan guovtti eara skuvlii earet Munkeruda gos sámegiella galga oahpahuvvot.