1. JEARAHALLAMIS
· Muitte ahte bargojearahallamis sáhttet leat guokte dahje vihtta bargii fitnodagas geat leat mielde jearahallamis. Dearvvat buohkaid náno gieđian ja geahča njuolgga čálmmiide go dearvvahat.
· Lea aibbas lunddolaš leat balus, muhto sii geat čohkkájit nuppebealde beavddi leat maiddái dábálaš olbmot. Sis lea seamma beroštupmi gávdnat buori bargi seamma og don leat fállamin iežat máhttuid.
Rávva:Váldde gulul – leage lunddolaš – galgá leat somá!
2. DÁBÁLAŠ GÁŽALDAGAT VUORDIMIS
· Manne ohcet barggu?
· Manne galget du bidjat virgái?
· Mo govvida bargoaddi/oahpaheaddji/bargoskihpárat du?
· Mat leat du buori ja bahá siiddut?
· Mo ceavzzat hušša/árvvoštallama/áigemearrádusaid?
· Gos oainnat iežat viđa jagi geahčen?
· Goas sáhtat álgit bargui?
· Makkár vuordámušat lea bálkái?
· Maid barggat ástoáiggis?
· Muital maid leat bargan maŋimuš jágiid?
Smiehta: Gievrras ja geanuhis siidduid, mo leat olmmožin/bargin, smiehta iežat mihttomeriid ja guorahala ovddalgihtii mii lea rivttes bálká (Jeara earain geat leat seammalagan bargguin, dahje gulaskutta fágalihttuin).
3. MAID GALGGAŠIT VÁSTIDIT?
· Vuosttažettin: leat lunddolaš ja duođalaš.
· Gudal ja smiehta ovdal go vástidat gážaldagaid.
· Ále hala fastit boares hoavddaid, bargoskihppáriid ja bargosajiid birra.
· It dárbbaš vástidit boahtteáigge áhpehisvuođa plánaid birra, oskkuid birra, dahje seksuála birra. Dákkár gážaldagat eai leat lunddolačča ja heivehahtti bargojearahallamis.
Lea bargojearahallan, ja iige rihpat.It dárbbaš muitalit dološ mánnávuođa vásihusaid birra jus ii jerrojuvvo justa dan birra.
4. MAID DON GALGGAŠIT JEARRAT?
· Mo lea bargobiras?
· Gallis barget ossodagas gosa ieš leat ohcan barggu?
· Leago fitnodagas siskáldasoahppofálaldagat?
· Maid mielddisbuktá práktihkkálaččat go álmmuhusas bođii ovdan “ollu mátkošteapmi barggo- oktavuođas”?
· Sáhtibehtet go muitalit fitnodaga struktuvrra/ hámádaga?
· Goas mearredehpet virgái bidjama?
Plánet ná: Dávja vástiduvvojojit gážaldagat jearahallamis maid don leat ovddalgihtii smiehtan.– Danne! smiehta máŋgga lahkai/ vejolašvuođaid !
RÁVVAGAT BARGOJEARAHALLAMII
Ovdal jearahallama
· Guorahala nu ollu go vejolaš dan barggu birra, masa leat ohcan ja dan fitnodaga birra mii virgái bidjá. Jus leat ráhkkanan jearahallamii de čájehat buori beroštumi bargui
· Čális ákkai mat muitalit iežat máhttuid ja manin oaivvildat ahte don leat rivttes olmmoš dán bárgui. Smiehta maiddái iežat buriid ja bahá siiddui.
Go joavddat jearahallamii
· Leage buhtis ja čáppa.
· Gárvot barggu ektui. Jus ozat barggu bivttasbuvdii de gárvudat veahá earalahkai go dalle livččet ohcan bárggu advokáhta kantuvrii. Gárvot nugo dutnje orru leamen lunddolaš
· Mana buorreáiggis jearahallamii vai juovddat šihttonáigái – Go juovddat fitnodahkii de válddát oktavuođa vuostáiválddáhagain ovdal jearahallama.
Justa ovdal jearahallama
· Geavat moadde minuvtta baluid vajáldahttit.
· Finat hivssedis sihkkarvuođadihtii jus vel ii oroge dárbu. Finat speadjalastimin ja njulgesteamin biktasiid.
· Muitte bargoaddis lea positiiva beroštupmi dutnje! Don han leat bovdejuvvon jearahallamii!
Maŋŋá jearahallama
· Smiehta mo iežat mielas orui mannamin jearahallamis. Mainna ledjet duđavaš, ja mo galggat buoridit boahtte bargojearahallama?
· Ráhkkan jus šattat nuppi bargojearahallamii.