Ođđaáigasaš boaresolbmot

Máilmmis leat guokte olmmošjoavkku geat nagodit additt heajos oamedovddu moht dál ain leaš – mánát ja boarrasat. Vaikko man olu rážastivččiimet sin ovddas, de eat nagot goasse sin doarvai duhtadit. Álo livččii juoga maid galggašii dahkat ja hoidet, ja álo lea juoga mii báhca dagatkeahtta. Muhto hárve lea asttu, ja áigegárživuohta deadda.

Danin leige oalle mearkkašahtti go dálvet gullen Kárášjoga ráđđeolbmá šuohkeheame, ahte boahtteáiggi boaresolbmot eai lean dohkkehit gieldda dálá fálaldaga. Son dovddastii gieldda heajos oamedovddu, ja čajehii ahte eai nagot doarvái buori barggu dahkat servodaga boarrasepmosiid ektui. Sis leat rievttit mat rihkkojuvvojit, ja daida dušše diehttetmeahttunvuohta mii dahka ahte gielda ii gártta lágalaš bárttiide.

Boahtte geardi goitge ii boađe dohkkehit ahte rievttit eai devdojuvvo. Go Ánde Somby, Ole Henrik Magga, Ragnhild Nystad ja Trond Biti ollejit boarrasiid siidii, de bohtet diehttelasat gozihit ahte lágat ja olmmošvuoigatvuođat čuvvojuvvojit bienastat bitnii. Dat mearkkaša ahte sii geat moaddeloht jagi geahčen njunnožis stivrejit, fertejit ráhkkanit arvat buoret barggu dahkat go dálá njunnožat.

Boahttevaš vuorrasat leat oainnat visot ollesolbmo agi geavahan gáibidt vuoigatvuođaid ja bearráigeahččat ahte servodat meannuda sápmelaččaid vuoiggalaččat. Sii gal bohtet áibbas čielgasit diehtit makkár rievttit sis leat. Ja jus eai devdojuvvo, de bohtet dakkár rigeara dahkat ahte sii geat dalle soitet njunnožit leat, bohtet vuorjjahuvvot dassažii go leat duhtaduvvon. Sin ii sáhte coggat orohagaide gos biegga bossu seinniid čađa, dehe sáddet buohcciviesuide gos gártet feaskariin orrut dehe eai beasá sámástit.

Jurddaš mat ovdamearkka dihte láhkačeahpi Trond Biti. Jus su bijálii feaskarii orrut go boarrasiid siidii ollešii, iige beasalii sámi kultuvrra dikšut. Boađalii go son dan dohkkehit. Ii heađisge. Árvidan ahte son boahtá gáibidit ahte suohkan veahkeha boarrasiid buot sámi árbevieruid čađahit. Dego ovdamearkka dihte ealgga bivdit.. Trond Biti boahta ILO konvenšuvnna nummár169 doallat gieđas, ja čeargut suohkanstivrrain ahte buot álgoálbmogiin lea riekti doalahit iežaset árbevieruid – maiddái go ieža eai šat goastta meahccái. Jago eambbo smiehtan, de in jáhke Biti oba dohkkehivččiige njeallječiegat lanjasge orrut, muhto gáibidivččii ahte suohkan ásahivččii jorba lanjaid sápmealaččaide mat heivejit álgoálbmot jurddašeapmái.

Ole Heandarat Magga ges šadda boarrasiid siidda giella- ja árbevirolaš máhttopoliitiija. Son bearráigeahčča ahte giellaláhka čuvvojuvvo, ja ahte bargiin lea čielga sámegiella. Dastto boahta čielgasit gáibidit ahte buot bargu galga lágiduvvot árbevirolaš máhtu mielde. Buot biebmoráhkadeapmi ferte mánu rievdama čuovvut, ja plánáid ferte heivehit luonddumearkkaide ja almanahkkii. Buot mii dáčča máhtu vuođul dahkko boahta eahpiduvvot iige dohkkehuvvot.

Eará mii maid boahta dagahit stuorat hástalusaid boahttevaš boaresolbmuid ektui, lea jus hovkkiduvvojit. Lea oainnat nu ahte hovkkiduvvon olbmot sáhttet boarrasiid siiddas bijádit, ohcat dološ duvdagiid. Dán rádjái lea nu leamaš ahte boarrasat leat vácci dollen meahccái. Muhto eai leat guhkas ollen. Lea oainnat leamaš álki sin joksat, go leat nu njozet vánddardan.

Muhto boahtteáigásaš boaresolbmot leat hárjanan áibbas eará fievrruide. Sii máhttet biillain vuodjit ja vela girdibileahtaid nai diŋgot. Dan dihte balan sakka ahte jus eat leat gozuid nalde, de lea báha ribahit sápmelaččaid nugo Ragnhild Nystad ja Ánde Somby bijádit guhkás čieža vári duohkai. Soai daidiba olgoriikkii dollet jus gávdnaba vuogas liibba. New Yorkii dehe Genevai ON álgoálbmotčoahkkimiid čuovvut. Soai eaba boađe váillahit meahcceduvdagiid, muhto stuoragávpogiid ja dehalaš čoahkkimiid. Sii geat dalle barget boarrasiid siiddas fertejit ráhkkanit, amas eai ribat diekkariid čalmmis.

Lea nu ahte dáčča dávja hoahka boarrasiidbáru birra. Dat mearkkaša ahte moaddeloht jagi geahčen bohtet leat ollu eambbo boaresolbmot dálá logu ektui, muhto unnán nuorat. Nu šadda divrras deavdit servodaga ovddasvástadusa boarrasiid ektui.

Mun goitge in bala ahte šadda divrras dikšut iežamet boarrasiid. Dan sii gal leat ánssašan, iige gánnat dan biehkut. Mun inge bala ahte gártet beare olu sámi boaresolbmot. Sin mii oainnat dárbbahit. Mun balan beare bealkkahallamis.

(Čálus lea almmuhuvvon kåseriijan Sámi Radios)