Biehkuma vahát

{Ollusiin}${indef,conc|Olusiin}, eandalii dáppe lulde, lea dat govva ahte sápmelaš lea riehpu, gii stuoraservodaga vealaheami dihte ii nákce váldit {ovddasvástadusa}${noun,á|ovddasvástádusa} iežas {dillái}£{noun,advl,loc,ill,case|dilis}. Dáruiduhttin, badjelgeahččanvuohta, oahppováilevašvuohta dehe eará čiekŋalis sivat dat dagahit ahte mii leat dego mánát geat dárbbahit veahki. {Dávja}${adv,á|Dávjá} mii goitge ieža leat veahkkin doalaheame {oaffargová}${noun,a|oaffargova}. {Dávja}${adv,á|Dávjá} go ieža {juogaládje}${adv,notcmp|juoga ládje} meaddit, de dadjat ahte ii leat min sivva go nuo ja ná {manna}${verb,á|manná}. Ja jus goitge {soaita}${verb,á|soaitá} leat min sivva, de {gávdnojit}£{verb,fin,sg3prs,pl3prs,kongr|gávdno} álo {juogalagan}${adj,á|juogalágan} dološ {sivvá}${noun,a|sivva} mainna sáhtte čilget {ahte}¥{redun|} manne {manái}${verb,a|manai} nu go {manái}${verb,a|manai}. Lea álo dáčča {sivvái}${noun,mix|sivva}.

Muhto dál de gullo ahte sápmelaččat háliidit {earanassii}${adv,mix|earránassii} {oaffárrollas}${noun,a|oaffarrollas}. Lunddolaš leage, dasgo juohkehaš {diehta}${verb,á|diehtá} ahte vaikko {oaffár}${noun,a|oaffar} oažžu olu sympatiija – ollugat dorjot {oaffára}${noun,a|oaffara} čáppa sániiguin ja muhtomin daguiguin nai, de {oaffáris}${noun,a|oaffaris} váilu fápmu ieš váikkuhit iežas árgabeaivái. Oaffar ferte nuppis bivdit veahki jus {hálideš}${verb,vow|háliideš} dili {nuppastuhttitt}${verb,mix|nuppástuhttit}, nugo mii sápmelaččat álo leat šaddan dáččas jearrat lobi ja gáibidit rivttiid, eatge leat ieža {sáhttan}${verb,á|sáhttán} mearridit iežamet {lágáid}${noun,a|lágaid}. Aŋkke, buorre bealli dieđus lea ahte go ieš ii beasa mearridit, de ii dárbbaš {ovddasvástadusage}${noun,á|ovddasvástádusage} váldit jus juoga {šadda}${verb,á|šaddá} {boasttut}${adv,conc|boastut}.

{Gieskkat}${adv,conc|Gieskat} gullen NSR-jođiheaddji Aili Keskitalo dolkan neaktimis oaffarrollas, ja geavaheames oaffara gulahallanvugiid – biehkut ja váidalit. Son garrasit moittii sámeáššiid stádačálli Raimo Valle, guhte {ávččuha}${verb,conc|ávžžuha} sápmelaččaid váidalit jus ii beasa sámástit almmolaš bálvalusaid oktavuođas. Dien {čuoččohussii}${noun,svow|čuoččuhussii} ii liiko Aili Keskitalo, guhte {lohka}¢{verb,á|lohká} ahte sápmelaš han álo {gárta}¢{verb,á|gártá} biehkut ja váidalit.

{Vuosttažettin}${adv,fin|Vuosttažettiin} lea dieđus somá go {politihkkar}${noun,á|politihkkár} viimmat čielgasit čuoččuha ahte dál ii šat dohkket oaffarrollii {bidjot}¢{verb,conc|biddjot}. Eandalii leat nuorat dolkan ahte sápmelaš álo {galga}${verb,á|galgá} govviduvvot heajubun, guhte ferte veahkehuvvot vai galggaš birget. Dán {áigasaš}${adj,á|áigásaš} nuorain leat buorit birgejumit ja oahput, ja leat {ovttadássasaččat}${adv,á|ovttadássásaččat} {juohkelagan}${adj,á|juohkelágan} arenain. Danin liikojin {jámás}${adv,a|jámas} go {soapmasat}${indef,á|soapmásat} dál leat {árvališgoahtan}${verb,á|árvališgoahtán} ahte livččii áigi heaittihit ortnega mii {dahka}${verb,á|dahká} sámi nuoraide álkibun beassat {doavtteohppui}${noun,typo|doavtterohppui}. Dálá sámi nuorat leat lihkka čeahpit go dáčča nuorat, ja danin sidjiide diehttelasat galget seammá {gáibadusat}${noun,á|gáibádusat} gullat go earáide. Ii leat olmmošvuoigatvuohta {doavttiroahpu}${noun,cmp,svow|doavtteroahpu} {gaccat}¢{verb,conc|gazzat}, ja mun háliidan ahte sámi {doaktarat}${noun,á|doaktárat} galget leat lihkka nannosat go earát. Jus {buohccan}${verb,á|buohccán}, de siđan {doaktara}${noun,á|doaktára} guhte máhttá dálkkodit ja {máhtta}${verb,á|máhttá} vástidit dávddaid birra – {leačča}£{verb,fin,sg3prs,conneg,infl|leažžá} dál sápmelaš dehe {pakistanalaš}${noun,á|pakistánalaš}.

Muhto Aili Keskitalo {cealkamuš}${noun,á|cealkámuš} vuoseha goitge ahte eat vuos riekta {dieđet}${verb,typo|dieđe} {moht}${adv,conc|movt} galgat oaffarrollas beassat {earranassii}${adv,á|earránassii}. {Oaffará}${noun,a|Oaffara} gulahallanvuohki lea oainnat biehkut, ja {dađi}¢{cs|mađi} eambbo mii biehkut dađi {{váddaseappo}${adj,á|váddáseappo} lea}£{adj,spred,nomsg,accsg,case|váddáseabbo lea} beassat eret eará rollii. Go Keskitalo biehku ahte leat dolkan biehkumis – de {aiston}${adv,conc|aistton} {joatka}${verb,á|joatká} biehkumis. Orru leame ahte sámi politihkkarat eai dieđe eará gulahallanvugiid birra, go bihkot velá dan ahte fertejit biehkut.

Ja die dat leage stuora hástalus sámi politihkkariidda. Sámi nuoraid mielas lea sámi servodat ovttaárvosaš stuora servodagain. Nuorain lea nanu iešdovdu, ja leat gergosat hálddašit iežaset boahtteáiggi almma dáččas ánuhit buorredáhtolašvuođa. Sii geat háliidit {njunnožii}${noun,lime|njunnošii} sámi servodaga stivret, fertejit {diekkar {lagan}${adj,mix|diekkárlágan} árvvuid ovdanbuktit. Nuorat eai {hálidt}${verb,typo|háliit} oaffariid min stivret, muhto {dakkariid}${dem,á|dakkáriid} mat ieža máhttet {nuppastuhttit}${verb,á|nuppástuhttit} ja máilmmi doalvut {viidaseappo}${adj,á|viidáseappo}.

Aili Keskitalo lea dieđusge čeahpes ja {duosttilis}${adv,conc|duostilis} {politihkkar}${noun,á|politihkkár} gii dien {daida}${verb,á|dáidá} {áiga}${adv,á|áigá} juo ipmirdan. Muhto aŋkke {joakta}${verb,á|joatká} oaffara gulahallanvugiin. Árvideames danin go mii {sápmelaččaa}${noun,typo|sápmelaččat} nu {guhkka}${adv,mix|guhká} leat {hárjanan}${verb,á|hárjánan} dien vuohkái. Ii leat oainnat nu álki lohkat ahte Raimo Valle ii lean nie berret cealkit, danin go leimmet baicca nuo ja ná ja nuo galgat dahkat – de leimmet oainnat beassat sámástit vaikko gos livččiimet. Vaikko Oslo trihkas nai go oastit bileahtaid. Dalle lea {miha}${adv,á|mihá} {álkibun}£{adj,spred,nomsg,ess,case|álkit} váidalit ahte nubbi lea jalla, almma čujuhit ahte maid lei baicca galgat bargat. Gii oainnat oaffarrollas galggaš beassat eret, ferte gearggus {ovddasvástadusa}${noun,á|ovddasvástádusa} váldit ja čujuhit čovdosiidda – ii dušše váttisvuođaide.

Muhto mun balan sakka ahte min {politihkkarat}${noun,á|politihkkárat} eai duođas oba {hálitge}¢{verb,vow|háliitge} {ovddasvástadusa}${noun,á|ovddasvástádusa}. {Makkar}${interr,á|Makkár} jierbmeolmmoš bat dan oktiibuot háliida? Mii sápmelaččat geat buriin oamedovdduin sáhttit gáibidit ahte dáčča {galga}${verb,á|galgá} midjiide {láhččit}¢{verb,conc|láhčit} dili, ja aivve láitit jus ii oro duhtadeame buot min dárbbuid. Gii bat čovdosiid háliida gávdnat, go nubbái {sáhtta}${verb,á|sáhttá} čujuhit váttisvuođaid ja vuordit son daid {gálga}¢{verb,á|gálgá}.

A-a. Mun {jáhkan}${verb,á|jáhkán} gullat eambbo {aht’}${cc,vow|ahte} eambbo biehkuma, mađi eambbo {ovddasvástadusa}${noun,á|ovddasvástádusa} {šadda}${verb,á|šaddá} sáhka ahte sámi servodat {sáhtta}${verb,á|sáhttá} oažžut. {Ovddasvástadus}${noun,á|Ovddasvástádus} oainnat ii leat leaika. {Ovddasvástadus}${noun,á|Ovddasvástádus} lea lossat.

(Čálus lea almmuhuvvon kåseriijan Sámi Radios)