Árktalaš {parlamentárihkkariid}${noun,mix|parlamentarihkkáriid} čoakkámis

Oslos lei dán giđa maŋimus árktalaš {parlamentárihkkariid}${noun,mix|parlamentarihkkáriid} bissovaš komitea čoakkán 7.6.2010. Čoakkán lei ollislaččat geahčadettiin hui beroštahtti ja ávkkálaš. Dánmárkku olgoáššiidministtar Lene Espersen muitalii čoakkáma álggus Dánmárkku {árktalaš ráđi}¢{prop,cap|Árktalaš ráđi} ságadoalli áigodaga ulbmiliin. Árktalaš ráđi jođiheapmi lea dán vuoru dan dáfus hárvenaš, ahte ságadoalliriikka báiki {lea}¥{verb,missing|lea leamaš} guhtta jagi maŋŋálaga davviriikkaid hálddus. Ságadoallivuohta sirdása Norggas Dánmárkui, mas dat sirdása Ruŧŧii jagi geahčen. Dánmárku sávvá gávdnat iežas jođihanáigodaga áigge čovdosa ođđa bissovaš dárkojeddjiid váldimii {árktalaš ráđđái}¢{prop,cap|Árktalaš ráđđái}. Eatnamat dego Kiinná, Lulli-Korea ja {Japána}${prop,mix|Japan} ja organisašuvnnat dego {Eurohpá uniovdna}¢{prop,cap|Eurohpá Uniovdna} leat viggame {árktalaš ráđi}¢{prop,cap|Árktalaš ráđi} bissovaš dárkojeaddjin.

Bukten čoakkámis ovdan hui stuora fuola earenoamážit Kiinná ohcamuša buohta. Válden ovdan dan, ahte mot {árktalaš ráđđái}¢{prop,cap|Árktalaš ráđđái} sáhttá váldit dárkojeddjiid, mat eai gudnejahte olmmošvuoigatvuođaid ja álgoálbmogiid vuoigatvuođaid ja mot {árktalaš ráđi}¢{prop,cap|Árktalaš ráđi} {váldegaskavuođaid}£{noun,advl,ill,acc,case|váldegaskavuođaide}, {politihka}£{noun,advl,ill,acc,case|politihkkii} ja {olmmošvuoigatvuohtalinnjái}${noun,cmp,gen,nom|olmmošvuoigatvuođalinnjái} geavalii dákkár ođđa dárkojeddjiid mielde. Evttohin, ahte ođđa dárkojeaddjit eai galggale váldojuvvot mielde muđuid go dakkár organisašuvnnat, main lea gaskavuohta árktalaš guvlui dego EU ja {Unesco}${acr,cap|UNESCO}. Dánmárkku olgoáššiidministtar dajai dása, ahte sii dollet geažos áigge ovdan olmmošriektegažaldagaid ja čujuhii maid Norgga {olgoáššiidministtar}£{noun,advl,ill,nom,case|olgoáššiidministarii} Størei. Ođđa lahtut galggale váldojuvvot danin, vai ságastallan árktalaš guovlluin ii sirdásivčče eará {forumaidda}${noun,vow|forumiidda} {muhto}¥{punct|, muhto} bisolii {árktalaš ráđi}¢{prop,cap|Árktalaš ráđi} {kontevsttas}${noun,vowc|konteavsttas}. Dánmárkku olgoáššiidministtar {deattuhii vástádusastis maid árktalaš guovllu {vejolašvuhtii}£{noun,obj,acc,ill,case|vejolašvuođa} beassat Ásia márkaniidda.

Dánmárkku olgoáššiidministara vástádus ii jávkadan mu fuola {árktalaš ráđi}¢{prop,cap|Árktalaš ráđi} boahttevuođas vejolaš ođđa dárkojeddjiid váikkuhusa mielde. Mishan lea juo ON, ja doppe ságastallojuvvo maid árktalaš gažaldagain ja de leat vel iešguđetlágán G-čoakkámat. Lea morašlaš, jos gávpeberoštumit Ásia márkaniidda mannet badjel biras- ja {olmmosvuoigatvuođaid}${noun,ascii|olmmošvuoigatvuođaid} dárbbuid. Čoakkámis bođii maid ovdan fuolla {nannanjuolgeriikkaid}${noun,á|nannánjuolgeriikkaid} oktasaščoakkámiin ja čoakkámiid váikkuhusain {árktalaš ráđi}¢{prop,cap|Árktalaš ráđi} bargui. Ipmirdin bures fuola, muhto nuppe dáfus {nannanjuolgenákkut}${noun,á|nannánjuolgenákkut} eai guoskka {Suoma}£{noun,advl,locsg,accsg,case|Supmii}. Čoakkámis gieđahallui maid árktalaš guovllu gádjundoaimma organiseren. Dát lea mu mielas okta mávssolaččamus {árktalaš ráđi}¢{prop,cap|Árktalaš ráđi} doaimma ulbmiliin, daningo lassáneaddji mearrajohtalus, oljofievrredeapmi ja offshore-bohkan buktet hui stuora birasriskkaid, maidda ferte ráhkkanit. Livččii dehálaš oažžut árktalaš guvlui soahpamuša, mii stivre mearrajohtalusa, vai lihkohisvuođat eai dáhpáhuvale váilevaš teknologiija geažil.

Dánmárkku olgoáššiidministara sága maŋŋel Norgga olgoáššiidministtar Støre muitalii Norgga árktalaš politihkas ja Norgga rádječáhcesoahpamušas Ruoššain. Jerren olgoáššiidministaris, ahte gullágo davviriikkalaš sámi soahpamuša ratifiseren Norgga árktalaš politihkkii ja mot sápmelaččaid váikkuhanvejolašvuođat leat sihkkarastojuvvon. Olgoáššiidministtar vástidii, ahte su ovddasvástádussan ii leat sámi soahpamuš. Mu ipmárdusa mielde maiddái Norggas stáhtasoahpamušat gullet olgoáššiidministeriija doaibmasuorgái. Olgoáššiidministtar maid dajai, ahte son gullá {sámedikki}¢{cap|Sámedikki} ovdal go oassálastá Barents- ja {árktalaš ráđi}¢{prop,cap|Árktalaš ráđi} čoakkámiidda ja ná son ovddasta maid sápmelaččaid oainnuid čoakkámis. In dieđe juohkágo Norgga {sámediggi}¢{cap|Sámediggi} liikká positiivvalaš gova Norgga olgoriikkapolitihkas. Norgga sámediggeláhka lea dán goris geahnoheabbo go Suoma sámediggeláhka, daningo Suomas dušše {sámediggi}¢{cap|Sámediggi} ovddasta virggálaččat sápmelaččaid sihke {nášuvnnalaš}${adj,a|našuvnnalaš} ja riikkaidgaskasaš oktavuođain.

Gulaimet čoakkámis maid riikkaidgaskasaš prošeavtta gaskaraporttas, mii gieđahallá árktalaš guovllu hálddašeami. Prošeavttas gávdno lassidiehtu mielčuovvu čujuhusas: {http://www.arcticgovernance.org}∞{url}/ Prošeaktajođiheaddji, dr Robert Corell muitalii prošeavtta duogážis ja mearkkašumis. Son čájehii čoakkánoasseváldiide ođđa, suorggahahtti árvvoštallamiid mearradási loktaneamis ja dan váikkuhusain globála dásis. Prošeavtta ulbmilin lea ohcat vugiid mot árktalaš guovllu hálddašeapmi sáhttá gárgehuvvot dávistit jur dálkkádatrievdama buktin hástalusaide. Soabaime dr Corelliin, ahte son boahtá Sámi parlamentáralaš ráđi stivrra guossin čakčat ja gullá sámedikkiid oainnuid árktalaš guovllu hálddašeamis.

Muitalin bissovaš komitea čoakkáma loahpas oanehaččat Sámi parlamentáralaš ráđi dálkkádatpolitihkalaš strategiijas, mii laktojuvvui maid čoakkánbeavdegirjji čuovusin. Das leat dál gárvánan {dál}¥{Adv,redun| } jorgalusat buot Suomas hubmon sámegielaide, ruošša-, eŋgelas-, ruoŧa- ja {spánskagillii}${noun,cmp,gen,nom|spánskkagillii}. Dat gávdnojit {sámedikki}¢{cap|Sámedikki} ruovttusiidduin. Árktalaš {parlamentárihkkariid}${noun,mix|parlamentarihkkáriid} bissovaš komiteas {lea}£{verb,fin,pl3prs,sg3prs,kongr|leat} dán jagi vel guokte čoakkáma. Suoma stáhtaráđđi lei addán árktalaš strategiija riikkabeivviide jur seamma beaivve min bissovaš komitea čoakkámiin. In leat vel háhppehan {vel}¥{Adv,redun| } oahpásnuvvat strategiijai, muhto dat gávdno čujuhusas: {http://www.vn.fi/tiedostot/julkinen/pdf/2010/arktinen_strategia-0706/arktinen_strategia_070610.pdf}∞{url}

Lean oassálastán dál muhtin árktalaš {parlamentárihkkariid}${noun,mix|parlamentarihkkáriid} bissovaš komitea čoakkámii ja oaidnán dan hui dehálaš diehtolonohallamii ja obanassiige árktalaš ovttasbargui. Árktalaš ráđi bargu lea loktaneame ain dehálit sajádahkii ja sápmelaččaide lea eallindehálaš, ahte sáhttit váikkuhit riikkaidgaskasaš mearrádusdahkamii, mii guoská {sápmelaččaid}£{noun,advl,akksg,locsg,case|sápmelaččaide}. Lean goitge unnánaš fuolas Suoma {sámedikki}¢{cap|Sámedikki} vejolašvuođas oassálastit bargui dievasmearálaččat min resursaváilli geažil. Bissovaš komitea čoahkkana njealje {have}${noun,á|háve} jagis miehtá árktalaš viidodaga ja mátkkoštangolut leat stuorrát, ja dat báhcet Suoma sámedikki máksima várás.

Mu blogga ii leat áibbas áiggálaš dásis bargomátkkiid geažil, muhto máhcan maŋŋel eará mannan vahku čoakkámiidda. Vulgen Oslos njuolga Ohcejohkii {sámedikki}¢{cap|Sámedikki}, birasministeriija, nuortalašráđi, meahcceráđđehusa ja Lappi {Ely}${prop,cap|ELY} (ealáhus-, biras- ja johtalusguovddáža) luonddusuodjalangearregiidda ja artihkal 8(j)-bargojoavkku čoakkámii, main muitalan čuovvovaš bloggastan.

{Vuottesjávrres}${prop,svow|Vuottesjávrris} 14.6.2010