LÁHKAÁSAHUS SÁMEDIGGEVÁLGGA BIRRA

Mearriduvvon gonagaslaš resolušuvnna bokte juovlamánu 10. b. 2004 geassemánu 12. b. 1987-mannosaš lága § 2-11 nr. 56 vuođul Sámedikki ja eará sámi riektedilálašvuođaid birra (sámelága vuođul).

Gielda- ja guovlodepartemeanta ovddidii ášši.

Kapihtal 1 Láhkaásahusa ulbmil ja doaibmaviidodat

§ 1 Láhkaásahusa ulbmil

Láhkaásahusa ulbmil lea láhčit dilálašvuođaid nu ahte sámi álbmot beassá válljet áirasiiddis Sámediggái friija, njuolggo ja čiegus válggas.


§ 2 Láhkaásahusa doaibmaviidodat

Dát láhkaásahus gusto sámediggeáirasiid válljemii.

Kapihtal 2 Jienastanvuoigatvuohta ja jienastuslohku

§ 3 Jienastanvuoigatvuohta

Sámediggeválggas besset buohkat jienastit, geain lea jienastanvuoigatvuohta gielddastivraválggas biirres, ja geat válgabeaivvi leat čálihuvvan sámi jienastuslohkui biirii.


§ 4 Sámi jienastuslohku

(1) Sámi jienastuslohku galgá girjejuvvot gielddaid mielde. Sámediggi doaimmaha jienastuslogu girjema.

(2) Sámi jienastuslohku ráhkaduvvo daid jagiid, go lea sámediggeválga. Vuođusin geavahuvvo gieldda álbmotregisttar, maŋimus válgga sámi jienastuslohku ja dat ohcamušat čálihuvvat jienastuslohkui dahje sihkkojuvvot jienastuslogus, mat leat boahtán maŋimustá válgajagi miessemánu 31. b. Álbmotregisttareiseválddis lea ovddasvástádus fuolahit ahte Sámediggi oažžu daid álbmotregisttardieđuid, maid dat dárbbaša sámi jienastuslogu gárvvisteapmái.

(3) Vuoigatvuohta jienastit lea dain sápmelaččain, geat leat logahallojuvvon Norgga ássin, ja daid galgá čálihit dan gieldda sámi jienastuslohkui, gos ledje logahallojuvvon ássin válgajagi miessemánu 31. b.

(4) Svalbárddas ja Jan Mayenis orru sápmelaččat, geain lea jienastanvuoigatvuohta, galget čálihuvvat dan gieldda sámi jienastuslohkui, man álbmotregistarii sii maŋimustá ledje čálihuvvan ássin.

(5) Norgga olggobealde orru sápmelaččat, geain lea jienastanvuoigatvuohta, galget čálihuvvat dan gieldda sámi jienastuslohkui, man álbmotregistarii sii maŋimustá ledje čálihuvvan ássin. Dát gusto dušše jus sii 1997 dahje 2001 válggas ledje čálihuvvan sámi jienastuslohkui. Olgoriikkas orru sápmelaččat, geat eai deavdde dáid eavttuid, fertejit ohcat čálihuvvat sámi jienastuslohkui. Ohcamušas galgá ohcci duođaštit ahte son ain lea Norgga stáhtalahttu jus son ii leat leamaš logahallojuvvon riikka ássin goassege maŋimus logi jagis válgabeaivvi ovdal.

(6) Sápmelaččat, geat leat virgehasat diplomatiijas dahje konsuláhtalágádusas, ja sin bearragotti lahtut, galget čálihuvvat dan gieldda sámi jienastuslohkui, gos sii maŋimustá ledje logahallojuvvon Norgga ássin. Jus sii eai goassege leat leamaš logahallojuvvon álbmotregistarii Norgga ássin, de galget čálihuvvat sámi jienastuslohkui Osloi.


§ 5 Čálihuvvan sámi jienastuslohkui

(1) Čálihuvvan sámi jienastuslohkui čađahuvvo Sámelága § 2-6 vuođul. Átnumuš čálihuvvat sámi jienastuslohkui galgá leat boahtán Sámediggái maŋimustá válgajagi miessemánu 31. b. jus átnumuša galgá sáhttit vuhtiiváldit válggas, earret dalle go dát olmmoš sáhttá čálihuvvat § 10 bustáva c) dahje d) vuođul.

(2) Sámediggi sáhttá ráhkadahttit skovi, man sáhttá geavahit ozadettiin čálihuvvat sámi jienastuslohkui.


§ 6 Sámedikki ovddasvástádus girjet sámi jienastuslogu

Sámedikki ovddasvástádus lea girjehit iešguđet gieldda sámi jienastuslogu ja dan sáddet guoskevaš sámeválgastivrii jođáneamos lági mielde.


§ 7 Almmuhus jienastuslohkogirjema birra

Maŋimustá válgajagi cuoŋománu 30. b. galgá Sámediggi almmuhit dan dieđu, ahte buohkat geat atnet iežaset jienastanvuoigaduvvan § 3 vuođul, sáhttet maŋimustá miessemánu 31. b. sáddet dieđu Sámediggái átnumušain čálihuvvat sámi jienastuslohkui. Jienasteaddji, gii lei čálihuvvan sámi jienastuslohkui jagis 1997 dahje 2001, ii dárbbaš ohcat čálihuvvama. Almmuhus galgá maid sisdoallat čuvgehusa, ahte son gii ii doala áigemeari, ii beasa oassálastit válgii, earret dalle go dát olmmoš sáhttá čálihuvvat jienastuslohkui § 10 bustáva c) dahje d) vuođul. Almmuhusas galgá maiddái čuvgejuvvot, ahte son gii háliida čálihuvvat sámi jienastuslohkui, sáhttá oažžut čálihanskovi jus dan dáhttu Sámedikkis.


§ 8 Sámi jienastuslogu almmolaš geahčadeapmi

(1) Sámeválgastivra galgá fuolahit ahte sámi jienastuslohku lágiduvvo almmolaš dárkkisteapmái jođáneamos lági mielde. Jienastuslogu galgá sáhttit dárkkistit gitta válgabeaivái.

(2) Sámeválgastivra almmuha goas ja gos dan sáhttá geahčadit ja dieđiha maiddái makkár vejolašvuođat leat njulgehit meattáhusaid ja man vuogi mielde dan galgá gáibidit. Jus gieldda sámi jienastuslohkui ii leat logahallojuvvon oktage, de ii leat almmuheapmi bákkolaš. Gielddain, gos báikkálaš dilálašvuođat dahket dan govttolaččamussan, sáhttá almmuheapmi dáhpáhuvvat njuolggodieđáhussan juohke oktii, gii lea čálihuvvan jienastuslohkui.


§ 9 Gáibádus njulget sámi jienastuslogu. Ođasteapmi

(1) Gii oaivvilda ahte son ieš dahje gii nuge eará olbmuid boastut lea jogo čálihuvvan gieldda sámi jienastuslohkui dahje guđđojuvvon das čálihuvakeahttá, sáhttá gáibidit ahte Sámediggi njulge boasttuvuođa. Gáibádus galgá leat čálalaš ja ákkastuvvon.

(2) Sámediggi sáhttá ođastit jienastuslogu nu guhká go lea geavatlaččat vejolaš dan dahkat.

(3) Sámediggi ii galgga čálihit geange sámi jienastuslohkui dahje geange sihkkut das jus dat olmmoš dainna lágiin čálihuvvá eambbo go ovtta gieldda jienastuslohkui, dahje ii gártta čálihuvvat ovttage gieldda jienastuslohkui. Dakkár dáhpáhusain ii galgga Sámediggi ođastit sámi jienastuslogu ovdalgo dárkkista, ahte nuppi gieldda sámi jienastuslohku ođastuvvo seamma láhkai.

(4) Sámediggi ii galgga gieldda jienastuslohkui čálihit jienasteaddji jus son jo lea čálihuvvan nuppi gieldda jienastuslohkui ja lea addán ovddalgihtejiena dán gildii.


§ 10 Sámi jienastuslogu ođastanvuođđu maŋŋá miessemánu 31. b.

Sámi jienastuslogu sáhttá maŋŋá miessemánu 31. b. ođastit dušše čuovvovaš dilálašvuođaid geažil:

1. Gáibádus njulget boasttuvuođaid, boasttuvuođaid fuomášeapmi dahje guoddalus.
2. Fárrendieđáhus, mii ii logahallojuvvon ovdalgo sámi jieanastuslohku printejuvvui, muhto mii ollii álbmotregisttareiseváldái maŋimus mearrebeaivái, mii lea miessemánu 31. b. Áššái guoski olmmoš galgá čálihuvvat dan gieldda sámi jienastuslohkui, masa son fárre ja sihkkojuvvot dan gieldda sámi jienastuslogus, mas son fárre eret.
3. Olgoriikkas ássi sápmelaččaid átnumuš čálihuvvat sámi jienastuslohkui.
4. Átnumuš čálihuvvat sámi jienastuslohkui sápmelaččain, geat leat fárren   ruovttoluotta Norgii. Sii galget čálihuvvat dan gieldda sámi jienastuslohkui, masa sii leat fárren. Go sisafárrengielda lea eará gielda go dat gielda, mas sii ledje logahallojuvvon ássin go fárrejedje olgoriikii, de galgá dieđáhus maiddái sáddejuvvot ovddeš ássangildii. Jus sii leat jo čálihuvvan dán gieldda sámi jienastuslohkui, de galget sii sihkkojuvvot das dieđáhusa vuođul.
5. Dakkár átnumuš čálihuvvat sámi jienastuslohkui, maid Sámediggi oaččui maŋimus mearrebeaivái, mii lea miessemánu 31. b., muhto mii ii logahallojuvvon ovdalgo sámi jienastuslogu álgodivodus printejuvvui.
6. Jápmindieđáhus. Su namma galgá sihkkojuvvot sámi jienastuslogus, jus son ii leš jo addán dohkkehuvvon ovddalgihtejiena.
7. Dieđáhus ahte olgoriikka stáhtalahtut, geat muđui deavddášedje jienastanvuoigatvuođa eavttuid válgabeaivvi, leat fárren riikkas eret maŋŋá miessemánu 31. b. Sin galgá sihkkut sámi jienastuslogus.
   

§ 11 Sámi jienastuslogu rievdadusaid dieđiheapmi

Sámediggi galgá jođáneamos lági mielde sáddet dieđu dasa, geasa sámi jienastuslogu dakkár ođastus guoská, mii lea čađahuvvon čálihanátnumuša, njulgengáibádusa dahje fuomášuvvon boasttuvuođaid vuođul. Jus dat, gii čálihuvvá sámi jienastuslohkui, lea jo logahallojuvvon nuppi gieldda sámi jienastuslohkui, de galgá čálihuvvan dallánaga dieđihuvvot dan gieldda sámeválgastivrii, ja lassin dan gieldda sámeválgastivrii, man jienastuslohkui jienasteaddji čálihuvvá.        


§ 12 Jienastuslohkogáhppálagaid fidnen

(1) Buohkain, geat bidjet listta válgii, lea vuoigatuohta nuvttá oažžut gáhppálaga sámi jienastuslogus. Jienastuslohkogáhppálagaid galgá dáhttut Sámedikkis dan áigemearis, maid Sámediggi lea mearridan.

(2) Evttoheaddjit sáhttet oažžut eambbo jienastuslohkogáhppálagaid ja maiddái dihto jienasteaddjijoavkkuid logahallamiid, jus sii ieža mákset liigegoluid.

(3) Jienastuslogu nubbehusčállosat ja vejolaš eará ávdnasat, mat vuođđuduvvet sámi jienastuslohkui, sáhttet geavahuvvot dušše politihkalaš ulbmiliidda eaige galgga addojuvvot buigaolbmuide jus dat eai galgga geavahuvvot politihkalaš oalgguhusaide. Ii leat lohpi ovttastit sámi jienastuslogu eará almmolaš registariiguin.

(4) Sámediggi galgá diehtit geaidda lea sádden jieanastuslohkogáhppálagaid ja galgá fuolahit ahte buot gáhppálagat máhcahuvvojit Sámediggái ovdalgo guokte jagi leat vássán.


§ 13 Válgakoarta

Válgakoarta fuolahuvvo buohkaide, geain lea jienastanvuoigatvuohta ja geat leat čálihuvvan sámi jienastuslohkui ja geat leat logahallojuvvon riikka ássin (jus dat eai oro Svalbárddas dahje Jan Mayenis).

Kapihtal 3 Válljehahttivuohta ja geatnegasvuohta vuostáváldit válljejumi

§ 14 Válljehahttivuohta

Juohkehaš, gii lea čálihuvvan válgabiirre sámi jienastuslohkui ja lea logahallojuvvon ovtta válgabiirre gieldda ássin álbmotregistarii válgabeaivvi, ja gii ii leat eastaduvvon dahje luvvejuvvon válljehahttivuođas, lea válljehahtti Sámediggái ja sus lea geatnegasvuohta vuostáváldit válljejumi.


§ 15 Eastadeapmi válggas

(1) Sámedikki hálddahusa bargiid ii leat vejolaš válljet Sámediggái.

(2) Eastadeapmi válljejuvvomis Sámediggái lea das gitta lea go dát olmmoš Sámedikki virggis válgabeaivvi.


§ 16 Vuoigatvuohta gáibidit luvvema

(1) Vuoigatvuohta gáibidit luvvejuvvot válljemis Sámediggái lea

1. sus, gii ovdal válgajagi loahpa deavdá 60 jagi,
2. sus, gii lea leamaš Sámedikki lahttun maŋimus njeallje jagi,
3. sus, gii Sámedikki válganammagoddái duođašta, ahte ii nákce ollašuhttit geatnegasvuođaidis Sámedikki lahttun almmá govttolašmeahttun váttisvuođa haga, ja
4. sus, gii lea lahttu organisašuvnnas (joavkkus, bellodagas dahje sullasaš ovttastusas), mii lea logahallojuvvon § 19 vuođul, go guoskevaš olmmoš lea biddjojuvvon evttohassan listaevttohussii, man ii leat dát organisašuvdna ovdanbuktán.
   

(2) Evttohasat, geat leat biddjojuvvon listaevttohussii, fertejit ohcat beassat luovus Sámedikki válganammagotti mearridan áigemearis, muđui manahit vuoigatvuođa sihkkojuvvot listaevttohusas.

(3) Válljejuvvon áirras dahje sadjásašáirras, gii ii leat geatnegahttojuvvon vuostáváldit válljejumi, ferte čálalaččat dieđihit váldá go vuostá válljejumi vai ii ovdalgo golbma beaivvi leat vássán maŋŋágo Sámedikki válganammagottis lea ožžon dieđu. Muđui lohkkojuvvo válljejupmi leat vuostáváldojuvvon.

Kapihtal 4 Válgaorgánat

§ 17 Sámeválgastivra. Jienastanstivrrat

(1) Juohke gielddas galgá leat sámeválgastivra, maid gielddastivra ieš vállje.

(2) Dat jienastanstivrrat, mat leat nammaduvvon válgalága § 4-2 vuođul, galget maiddái doaibmat sámediggeválgga jienasteamis.


§ 18 Sámedikki válganammagoddi

(1) Sámedikki válganammagottis lea ovddasvástádus ráhkkanahttit ja čađahit válgga. Sámedikki válganammagottis galget leat unnimustá vihtta lahtu ja várrelahtu, ja dan nammada Sámediggi. Lahtut ja várrelahtut galget leat sápmelaččat, geain lea jienastanvuoigatvuohta sámediggeválggas.

(2) Válganammagotti jođiheaddji nammada čoahkkinbáikki ja gohčču nammagotti vuosttas čoahkkimii.

(3) Sámedikki válganammagoddi lea geatnegahttojuvvon dahkat dušše daid bargguid, mat čuvvot sámelága ja dán láhkaásahusa njuolggadusain. Sámedikki hálddahus doaibmá nammagotti čállingoddin.

Kapihtal 5 Sámepolitihkalaš ovttadagaid logahallan

§ 19 Logahallaneiseváldi. Logahallama váikkuhusat

(1) Organisašuvdna (joavku, bellodat dahje sullasaš ovttastus), mii deavdá § 20 eavttuid, sáhttá ohcat Sámedikkis beassat logahallojuvvot dihto namain.

(2) Sámedikki logahallan mearkkaša ahte organisašuvnnas lea áidnavuoigatvuohta bidjat válgalisttaid sámediggeválgii logahallojuvvon namain.

(3) Sámediggi galgá logahallat daid namaid, mat logahallojuvvojit dán láhkaásahusa njuolggadusaid vuođul.

(4) Sámedikki mearrádusaid nammalogahallanáššiin ii sáhte guoddalit.


§ 20 Sámedikki logahallaneavttut

(1) Jus Sámediggi galggaš sáhttit logahallat nama, de ii galgga sáhttit nama malssidit

1. nuppiin sámepolitihkalaš ovttadagain, maid Sámediggi lea logahallan dahje
2. nuppiin bellodagain, maid Bellodatregisttar lea logahallan, gč. válgalága kapihttala 5

(2) Erenoamáš sivaid geažil sáhttá Sámediggi muđuige biehttalit logahallamis nama.

(3) Ohcama mielddusin galgá organisašuvdna bidjat čuovvovaš duođaštusaid:

1. organisašuvnna vuođđudanbeavdegirjji,
2. dieđuid das, geat leat válljejuvvon organisašuvnna logahallanlávdegotti lahttun ja geain lea fápmudus ovddastit organisašuvnna áššiin dán láhkaásahusa vuođul,
3. njuolggadusaid, mat mearridit guđemuš organisašuvnna orgána dat vállje logahallanlávdegotti, ja
4. unnimustá 200 dakkár olbmo vuolláičállaga, geain lea jienastanvuoigatvuohta  sámediggeválggas, ahte sii háliidit nama logahallohit. Julggašteaddji galgá leat jienastanagis maŋimustá ohcanjagi loahpageahčen. Jus ohcan ovddiduvvo unnit go jagi ovdal válgga, de lea doarvái ahte julggašteaddji juksá jienastanagi válgajagis. Julggaštusas galgá leat julggašteaddji namma, riegádanbeaivemearri ja čujuhus. Julggašteaddji galgá ieš leat vuolláičálli ja beaivádeaddji. Ii oktage julggaštusaid galgga leat eambbo go jagi boarrasat go ohcan.

(4) Sámediggi galgá leat girjen ohcama maŋimustá válgajagi ođđajagimánu 2. b. jus logahallan galggaš lohkkojuvvot válggas.


§ 21 Ohcama ovddideapmi. Vuolláičálagáibádusat

(1) Sámediggi lea logahalli.

(2) Go áigu logahalahit nama, de geavaha ohcanskovi, maid Sámediggi lea ráhkadahttán.

(3)  Sámediggi ráhkadahttá skovi, mainna sáhttá čoaggit doarjjajulggaštusaid go áigu logahalahit nama. Namma galgá čuožžut dan skovis, masa doarjjajulggaštusat čállojuvvojit. Dasto galget skovis leat sajit nammii, riegádanbeaivemearrái, poastačujuhussii, vuolláičállagii ja beaivádeapmái. Vuolláičállagat galget čállojuvvot báhpárii. Ovdalgo ohcan sáddejuvvo sisa, de berre nummirastit julggaštusaid dađistaga. Doarjjajulggaštusaid skovvi ii leat almmolaš áššebábir, gč. almmolašvuođalága § 5a ja hálddašanlága § 13 vuosttas lađđasa nr. 1.

(4) Go sádde ohcamiid dahje dieđuid Sámediggái, de gáibiduvvo ahte gulahalli olmmoš čálalaččat julggašta ahte lea duohta dat, mii dieđihuvvo.


§ 22 Logahallojuvvon nama rievdadeapmi. Logahallojuvvon ovttadagaid ovttasteapmi ođđa namain

(1) Logahallojuvvon organisašuvdna sáhttá ohcat rievdadit logahallojuvvon nama. § 20 mearrádusat gustojit seamma láhkai. Vuođđudanbeavdegirjji sadjái galgá mielddistuvvot dan čoahkkima beavdegirji, mas mearriduvvui rievdadit nama. Jus organisašuvdna oaččui unnimustá 30 jiena válgabiirres dahje unnimustá 200 jiena oppa riikkas maŋimus sámediggeválggas, de eai gusto § 20 goalmmát lađđasa bustáva d mearrádusat.

(2) Jus guokte dahje eanet logahallojuvvon organisašuvnnat ovttastuvvet ja ohcet logahallojumi ođđa namain, de dat lohkkojuvvo nammarievdadanohcamin. Vuođđudanbeavdegirjji sadjái galgá mielddistuvvot dan čoahkkima beavdegirji, mas mearriduvvui organisašuvnnaid ovttastit ja ohcat logahallojumi ođđa namain. Jus okta organisašuvnnain oaččui unnimustá 30 jiena válgabiirres dahje unnimustá 200 jiena oppa riikkas maŋimus sámediggeválggas, de eai gusto § 20 goalmmát lađđasa bustáva d mearrádusat.


§ 23 Logahallama sihkkun. Go logahallojuvvon namma šaddá luđolažžan

(1) Logahallojupmi loahppá ja logahallojuvvon namma šaddá luđolažžan go organisašuvdna ii leat bidjan listta ovttage biirii guovtti čuovvovaš sámediggeválggas. Nama galgá dalle sihkkut Sámedikki registaris.

(2) Seammá gusto njeallje jagi maŋŋágo organisašuvdna lea loahpahuvvon dahje lea molson nama.


§ 24 Dieđut dan birra, geat leat organisašuvnna logahallanlávdegottis

(1) Go logahallojuvvon organisašuvnnain rivdet ovddeš logahallojuvvon dieđut, de galget organisašuvnnat dieđihit Sámediggái geat organisašuvnna logahallanlávdegotti lahtut leat. Duođaštussan galgá mielddustit dan čoahkkima beavdegirjji, mas ođđa logahallanlávdegoddi válljejuvvui.

(2) Ovdal golggotmánu 15. b. jagi ovdal válgajagi galgá Sámediggi dieđihit organisašuvnnaide ja čuvget makkár dieđut dat leat logahallojuvvon daid birra. Seammás galgá organisašuvnnaide dieđihit ahte áigemearri sáddet ođđa dieđuid dahje duođaštit daid válgii guoski dieđuid, mat leat logahallojuvvon organisašuvnna logahallanlávdegotti čoahkádusa birra, lea ođđajagimánu 2. b. válgajagi. Dieđut logahallanlávdegotti rievdadeami birra, mat bohtet ođđajagimánu 2. b. maŋŋá, muhto ovdal njukčamánu 31. b. válgajagi, sáhttet biddjojuvvot Sámedikki registara ođasteami vuođđun.

(3) Sámedeggeválgga ráhkkanahtidettiin galget válgaeiseválddit bidjat vuođđun daid dieđuid, maid Sámediggi lea logahallan njukčamánu 31. b. muttus válgajagi.


§ 25 Dieđut, mat galget logahallojuvvot. Almmolašvuohta. Dieđiheapmi

(1) Jus leat vuostálasdieđut logahallanáššis, de mearrida Sámediggi guđemuš dieđut galget biddjojuvvot logahallama vuođđun. Sámediggi galgá gozihit ahte ášši lea čielggaduvvon nu bures go vejolaš ovdalgo dahká mearrádusa.

(2) Sámedikki registaris galget leat dakkár dieđut go organisašuvnna namma, čujuhus, gulahalli ja geat organisašuvnna logahallanlávdegotti lahtut leat. Dain olbmuin, geat logahallojuvvojit gulahallin ja logahallanlávdegotti lahttun, galget registaris leat dakkár dieđut go namma, ássančujuhus ja riegádannummir dahje D-nummir. Buot registara dieđut leat almmolaččat earret dakkár dieđuid go riegádannummira ja D-nummira ja logahallanlávdegotti lahtuid ássančujuhusa.

(3) Dieđiheaddji galgá oažžut dieđu das guđemuš dieđuid Sámediggi logahallá organisašuvnna birra. Diehtu dakkár mearrádusa birra, mii guoská organisašuvnna nammii dahke logahallanlávdegotti čoahkádussii, galgá maiddái sáddejuvvot daidda, geat ledje logahallojuvvon logahallanlávdegotti lahttun dalle go Sámediggi journálii merkii rievdadanohcama dahje -dieđáhusa.


§ 26 Mearrádusa almmuheapmi

(1) Sámediggi galgá almmuhit mearrádusa ođđa nama logahallama birra, organisašuvnnaid ovttastumi birra ja namaid sihkkuma birra. Dan galgá Sámediggi almmuhit iežas Interneahttasiidduin.

(2) Eará logahallojuvvon organisašuvnnaide galgá dieđihit sierra ođđa namaid logahallama birra.

Kapihtal 6 Listaevttohusat ja daid gieđahallan 

§ 27  Almmuhus

Sámedikki válganammagoddi galgá maŋimustá guovvamánu 28. b. válgajagis almmuhit ávžžuhusa jienastanvuoigaduvvon olbmuide sáddet sisa válgalistaevttohusa. Gáibádusat válgalistii galget boahtit ovdan almmuhusas.


§ 28  Gáibádusat listaevttohussii

(1) Listaevttohusat galget leat buktojuvvon sisa maŋimustá njukčamánu 31. b. válgajagis. Listaevttohus adnojuvvo sisabuktojuvvon go dat lea joavdan Sámediggái. Seamma bellodat dahje joavku sáhttá bidjat dušše ovtta válgalistta juohke válgabiirii.

(2) Listaevttohus ferte ollašuhttit čuovvovaš eavttuid: 

1. Ferte čuožžut ahte gusto sámediggeválgii.
2. Das galgá leat bajilčála, mii albmada guđe bellodagas dahje joavkkus evttohus lea vuolgán, ja guđemuš válgabiirre várás dat lea. Jus listaevttohus lea vuolgán organisašuvnnas, maid Sámediggi lea logahallan, de galgá logahallojuvvon namma leat bajilčálan. Bajilčállaga ii galgga muđuige sáhttit malssidit logahallojuvvon politihkalaš bellodaga namain, logahallojuvvon sámepolitihkalaš ovttadagain dahje válgabiirre eará listaevttohusaid bajilčállagiiguin. 
3. Galgá leat maŋŋálasortnegis devdojuvvon ovcci evttohasa namain, geat leat válljehahttit biirres. Evttohusas sáhttet dasa lassin leat vel guhtta eará nama. Sámediggi sáhttá mearridit ahte guktot sohkabealit galget leat ovddastuvvon unnimustá 40 proseanttain juohke listta evttohuvvon evttohasaid gaskkas. Dákkár mearrádus galgá leat dahkkojuvvon maŋimustá juovlamánu 15. b. jagi ovdal válgajagi. Sámediggeválgga listaevttohasat eai galgga leat evttohassan eará listaevttohusain. Listtain galget leat evttohasaid ovdanamma, goargu ja riegádanjahki. Sáhttá maid albmadit evttohasaid virggi dahje ássančujuhusa. Dan galgá dahkat jus dat lea dárbbašlaš amas malssidit seamma listtaid evttohasaid. Jus listaevttohusas albmada evttohasaid virggi ja/dahje ássanbáikki, de galgá dan dahkat buot listaeavttohasaid guovdu. Oktasašlisttain sáhttet evttoheaddjit albmadit iešguđet evttohasaid gullevašvuođa daidda joavkkuide, mat leat evttohusa duohken.
4. Listaevttohusa vuollái galget čállit unnimustá vihttanuppelot sápmelačča, geat leat biirre sámi jienastuslohkui čálihuvvan. Jus listaevttohus lea vuolgán organisašuvnnas, maid Sámediggi lea logahallan, ja mii maŋimus sámediggeválggas oaččui unnimustá 30 jiena valgabiirres dahje unnimustá 200 jiena oppa riikkas, de lea doarvái ahte guovttis organisašuvnna báikkálaš ossodaga stivralahtuin válgabiirres leat čállán listaevttohusa vuollái. Seammá gusto organisašuvnnaide, maid Sámediggi lea logahallan maŋŋá ovddit sámediggeválgga. Jus logahallojuvvon organisašuvdna bidjá listaevttohusa ovttas logahalakeahtes joavkkuin, de gusto dattetge vuosttas dajus. Eará listaevttohusat go dat, mat gullet nuppi ja goalmmát dadjosii, galget leat vuolláičállojuvvon báhpárii.  
5. Listaevttohus ferte sisdoallat luohttámušolbmo ja sadjásašáirasa nama sin gaskkas, geat leat čállán vuollái listaevttohusa. Sis galgá leat váldi šiehtadallat Sámedikki válganammagottiin listaevttohusa rievdademiid birra. Go logahallojuvvon organisašuvnna listaevttohusa vuollái leat guokte báikkálaš ossodaga stivralahtu čállán, de adnojuvvoba soai luohttámušolmmožin ja sadjásašáirrasin. Go listaevttohus, mii ii gula ovddit dadjosii, ii albmat geat luohttámušolbmot leat, de adnojuvvojit guokte bajimus vuolláičálli luohttámušolmmožin ja sadjásašáirrasin.
6. Listaevttohus berre sisdoallat vissis meari daid olbmuid namain, geat leat čállán listaevttohusa vuollái, ja sii galget doaibmat luohttámušlávdegoddin dainna fápmudusain ahte sáhttet geassit ruovttoluotta listaevttohusa. Go listaevttohus lea vuolgán logahallojuvvon organisašuvnnas, de adnojuvvo báikkálaš ossodaga stivra luohttámušlávdegoddin. Eará listaevttohusain adnojuvvojit vihtta vuosttas vuolláičálli luohttámušlávdegoddin ja golbma čuovvovačča fas sadjásašáirrasin.  
   

(3) Listaevttohus ii galgga albmadit earalágan dieđuid jienasteaddjiide go daid, maid dát paragráfa diktá.


§ 29 Listaevttohusa mildosat

Listaevttohusas galget leat čuovvovaš mildosat:

1. Evttohasaid riegádanbeaivemeriid logahallan.
2. Listaevttohusa vuolláičálliid riegádanbeaivemeriid ja ássančujuhusaid logahallan.
3. Jus evttohas ii leat logahallojuvvon álbmotregistarii válgabiirre ássin go listaevttohus addojuvvo sisa, de ferte mielddustit evttohasa julggaštusa ahte son lea válljehahtti válgabeaivvi.
4. Jus evttohas ii leat válljehahtti iežas virggi geažil, de ferte mielddustit evttohasa julggaštusa ahte son lea heaitán virggis válgabeaivvi.

§ 30  Listaevttohusa vuolláičállagat. Jávohisvuođageatnegasvuohta

Dieđuid dan birra, geat leat čállán listaevttohusa vuollái § 28 nuppi lađđasa d bustáva vuosttas dadjosa vuođul, ii leat lohpi almmuhit jávohisvuođageatnegasvuođa geažil, gč. hálddašanlága § 13 vuosttas lađđasa nr. 1 ja dán láhkaásahusa § 21 goalmmát lađđasa. Dat diehtu, geat listaevttohusa luohttámušolbmot leat, lea almmolaš. 


§ 31 Listaevttohusaid máhcahangohččun

Sisaaddojuvvon listaevttohusa sáhttá luohttámušlávdegoddi gohččut máhcahuvvot. Máhcahangohččuma julggaštus ferte leat sisbuktojuvvon maŋimustá cuoŋománu 20. b. válgajagis.


§ 32  Listaevttohusaid gieđahallan. Válgalisttaid dohkkeheapmi

(1) Listaevttohusat galget biddjojuvvot geahčadeapmái dađistaga go bohtet sisa.

(2) Sámedikki válganammagoddi mearrida ovdal geassemánu 1. b. válgajagis sáhttet go válgalistaevttohusat ja listaevttohusaid máhcahangohččumat dohkkehuvvot.

(3) Jus listaevttohus ii deavdde láhkaásahusa gáibádusaid go dat sisabuktojuvvo, galgá válganammagoddi šiehtadaladettiin listaevttohusa luohttámušolbmuiguin geahččalit heivehit evttohusa láhkaásahusa gáibádusaide. Seammá guoská listaevttohusa máhcahangohččuma julggaštussii.

(4) Válganammagoddi galgá buot listaevttohusaid evttohasaide dieđihit ahte sin leat bidjan listaevttohussii ja ahte sis lea vejolašvuohta ohcat beassama. Dat vuolláičálli dahje evttohas, gii lea eanet listaevttohusain, galgá gohččojuvvot vissis áiggis dieđihit guđemuš listaevttohusas son háliida leat. Muđui son biddjojuvvo dan listaevttohussii, mii buktojuvvui sisa ovddimustá.   

(5) Maŋŋágo listaevttohusaid sisabuktináigemearri lea dievvan, sáhttet evttoheaddjit rievdadit listaevttohusaid dušše nu mo lea dárbbašlaš láhkaásahusa gáibádusaid ektui.

(6) Jus evttohas sihkkojuvvo listaevttohusas, mearrida luohttámušolmmoš galgá go ođđa namma biddjojuvvot guoros sadjái, vai galget go čuovvovaš evttohasat sirdojuvvot bajás rievddakeahtes ortnega mielde ja listtu vuolimussii lasihuvvot ođđa namma. Evttohasaid eará sirddašeamit eai leat lobálaččat. Jus listaevttohusaid sisabuktináigemearri lea dievvan, galgá luohttámušolmmoš mielddustit julggaštusa, mas ođđa evttohas cealká ahte son miehtá leat listta evttohassan.

(7) Jus lea eahpečielggas, geas dat lea vuoigatvuohta ovddastit logahallojuvvon organisašuvnna válgabiiredásis ja geas dat lea vuoigatvuohta bidjat listta, de galgá válganammagoddi dáhttut organisašuvnna váldostivrras cealkámuša ja gieđahallat ášši dan vuođul.


§ 33  Dieđáhus evttoheaddjiide. Dohkkehuvvon válgalisttaid almmuheapmi

(1) Dallánaga go listtat leat dohkkehuvvon, galget luohttámušolbmot oažžut dieđáhusa dan birra ja oažžut dohkkehuvvon listta máŋgosa.

(2) Jus listaevttohus ii dohkkehuvvo, de galget listaevttohusa luohttámušolbmot oažžut dieđu dan birra jođáneamos lági mielde ja dieđu guoddalanvejolašvuođa ja dan eavttuid birra.

(3) Go listaevttohusat leat dohkkehuvvon, galget almmolaš válgalisttat biddjojuvvot geahčadeapmái. Sámedikki válganammagoddi almmuha dohkkehuvvon válgalisttaid bajilčállagiid ja gos daid beassá geahčadit.


§ 34 Guoddaleapmi 

Guoddaleapmi gáibádusain rievadit válganammagotti mearrádusa dohkkehit dahje hilgut listaevttohusa, galgá ovddiduvvot ovdalgo čieža beaivvi leat vássán dan rájes go dohkkehuvvon válgalisttaid bajilčállagat almmuhuvvojedje. Jus guoddalusa ákkastallan lea ahte logahallojuvvon nama áidnavuoigatvuohta lea rihkkojuvvon dán láhkaásahusa kapihttala 5 vuođul, de lea logahallojuvvon organisašuvnnas ge guoddalanvuoigatvuohta. Muđui gustojit kapihttala 13 guoddalanmearrádusat.

Kapihtal 7 Jienastanlihpuid hábmen ja deaddileapmi

§ 35  Jienastanlihpuid deaddileapmi

Sámedikki válganammagoddi galgá fuolahit, ahte buot válgabiirriid dohkkehuvvon listtain deaddiluvvojit jienastanlihput ovdalgo ovdalgihtejietnaaddin álgá sisriikkas.


§ 36  Gáibádusat jienastanlihpuide oktan evttohasnamaiguin 

(1) Jienastanlihpuid hábmema oktavuođas galgá vuhtii váldit ahte jienastanlihpuid galgá leat álki lohkat.

(2) Jienastanlihput galget leat A 5 sturrodagas dahje fálsejuvvon A 5 sturrodahkii.

(3) Jienastanlihput galget leat alihat. 

(4) Jienastanlihppu galgá albmadit:                                                                                                                  

1. guđe válgii dat gusto.
2. bajilčállagis guđe bellodagas dahje joavkkus lista lea vuolgán. Bajilčála galgá leat unnimustá 20 čuoggá sturrodagas.
3. listaevttohasaid ovdanama, goarggu ja riegádanjagi. Jienastanlihppui sáhttá merket evttohasaid virggi ja/dahje ássanbáikki. Dan galgá dahkat dárbbu mielde amas seaguhit listaevttohasaid. Jus dakkár dieđuid merke jienastanlihppui, de dan galgá dahkat listta buot evttohasaid oktavuođas. Oktasašlistta jienastanlihpuide sáhttá maiddái merket evttohasaid čatnaseami oktasašlistta joavkkuide.
4. ahte ii leat lohpi nuppástuhttit jienastanlihpu. Jus dakkár dieđáhus deaddiluvvo jienastanlihpuid maŋábeallái, de galgá dan almmuhit ovddabealde.
   

§ 37 Geatnegasvuohta deaddilahttit buhtes jienastanlihpuid

Sámedikki válganammagoddi fuolaha ahte buvttaduvvojit buhtes alit jienastanlihput. Buhtes jienastanlihput galget leat seammaláganat go dábálaš jienastanlihput. 


§ 38 Vuoigatvuohta oažžut jienastanlihpuid

Juohke válgalistta luohttámušolmmoš sáhttá gáibidit oažžut muni mielde listta jienastanlihpuid, maid ieš máksá. Gáibádus dákkár jienastanlihpuid hárrái galgá buktojuvvot ovdan áigemeari siskkabealde, man Sámedikki válganammagoddi mearrida.


§ 39 Jienasteaddjiid vejolašvuohta nuppástuhttit jienastanlihpuid

(1) Jienasteaddjit eai beasa nuppástuhttit jienastanlihpuid.

(2) Nuppástusat eai dattetge dagat dan, ahte jienastanlihppu galgá hilgojuvvot.

Kapihtal 8 Ovddalgihtejietnaaddin

§ 40  Goas ovddalgihtejietnaaddin sáhttá dáhpáhuvvat. Almmuheapmi 

(1) Jienasteaddji, gii dan háliida, sáhttá addit ovddalgihtejienastusa borgemánu 10. b. rájes válgajagis sisriikkas ja suoidnemánu 1. b. rájes válgajagis olgoriikkas ja Svalbárddas ja Jan Mayenis.

(2) Ovddalgihtejietnaaddin ii galgga dáhpáhuvvat maŋŋelis go maŋimus bearjadaga ovdal válgabeaivvi.

(3) Jienasteaddjis lea alddis ovddasvástádus addit ovddalgihtejiena dakkár áiggis ahte dat joavdá sámeválgastivrii maŋimustá válgabeaivvi dii. 20.

(4) Sámeválgastivra almmuha ovddagihtejietnaaddima áiggi ja báikki.


§ 41  Gii sáhttá váldit vuostá ovddalgihtejienaid

(1) Jietnavuostáváldima sisriikkas doaimmahit

1. jietnavuostáváldit, geaid válgastivra lea nammadan válgalága § 8-2 vuođul.
2. áššeolmmái Svalbárddas. Áššeolmmái sáhttá nammadit eará jietnavuostáváldiid.
3. Jan Mayenis son, gean departemeanta mearrida danin.

(2) Jietnavuostáváldima olgoriikkas doaimmahit

1. bálkáhuvvon norgalaš olgoriikkastašuvnna olgoriikkavirgehas. Olgoriikkadepartemeantta vásedin fápmudusa vuođul sáhttá jietnaaddin dáhpáhuvvat maiddái bálkátkeahtes norgalaš olgoriikkastašuvnna olgoriikkavirgehasa luhtte. Stašuvdnahoavda sáhttá, go gávnnaha dan dárbbašlažžan, nammadit ovtta dahje eanebuid stašuvnna virgehasain vuostáváldit ovddalgihtejienaid.
2. jietnavuostáváldit, geaid departemeanta lea nammadan, jus jietnaaddin dáhpáhuvvvá eará báikkiin go dain, mat bohtet ovdan a bustávas.

(3) Jus jienasteaddji, gii lea olggobealde riikka, ii sáhte fitnat jietnavuostáváldi luhtte, de son sáhttá addit jiena reivepoasttain vaikke vel jietnavuostáváldi ii leat das go son addá jiena.


§ 42 Gos sáhttet váldit vuostá ovddalgihtejienaid

(1) Jietnaaddin galgá dáhpáhuvvat seamma lanjain go ovddalgihtejietnaaddin stuorradiggeválggas. Válgaláhkaásahusa § 25 ja § 26 nuppi lađas gusto seamma láhkai.  

(2) Jietnavuostáváldi luhtte, gean válgastivra lea nammadan, dáhpáhuvvá jietnaaddin

1. dearvvašvuođa- ja sosiálaásahusain, ja
2. doppe, gos válgastivra muđui lea mearridan ahte galget váldit vuostá ovddalgihtejienaid.

(3) Jietnavuostáváldi luhtte Svalbárddas dáhpáhuvvá jietnaaddin doppe, gos áššeolmmái lea mearridan.

(4) Norgalaš olgoriikkastašuvnna olgoriikkavirgehasa luhtte dáhpáhuvvá jietnaaddin stašuvnnas. Stašuvdnahoavda sáhttá mearridit ahte jietnavuostáváldin sáhttá dáhpáhuvvat olggobealde stašuvnna guovllu.

(5) Nammaduvvon jietnavuostáváldi luhtte Jan Mayenis ja olggobealde riikka dáhppáhuvvá jietnaaddin doppe, gos departemeanta mearrida.

(6) Jienasteaddjit, geat leat riikkas, earret Svalbárdda ja Jan Mayena, ja geat buozalmasvuođa dahje lámisvuođa geažil eai sáhte addit jiena nuppi lađđasa mielde, sáhttet ohcama vuođul sámeválgastivrras addit ovddalgihtejiena doppe, gos sii leat. Sámeválgastivra mearrida ieš áigemeari, goas ohcan galgá leat boahtán gildii. Áigemearrin biddjojuvvo áigi olggobealde áigodaga gaskal maŋebárgga ja bearjadaga maŋimus vahkus ovdal válgga. Ohcanáigemearri galgá almmuhuvvot. Jienasteaddjit, geat leat ohcan beassat addit ovddalgihtejiena stuorradiggeválgii válgalága § 8-3 (6) vuođul, eai dárbbaš sáddet sierra ohcama beassat ovddalgihtii jienastit sámediggeválggas. Válgastivrra jođiheaddji fuolaha ahte sámeválgastivrra jođiheaddji oažžu sisaboahtán ohcamiid máŋgosiid.


§ 43  Jietnaaddima vuohki

(1) Jietnaaddin galgá dáhpáhuvvat oktolanjas ja buohkaid oainnekeahttá. Jietnavuostáváldi galgá addit jienasteaddjái jienastanlihppokonfaluhta ja čujuha su dohko, gosa jienastanlihput leat biddjojuvvon. Jienasteaddji, gii dan dárbbaša, sáhttá ieš bivdit jietnavuostáváldi veahkehit iežas jietnaaddimiin. Jienasteaddji, gii lea duođalaččat mielalaš dahje rumašlaš doaibmaváillat, sáhttá ieš čujuhit veahkeheaddji sin gaskkas, geat leat das. Jietnavuostáváldi galgá fuomášuhttit su, ahte sus alddis lea jávohisvuođageatnegasvuohta. 

(2) Johtti jietnaaddima oktavuođas, jietnaaddima oktavuođas divššohaslanjas ja oadjo- ja fuollaásodagain, galgá jienasteaddji oažžut jienastanlihpu juohke joavkku ovddas, mii bidjá listta válgii. Jietnavuostáváldi ii galgga váldit fas ruoktot ovttage addojuvvon jienastanlihpu.

(3) Jienasteaddjiin, geain ii leat jienastanvuoigatvuohta válgabiirres, galget oažžut buhtes, alit jienastanlihpu. Jienasteaddji ferte ieš čállit jienastanlihppui dan válgalistta nama, man son háliida jienastit. 

(4) Jienasteaddji galgá bidjat jienastanlihpu sierra jienastanlihppokonfaluhttii, mii lea sámediggeválgga várás.

(5) Jietnavuostáváldi galgá fuolahit ahte jienaaddimis boahtá ovdan gii jienasteaddji lea, vai sámeválgastivra sáhttá dovdát su ja russet su nama buohta sámi jienastuslogus.

(6) Jietnavuostáváldi sáhttá gáibidit ahte jienasteaddji duođašta, ahte son lea dat, geanin lohká iežas.

(7) Johtti jietnaattidettiin ja jietnaattidettiin ásahusas galget leat unnimustá guokte jietnavuostáváldi leat das.

(8) Go jietnaaddin dáhpáhuvvá sisriikkas, de galgá jietnavuostáváldi deavdit válgakoartta jienasteaddjái jus jienasteaddjis ii leat válgakoarta fárus. Válgakoartta galgá deavdit nu ahte lea vejolaš čielagasit dovdát jienasteaddji koartta dieđuid vuođul. Dieđut, mat dovdáhit jienasteaddji, galget oidnot doavdnjekonfaluhta oaidninráiggis, earret jienasteaddji riegádannummira. Válgakoarttas galgá maiddái leat sadji, gosa jietnavuostáváldi galgá deavdit jietnaaddima áiggi ja báikki, ja son galgá maiddái vuolláičállit jietnavuostáváldima. Dan lassin galgá válgakoarttas boahtit ovdan guđe válgii dat gusto. Dasto galgá jietnavuostáváldi coggat jienastanlihppokonfaluhta ja válgakoartta doavdnjekonfaluhttii, liibmet dan gitta ja bidjat dan seailaurdnii jienasteaddji oaidnut.

(9) Go jietnaaddin dáhpáhuvvá olgoriikkas, Svalbárddas dahje Jan Mayenis, de galgá jietnavuostáváldi coggat jienastanlihppokonfaluhta doavdnjekonfaluhttii ja liibmet dan gitta jienasteaddji oaidnut. Jietnavuostáváldi galgá dasto čálestit doavdnjekonfaluhttii čuovvovaš dieđuid:

1. sámeválgstivrra nama ja čujuhusa,
2. jienasteaddji nama ja riegádanbeaivemeari,
3. jienasteaddji čujuhusa ruovttubáikkis válgajagi miessemánu 31. b. muttus, vejolaččat maŋimus čujuhusa Norggas jus jienasteaddji lea dieđihan fárrema olgoriikii, ja
4. jietnaaddima áiggi ja báikki.

Jietnavuostáváldi ja jienasteaddji čálliba dasto vuollái doavdnjekonfaluhttii. 

§ 44  Reivejietnaaddima vuohki olgoriikkas

(1) Jienasteaddji galgá coggat jienastanlihpu jienastanlihppokonfaluhttii.

(2) Jienastanlihppokonfaluhtta galgá coggojuvvot doavdnjekonfaluhttii, mii liibmejuvvo gitta.

(3) Jienasteaddji čálesta doavdnjekonfaluhttii čuovvovaš dieđuid:

1. sámeválgastivrra nama ja čujuhusa,
2. jienasteaddji nama ja riegádanbeaivemeari,
3. čujuhusa ruovttubáikkis válgajagi miessemánu 31. b. muttus, vejolaččat maŋimus čujuhusa Norggas jus jienasteaddji lea dieđihan fárrema olgoriikii, ja
4. jietnaaddima áiggi ja báikki.

(4) Jienasteaddji čállá namas doavdnjekonfaluhttii.

(5) Jus lea vejolaš, de berre vihtan duođaštit ahte lea duohta dat, mii lea čálestuvvon doavdnjekonfaluhttii. Vihtana čujuhus ja riegádanbeaivemearri galgá čálestuvvot doavdnjekonfaluhttii.

(6) Jienasteaddji fuolaha ahte jietnaaddin sáddejuvvo dan gieldda sámeválgastivrii, gos son lea čálihuvvan sámi jienastuslohkui.


§ 45  Válggastallan jna.

(1) Válggastallan ii leat lobálaš dan lanjas, gos ovddalgihtejietnaaddin dáhpáhuvvá.

(2) Buigaolbmot eai galgga boahtit diehtit, man ollu iešguđet válgalisttaid jienastanlihput leat geavahuvvon.


§ 46  Urtnaid gurren. Válgaávdnasiid vurkkodeapmi jna.

§§ 53 – 54 gustojit seamma láhkai.

Kapihtal 9 Jietnaddin válgadikkis

§ 47 Jietnaaddima áigi ja báiki

(1) Jietnaaddin sámediggeválgii dollojuvvo seamma báikkis ja seamma áiggi go jietnaaddin stuorradiggeválgii. Diet guokte válgga galget dollojuvvot sierralaga.

(2) Jus báikkálaš dilálašvuođat dahket dan govttolaččamussan, de sáhttá válgastivra ovttasráđiid sámeválgastivrrain mearridit, ahte jietnaaddin sámediggeválgii galgá dáhpáhuvvat dušše muhtun jienastanbáikkiin gielddas.

(3) Válgaláhkaásahusa § 30 gusto seamma láhkai.

(4) Jienastanlatnja giddejuvvo mearriduvvon áiggi. Jieanasteaddjit, geat leat boahtán válgalatnjii mearriduvvon áigái, galget beassat jienastit.


§ 48  Jietnaaddinalmmuheapmi

Sámeválgastivra almmuha jietnaaddima áiggi ja báikki. Gielddain, main báikkálaš dilálašvuođat dahket dan govttolaččamussan, sáhttá almmuheapmi dan sadjái dáhpáhuvvat njuolggodieđáhusain juohke ovtta jienastanvuoigaduvvon olbmui.


§ 49  Ortnetnjuolggadusat

(1) Válgalanjas ja dain lanjain, maid meattá ja čađa jienasteaddji manná go áigu válgalatnjii, ii leat lobálaš doallat válgaáŋgiruššama dahje dahkat maidege, mii sáhttá muosehuhttit dahje hehttet válgadagu dábálaš čađaheami. Buigaolbmuin ii leat lobálaš vákšut, gii boahtá ja addá jiena, dahje čađahit jienasteaddjiguorahallamiid dahje sullasaččat gažadit jienasteaddjiid.     

(2) Buigaolbmot eai galgga oažžut čuvgehusa iešguđet válgalisttaid jienastanlihppomanu birra.

(3) Jienastanstivrra jođiheaddji dahje nubbijođiheaddji sáhttá, jus lea dárbbašlaš, gevret su eret, gii láhtte dán paragráfa njuolggadusaid vuostá.


§ 50  Jietnaaddin válgalanjas

(1) Go válgadiggi rahppojuvvo, de galget jienasteaddjit, geat leat čálihuvvan sámi jienastuslohkui gielddas, beassat addit jiena dađistaga go bohtet.

(2) Jienastanstivra sárggasta ruossa sámi jienastuslohkui jienasteaddji nama buohta. Jienastanstivra sáhttá gáibidit, ahte amas jienasteaddji duođašta, ahte son lea dat, geanin lohká iežas. Jienasteaddji oažžu dasto jienastankonfaluhta ja čujuhuvvo jienastanlovkui.

(3) Jienasteaddji galgá oktolanjas ja buohkaid oainnekeahttá bidjat jienastanlihpu konfaluhttii. Jienasteaddji bidjá ieš jienastanlihpu urdnii.

(4) Jienasteaddji, gii dan dárbbaša, sáhttá ieš bivdit jienastanstivrras dárbbašlaš veahki jietnaaddimiin. Jienasteaddji, gii lea duođalaččat mielalaš dahje rumašlaš doaibmaváillat, sáhttá ieš čujuhit veahkeheaddji, daid olbmuid gaskkas, geat leat válgalanjas. Jieastanstivra galgá fuomášuhttit veahkeheaddji, ahte sus lea jávohisvuođageatnegasvuohta. 

(5) Jus ii leat jietnaaddin sámediggeválgii dán lanjas, de galgá jienasteaddji oahpistuvvot jienastanlatnjii, gos vuostáváldojuvvojit jienat sámediggeválgii.


§ 51 Sierra doavnnji geavaheapmi.

Jienasteaddjit, geat eai leat čálihuvvan sámi jienastuslogu guoskevaš oassái dahje gean nama buohta lea jo russejuvvon sámi jienastuslohkui, eai galgga bidjat jienastanlihpu urdnii, muhto addit dan jienastanstivrii. Jienastanstivra galgá bidjat jietnaaddima sierra doavdnjái, liibmet dan gitta ja čálestit jienasteaddji nama, čujuhusa ja riegádanbeaivemeari olggobeallái.

§ 52  Jietnaaddin dastán válgalanja olggobealde

(1) Jus jienasteaddji ii goastta válgalatnjii, de sáhttá son addit jiena guovtti jietnavuostáváldái dastán válgalanja olggobealde.

(2) Jus jienasteaddji lea čálihuvvan sámi jienastuslogu guoskeváš oassái, de galgá russejuvvot su nama buohta ovdalgo jienasteaddji oažžu jienastanlihpuid.   

(3) Guokte jietnavuostáváldi buktiba ovtta jienastanlihppočoakkáldaga – ovtta jienastanlihpu juohke joavkkus, mii bidjá listta válgii – jienastanlihppokonfaluhta ja urtna olggos jienasteaddjái.

(4) Jienasteaddji bidjá ieš jienastanlihpu konfaluhttii, vejolaččat dakkár olbmo vehkiin, gean jienasteaddji ieš vállje § 50 njuolggadusaid vuođul, ja bidjá dan urdnii. Jietnavuostáváldi-guovttos doalvuba dasto urtna válgalatnjii. Jietnavuostáváldi-guovttos eaba galgga geavatkeahtes jienastanlihpuid váldit vuostá.

(5) Jus jienasteaddji ii leat čálihuvvan sámi jieanastuslogu guoskevaš oassái dahje su lea jo russen sámi jieanastuslogus, de ii galgga jienastanlihppu biddjojuvvot urdnii, muhto gieđahallojuvvot § 51 vuođul.

(6) Jus jienasteaddji čielgasit lea gillámin losses silolaš nuossama dahje hedjonan dihtomiela, de galgá meannudit nu mo lea čilgejuvvon ovddit lađđasis.


§ 53 Urtnaid gurren ovdalgo válgabeaivi nohká

Jus ferte gurret válgaurtnaid ovdalgo válgabeaivi nohká, de galgá sámeválgastivra fuolahit ahte jienastanstivrrat ásahit sihkkaris vugiid urtnaid sisdoalu vurkema várás. Addojuvvon jienaid vurkema galgá sirret eará válgaávdnasiin.  


§ 54 Válgaávdnasiid vurkkodeapmi. Seilen. Fievrrideapmi 

(1) Buot válgaávdnasiid galgá vurkkodit ja fievrridit sihkkaris vuogi mielde.

(2) Jus jienasteapmi bistá guokte beaivvi, de galgá jienastanstivra maŋŋágo sotnabeaivvi jienasteapmi lea nohkan, seilet urtnaid ja daid báikkiid, gos jienastanlihput vurkkoduvvojit, ja vel eará válgaávdnasiid ge, nu sihkkaris vuogi mielde ahte ii oktage fáhte seilejuvvon ávdnasiid nu ahte dan ii bures vuohtášii.

(3) Sámeválgastivra mearrida mo seilejuvvon urtnaid ja eará ávdnasiid galgá vurkkodit válgabeaivvis nubbái. Buigaolbmuid háldui eai galgga šaddat seilejuvvon ávdnasat.

(4) Válgaávdnasiid galgá álot fievrridit nu jođánit ja sihkkarit go vejolaš ja dan galget dahkat earát go dat, geaid hálddus seilenbiergasat leat.


§ 55  Válgabohtosiid ja prognosaid almmuheapmi

Válgabohtosiid ja prognosaid, mat leat vuolgán iskkademiin, mat leat čađahuvvon válgabeaivvi dahje válgabeivviid, ii sáhte almmuhit ovdalgo áramusat dii. 20 válgabeaivvi vuosárgga.

Kapihtal 10 Jietnaaddimiid ja jienastanlisttuid iskkadeapmi, lohkan, beavdegirječállin jna.  

§ 56 Ovddalgihtejietnaaddima dohkkeheapmi

(1) Ovdalgihtejietnaaddin galgá dohkkehuvvot go

1. jienasteaddji lea čálihuvvan gieldda sámi jienastuslohkui,
2. jietnaaddin sisdoallá doarvái dieđuid ahte diehtá gii jieanasteaddji lea,
3. jietna lea addojuvvon rivttes áigái,
4. jietna lea addojuvvon rivttes jietnavuostáváldái, jus dat ii leš addojuvvon reivejietnan,
5. ii giige leat rahpan doavdnjekonfaluhta dahje geahččalan dan rahpat,
6. jienasteaddji ii leat addán dohkkehuvvon jiena, ja
7. jietna lea boahtán válgastivrii ovdal dii. 20 válgabeaivvi.

(2) Jienasteaddji jietnaaddin lea dohkkehuvvon go su lea russen sámi jienastuslogus.

(3) Ovddalgihtejietnaaddimiid galgá dohkkehit ovdal válgabeaivvi nu guhkás go lea vejolaš.


§ 57  Válgadiggejietnaaddima dohkkeheapmi

(1) Válgadikki jietnaaddima galgá dohkkehit go

1. jienasteaddji lea čálihuvvan gieldda sámi jienastuslohkui,
2. jienasteaddji lea beassan jienastit, ja
3. jienasteaddji ii jo leat addán dohkkehuvvon jietnaaddima.

(2) Jienasteaddji jietnaaddin lea dohkkehuvvon go su lea russen sámi jienastuslogus.


§ 58 Doavdnje- ja jienastanlihppokonfaluhtaid rahpan

Sámeválgastivra galgá fuolahit ahte doavdnje- ja jienastanlihppokonfaluhtaid eai raba seamma olbmot, go dát dáhpáhuvvá oktanaga. Jietnaaddimiid rabadettiin galget leat guokte olbmo das.


§ 59 Go leat eambbo go okta jienastanlihppokonfaluhtta dahje jienastanlihppu seamma jienasteaddjis

Go jietnaaddimis leat eambbo go okta jienastanlihppokonfaluhtta dahje eambbo go okta ienastanlihppu konfaluhta haga, galgá bidjat jienastanlihpu dahje -lihpuid geahčakeahttá ovtta jienastanlihppokonfaluhttii.


§ 60 Jienastanlihpuid dohkkeheapmi

(1) Jienastanlihpu galgá dohkkehit go

1. das boahtá ovdan ahte lea sámediggeválggas sáhka,
2. das boahtá ovdan guđemuš bellodaga dahje joavkku jienasteaddji lea jienastan, ja
3. bellodagas dahje joavkkus lea lista válgabiirres. Eará válgabiirre jienastanlihpu sáhttá dohkkehit dušše dalle go lea sáhka organisašuvnnas, mii lea dohkkehuvvon dán láhkaásahusa kapihttala 5 vuođul. 

(2) Addojuvvon jienastanlihppu adnojuvvo leat ovttalágánin almmolaš válgalisttain.

(3) Jienastanlihppu, mas lea oktasašlistta ovtta joavkku namma bajilčálan, galgá dohkkehuvvot jietnaaddimin oktasašlistii.   

(4) Jus jienasteaddji lea geavahan prentejuvvon jienastanlihpu, mii ii leat ovttaláganin almmolaš válgalisttain, de ii galgga beroštit jienasteaddji vejolaš divodemiin. 


§ 61 Jienasteaddji lea addán eambbo go ovtta jienastanlihpu seamma bellodahkii dahje jovkui

Go jienasteaddji lea addán eambbo go ovtta jienastanlihpu seamma bellodahkii dahje jovkui, de galgá dohkkehit dušše ovtta jienastanlihpu.


§ 62 Ovddasvástádus lohkamis ja válgaloahpparehkenastimis biirriin

Oppa biirre ovddalgihtejienaid ja válgadiggejienaid lohkama ja válgaloahpparehkenastima doaimmaha okta biirre válgastivrrain (lohkanválgastivra). Čuovvovaš sámeválgastivrrain lea ovddasvástádus biirriid jietnaaddimiid lohkamis ja válgaloahpparehkenastimis:

§ 63 Válgaávdnasiid sádden lohknaválgastivrii

(1) Iešguđet gielddaid sámeválgastivra galgá fuolahit čuovvovaš ávdnasiid sáddema lohkanválgastivrii:

1. buot sisaboahtán jietnaaddimiid, sihke ovddalgihte- ja válgadiggejietnaaddimiid. Jienastanlihppokonfaluhtaid galgá sáddet rabakeahttá,
2. buot sisaboahtán válgakoarttaid ja doavdnjekonfaluhtaid ovddalgihtejienastemiin,
3. sámeválgastivrra beavdegirjji duođaštuvvon nubbehusčállosa ja
4. sisaboahtán guoddalusaid máŋgosiid.

(2) Ávdnasiid galgá čorgadit páhkket sihkkarit seilejuvvon doavdnjái ja sáddet jođáneamos ja sihkkareamos lági mielde. Sámeválgastivra galgá leat sádden ávdnasiid maŋimustá gaskavahku dii. 15 maŋŋá válgga.


§ 64  Lohkanprinsihpat

(1) Jienastanlihpuid galgá lohkat guovtti vuorus, gaskaboddasaš ja loahpalaš lohkamiin.

(2) Ovddalgihtejietnaaddimiid ja válgadiggejietnaaddimiid galgá sierra lohkat. Biirre buot gielddaid jienaid galgá lohkat oktanaga.

(3) Buot lohkamiid galgá lohkanválgastivra gozihit.


§ 65  Gaskaboddasaš lohkan

(1) Ovddalgihtejienastanlihpuid gaskaboddasaš lohkan galgá álgit maŋimustá njeallje diimmu ovdalgo jietnaaddin loahpahuvvo válgabiirre buot jienastanbáikkiin, jus dát ii rihkoš čiegus válgga prinsihpa. Muđui galgá lohkan álgit dallánaga go lohkanválgastivra lea ožžon buot ovddalgihtejietnaaddimiid. Lohkanválgastivra galgá sierra bidjat jietnaaddimiin dihto logu, mii ii galgga leat mielde gaskaboddasaš lohkamis, muhto seaguhit daid daiguin ovddalgihtejietnaaddimiiguin, mat bohtet sisa maŋŋágo gaskaboddasaš lohkan lea álgán.                                                                                           

(2) Válgadikkis addojuvvon jienastanlihpuid gaskaboddasaš lohkan galgá álgit jođáneamos lági mielde maŋŋágo lohkanválgastivra lea buot jietnaaddimiid vuostáváldán.

(3) Dat jienastanlihput, maid dohkkeheapmi eahpiduvvo, biddjojuvvojit sierra eaige lohkkojuvvo vuos.

(4) Juohke listta gaskaboddasaš jietnalogu gávdná go lohká galle jienastanlihpu leat addojuvvon juohke listii.


§ 66 Loahpalaš lohkan

(1) Loahpalaš lohkan álgá dallánaga go gaskaboddasaš lohkan lea loahpahuvvon.

(2) Gaskaboddasaš lohkama jienastanlihpuid galgá lohkat ođđasis. Lohkanválgastivra mearrida gálget go dat jienastanlihput dohkkehuvvot, mat eai lohkkojuvvon gaskaboddasaš lohkamis. Daid jienastanlihpuid, maid dalle vel dohkkeha, galgá lohkat oktanaga eará jienastanlihpuiguin.

(3) Juohke listta jietnalogu gávdná go lohká galle jienastanlihpu leat addojuvvon juohke listii.


§ 67  Girjedoallu. Lávadagaid mearrideapmi

(1) Jienastanstivra galgá beavdegirjet válgadikki čađaheami.

(2) Sámeválgastivra galgá beavdegirjet válgga ráhkkanahttima ja čađaheami.

(3) Lohkanválgastivra galgá beavdegirjet lohkama ja válgaloahpparehkenastima.

(4) Departemeanta mearrida lávadagaid vuosttas ja nuppi lađđasa vuođul, maid mielde beavdegirje hálddahuslaš dilálašvuođaid, jietnaaddimiid ja jienastanlihpuid vuostáváldima ja gieđahallama, lohkama, válgaloahpparehkenastima ja dárkkisteami.

(5) Sámediggi mearrida lávadagaid goalmmát lađđasa vuođul.

(6) Válgaeiseválddiin lea geatnegasvuohta geavahit mearriduvvon lávadagaid.

Kapihtal 11 Mandáhtajuohkáseapmi ja evttohasválljen

§ 68  Válgaloahpparehkenastin. Mandáhtaid juohkin

(1) Lohkanstivra galgá bissánkeahttá doaimmahit válgaloahpparehkenastimiid biirres ja juogadit biirre mandáhtaid listtaid gaskkas. Mandáhtat juogaduvvojit St. Laguë heivehuvvon vuogi mielde.

(2) St. Laguë heivehuvvon vuohki mearkkaša ahte juohke listta jietnalohku juhkkojuvvo loguide 1,4 – 3 – 5 ja vejolaččat 7, gč. § 71. Juohke jietnalohku galgá juogaduvvot nu ollu gerddiid go dárbbaša vai gávdná galle mandáhta lista galgá oažžut. Vuosttas mandáhta oažžu dat lista, mas lea stuorámus kvotienta. Nuppi mandáhta oažžu dat lista, mas lea nubbi stuorámus kvotienta. Goalmmát mandáhta oažžu dat lista, mas lea goalmmát stuorámus kvotienta. Jus listtaid kvotienttat leat ovtta stuoru, de gullá mandáhta dan listii, mas leat eanemus jienasteaddjit. Jus listtain leat ovtta mađe ollu jienasteaddjit, de vuorbádus mearrida man listii mandáhta gullá.


§ 69  Evttohasválljen

(1) Go lea mearriduvvon galle mandáhta guđege lista oažžu, de juogada lohkanstivra daid listta evttohasaide. Evttohasain, mat eai leat válljehahttit, ii adnojuvvo deasta logadettiin.  

(2) Evttohasválljen dahkkojuvvo dáinna lágiin:

Jus lista galgá oažžut ovtta áirasa, de válljejuvvo evttohas nr. 1 listtas. Jus lista galgá oažžut guokte áirasa, de válljejuvvo evttohas nr. 1 listtas 1. áirrasin ja evttohas nr. 2 listtas 2. áirrasin. Seamma láhkai jus lista oažžu golbma áirasa.

(3) Juohke lista galgá oažžut - mađe mielde lea vejolaš - seamma ollu sadjásašáirasiid go áirasiid, ja lassin vel golbma. Sadjásašáirrassajit juogaduvvojit seamma vuogi mielde go áirasat.


§ 70  Válgabohtosa girjen. Sádden Sámedikki válganammagoddái

(1) Go jietnalohkan ja válgalohpparehkenastin leat loahpahuvvon, de galgá lohkanválgastivrra jođiheaddji fuolahit ahte čuovvovaš girjejuvvo:

1. juohke válgalistta jietnalohku,
2. čuvgehus guđe láhkai válgabiirre jienat juohkásit ovddalgihtejienaide ja jienaide, mat leat addojuvvon válgadikkis,
3. dan áirraslogu meroštallan, mii nammasuvvá juohke listii ja
4. čuvgehus gii lea válljejuvvon áirrasin ja sadjásašáirrasin. 

(2) Lohkanválgastivrra lahtut vuolláičállet girjji.

(3) Dasto galgá dakkaviđe sáddet Sámedikki válganammagoddái:

1. duođaštuvvon nubbehusčállosa das, mii lea girjevuvvon válgga oktavuođas, ja
2. sisabohtán guoddalusaid ja mearkkašumiid válgga čađaheapmái.

§ 71  Dássenmandáhtaválljen.

Sámedikki válganammagoddi juogada dássenmandáhtaid. Dássenmandáhtat juogaduvvojit daidda listtaide, main lea njealját stuorámus kvotienta dan njealji válgabiirres, main leat eanemus dohkkehuvvon jienat. Go lea mearriduvvon guđe listtat galget oažžut dássenmandáhtaid, de galgá válganammagoddi nammadit listtaid dássenáirasiid ja buot sadjásašáirasiid. Dán loahpparehkenastimis ii galgga beroštit sis, geat leat jo válljejuvvon áirrasin guoskevaš válgabiirre válgaloahpparehkenastimis, ja galgá válljet evttohasaid jotkkolaš ortnega mielde § 69 vuođul.


§ 72  Fápmudus válljejuvvon áirasiidda

(1) Sámedikki válganammagoddi ráhkada fápmudusa buot válljejuvvon áirasiidda ja sadjásašáirasiidda. Áirasat nammaduvvojit dan maŋŋálasortnegis, mii boahtá ovdan §§ 68 ja 69. Sadjásašáirasiid hárrái albmaduvvo, guđe áirasiid sadjái sii soitet boahtit, seammás go albmaduvvo guđe maŋŋálasortnegis sii leat válljejuvvon.

(2) Fápmudusa vuolláičállet válganammagotti lahtut ja dat sáddejuvvo Sámediggái. Sámedikki válganammagoddi dieđiha válgabohtosa lohkanválgastivrraide, válljejuvvon áirasiidda ja sadjásašáirasiidda, ja dieđiha seammás áirasiidda ja sadjásašáirasiidda vuoigatvuođa birra ohcat beassat čovdojuvvot válggas.

(3) Fápmudusat biddjojuvvojit Sámediggái dohkkeheapmái.

Kapihtal 12 Eanetlohkoválga

§ 73  Eanetlohkoválgga eavttut

(1) Válga dollojuvvo eanetlohkoválgan, jus válgabiirres ii leat eanet go okta dohkkehuvvon listaevttohus.

(2) Sámedikki válganammagoddi almmuha ahte válga dollojuvvo eanetlohkoválgan ja dieđiha guđe njuolggadusat gustojit válgii.


§ 74  Eanetlohkoválgga vuohki

(1) Jienasteaddjit jienastit ovttain jienastanlihpuin áirasiid ja sadjásašáirasiid.

(2) Jienastanlihput sáhttet sisdoallat eanemustá guđa olbmo nama, geat leat čálihuvvan válgabiirre sámi jienastuslohkui (golbma áirasa ja golbma sadjásašáirasa).


§ 75 Eanetlohkoválgga válgaloahpparehkenastin

(1) Válgaloahpparehkenastimis lohká vuos daid jienaid, mat leat addojuvvon áirasiidda. Jus jienastanlihpus eai leat earuhuvvon áirasat ja sadjásašáirasat, de adnojuvvojit golbma vuosttasa, geat leat čállojuvvon, áirrasin ja golbma čuovvovačča fas sádjásašáirrasin. Jus jienastanlihppu sisdoallá eanet go golbma nama áirrasin dahje sadjásašáirrasin, de eai oppa árvvoštallojuvvoge sii, geat čužžot maŋimužžan maŋŋálasortnegis.

(2) Okta namma sáhttá dušše oktii čállojuvvot juohke jienastanlihppui.

(3) Dat golbma evttohasa, geat leat ožžon eanemus jieanaid áirrasin, leat válljejuvvon áirrasin maŋŋálasortnegis jietnaloguid mielde. Dat golmmas, geat dasto leat ožžon eanemus jienaid go áirrasjienat ja sadjásašáirrasjienat lohkkojuvvojit oppalohkái, leat válljejuvvon sadjásašáirrasin maŋŋálasortnegis jietnaloguid mielde.

(4) Jus eanebut leat ožžon seamma ollu jienaid, de mearriduvvo boađus vuorbádemiin.

Kapihtal 13 Válgga gustovašvuođa iskan. Guoddaleapmi

§ 76  Guoddaleapmi

(1) Buohkat, geain lea jienastanvuoigatvuohta, sáhttet guoddalit dilálašvuođaid dan válgabiirre válgga ráhkkanahttimis ja čađaheamis, mas sii leat čálihuvvan sámi jienastuslohkui. Jienastanvuoigatvuođaáššiin dahje jienastanvejolašvuođaáššiin lea susge guoddalanvuoigatvuohta, gii ii leat čálihuvvan sámi jienastuslohkui.

(2) Guoddalus galgá leat ovddiduvvon ovdalgo čieža beaivvi leat vássán maŋŋá válgabeaivvi. Lohkanválgastivrra válgaloahpparehkenastima guoddaleapmi galgá leat ovddiduvvon ovdalgo čieža beaivvi leat vássán maŋŋágo válgaboađus lea almmuhuvvon.

(3) Sámediggi lea guoddalaneiseváldi.

(4) Guoddalus galgá leat čálalaš ja galgá ovddiduvvot gieldda sámeválgastivrii, biirre lohkanválgastivrii dahje Sámedikki hálddahussii.


§ 77 Válgga dárkkisteapmi. Gustomeahttun válga – ođđasisválga

(1) Ođđa válljejuvvon Sámediggi mearrida lea go válga lobálaš.

(2) Sámediggi galgá fuolahit ahte boasttuvuođat njulgejuvvojit nu guhkáš go lea vejolaš.

(3) Sámediggi galgá cealkit gieldda dahje válgabiirre válgga gustomeahttumin go leat dahkkojuvvon boasttuvuođat, maid lea sivva navdit leat váikkuhan válgga bohtosa, ja maid ii leat vejolaš njulget.

(4) Go gieldda dahje válgabiirre válga lea celkojuvvon gustomeahttumin, de gohčču Sámediggi ođđasisválgii. Sámediggi sáhttá erenoamáš dáhpáhusain gohččut ođđasisválgii olles válgabiirres vaikke vel boasttuvuohta ii gusto buot biirre gielddaide.


§ 78  Ođđasisválgga čađaheapmi

(1) Ođđasisválgga oktavuođas geavahuvvo álgoválgga sámi jienastuslohku. Sámi jienastuslohku galgá ođastuvvot ja boasttuvuođat njulgejuvvot.

(2) Jus lea dárbu ođđasisválgga čađahit vuogasvuođadeastta geažil, de sáhttá departemeanta spiehkastit dán láhkaásahusa mearrádusain.  

Kapihtal 14 Ođđa válgaloahpparehkenastin válgaáigodagas

§ 79  Ođđa válgaloahpparehkenastin

(1) Lohkanválgastivra galgá, Sámedikki gohččuma vuođul, čađahit ođđa válgaloahpparehkenastima go áirrassadji Sámedikkis báhcá guorusin.

(2) Lohkanválgastivra ráhkada fápmudusaid válljejuvvon áirasii dahje sadjásašáirasii vuosttas lađđasa vuođul. Fápmudusas albmaduvvo guđe nummira maŋŋálasortnegis válljejuvvon áirras galgá oažžut. Sadjásašáirasii albmaduvvo guđe áirasa dahje áirasiid sadjái son galgá boahtit, ja nummira sadjásašáirasiid maŋŋálasortnegis. Fápmudus sáddejuvvo Sámediggái. Seammás dieđihuvvo válljejuvvon áirasii dahje sadjásašáirasii válgga birra ja vuoigatvuođa birra ohcat luovusbeassama válggas.

Kapihtal 15 Iešguđetlágan mearrádusat

§ 80  Válgaávdnasiid rájadeapmi, luobaheapmi ja billisteapmi

Válgaávdnasiid rájadeapmi, luobaheapmi ja billisteapmi maŋŋá válgga galgá dáhpáhuvvat arkiivalága mearrádusaid vuođul ja láhkaásahusa vuođul, mii lea addojuvvon dan olis.


§ 81  Beassanvuohta sámi jienastuslohkui ja ávdnasiidda muđui - almmolašvuohta

(1) Jus eará ii čuovo lágas dahje láhkaásahusa mearrádusain, de sáhttá beassanvuođa sámi jienastuslogu gáhppálagaide dahje daid nubbehusčállosiidda – dás maiddái dasa mii lea geavahuvvon russemii – addit dušše

1. almmolaš virgeolbmo atnui, go adnojuvvo dárbbašlažžan bálvalusa dihtii dahje
2. earáide Sámedikki mieđáhusa mielde.

(2) Beassanvuohta válgaávdnasiidda muđui sáhttá addit dušše dutkiide dieđalašvuođa várás guoskevaš eiseválddi mieđáhusa mielde.


§ 82  Jávohisvuođageatnegasvuohta

(1) Hálddašanlága jávohisvuođageatnegasvuođa mearrádusat gustojit seamma láhkai sámediggeválggas.

(2) Son, guhte veahkeha jienasteaddji jienastettiin ja beassá diehtit, guđe láhkai jienasteaddji lea jienastan, lea geatnegas orrut jienajávohaga dán birra.


§ 83  Áigemeriid meroštallan. Mieđiheapmi go rihkku áigemeari

(1) Jus áigemearri álgá dakkár dáhtonis, mii deaivá leat bassebeaivi, de galgá áigemearri álgit vuosttas čuovvovaš árgabeaivvi.

(2) Jus áigemearri nohká dáhtonis, mii deaivá leat bassebeaivi, de nohká áigemearri vuosttas čuovvovaš árgabeaivvi.

(3) Vuosttas ja nuppi lađđasa mearrádusat gustojit seamma láhkai dalle go dihto dáhton dán láhkaásahusa dáhpáhusa áramus dahje maŋimus áigemuddu deaivá leat bassebeaivi.

(4) Jus áigemearit eai leat dollojuvvon dán láhkaásahusa vuođul, de sáhttá mieđihit ođđa áigemeari dušše dalle go áigemearri lea rihkkojuvvon dakkár diliin, maidda geatnegahtton olmmoš ii veadján maidege, ja maid sus ii lean vejolaš ovddalgihtii oaidnit ja nu garvit.


§ 84  Čuvgehusgeatnegasvuohta 

Buot almmolaš virgeolbmot leat geatnegasat nu guhkás go lea vejolaš, addit válgaeiseválddiide daid dieđuid, maid sii gáibidit válgga ráhkkanahttima ja čađaheami oktavuođas.


§ 85  Dieđut válgastatistihka várás

Lohkanválgastivrrat ja Sámedikki válganammagoddi leat geatnegasat addit daid dieđuid, maid departemeanta dahje Statistihkalaš Guovddášdoaimmadat gávnnaha dárbbašlažžan go áigu almmuhit válgabohtosiid dahje ráhkadit almmolaš válgastatistihka.


§ 86  Sámediggeválgga golut

(1) Stáhtakássa máksá lohkanválgastivrraid goluid 25 ruvnnuin juohke logahallama ovddas válgabiirre sámi jienastuslogus. 

(2) Stáhtakássa máksá Sámedikki válganammagotti goluid daid doaimmaid oktavuođas, mat leat mearriduvvon sámelágas ja dán láhkaásahusas. Departemeanta sáhttá – ovttasráđiid Sámedikkiin – mearridit daid goluid rámma, mat galget máksojuvvot vuosttas dadjosa vuođul, ja sáhttá Sámediggái várret dan mahtásaš sumi goluid buvttadeapmin.

Kapihtal 16 Fápmuiboahtin- ja sirdásannjuolggadusat

§ 87  Fápmuiboahtin

(1) Dát láhkaásahus biddjojuvvo fápmui dallánaga, earret § 43 logát lađđasa, § 51 nuppi lađđasa, § 56 vuosttas lađđasa bustáva h, § 57 vuosttas lađđasa bustáva d ja § 71, mat biddjojuvvojit fápmui dan áiggi maid departemeanta mearrida. ¹

(2) Guovvamánu 16. b. 2001-mannosaš láhkaásahus sámediggeválgga birra fámuhuhttojuvvo.

§ 88  Sirdásannjuolggadusat

(1) § 20 goalmmát lađđasa bustáva d ii gusto organisašuvnnaide, maid Sámediggi lei logahallan guovvamánu 16. b. 2001-mannosaš láhkaásahusa § 17 vuođul, jus dat ohcet logahallojuvvot ovdal ođđajagimánu 2. b. 2007. Organisašuvnnat, mat eai leat ohcan logahallojuvvot ovdalgo dát áigemearri dievvá, masset dan maŋŋil áidnavuoigatvuođa nammii. 

(2) Jus galget sáhttit bidjat listaevttohusa dainna namain, mainna organisašuvdna lei logahallojuvvon guovvamánu 16. b. 2001-mannosaš láhkaásahusa § 17 vuođul, ferte Sámediggi leat organisašuvnna logahallan dán láhkaásahusa § 19 vuođul.