Hiebadahtti varresvuodafálaldagájt

Trond Bliksvær.

Foto: Harrieth Aira/NRK

Valnesvuona varresvuodaguovdásj mij la Fuosko ja Bådåddjo gassko fállá varresvuodadievnastusájt sierratjiehppedásen ulmutjijda gudi oatsodimev ja máhtsastimev dárbahi. Dav duola dagu gå skihpudagáj diehti li ierit barggoiellemis gahttjam, dat mij gåhtjoduvvá dárruj rehabilitering.

Valnesvuona varresvuodaguovdásj aj fálla sierratjiehppe dievnastusájt fábmálisájda gudi dárbahi viehkev viesotjit buoremus láhkáj ietjasa skihpudagáj, dat mij dárruj gåhtjoduvvá habilitering.

Dåhku ållo pasienta båhti ja aj sáme pasienta, sierraláhkáj julev- ja oarjjelsáme guovlos, Nordlándan, valla aj nuorttat.

Ienep diedojt Valnesvuona varresvuodaguovdátja birra gávna dánna.

Sámevuohta ij bárep vuojnnu

Diedo ælla sámegiellaj almoduvvam.

Foto: Harrieth Aira/NRK

Gå ulmusj dåhku boahtá de sámevuohta ij dal bárep vuojnnu institusjåvnån.

Sáme dájdda ja sáme kártta, oabme gábmaga gahtsahi siejnen, valla danna ælla galba jalik ietjá diededime sámegiellaj jalik ietjáláhkáj juoga mij vuoset institusjåvnnå galggá aj varresvuodafálaldagájt fállat vaj sámijda dåbddu oahpes.

Institusjåvnnå la juo åvddål aj gæhttjalam hiebadahttet fálaldagájt sáme pasientaj dárboj gáktuj.

– Mij lip aktisattjat barggam sámij gudi sáme kultuvrav dåbddi dagu ælloniehkke Fuoskon, Arnfinn Pavall. Valla lej huoman institusjåvnnåj dárbbo gehtjadit gåktu systemmáhtalattjat adnet ja dádjadit sáme kultuvrav ja gávnadit makkir máhtudahka sáme kultuvras le institusjåvnån. Ij dåssju dat mij dal ålgoldis tjalmij vuojnnu. Valla aj la ájnas dádjadit dajt hásstalusájt mij varresvuodan ja máhtsastimen lulu gå ulmusj la sábme, tjielggi Trond Bliksvær.

Álgadin sierra sáme prosjevtav

Ja jur dav institusjåvnnå dåbdåj ja miededij – dárbbo l systemmáhtalattjat gehtjadit dáv.

Navti de ietjastis álgadin sierra sáme prosjevtav dijmmá.

Sij biedjin virggáj prosjæktajådediddjev gut galgaj gehtjadit gåktu dievnastusá doajmmi sáme pasientaj hárráj ja mij lulu dárbulasj dahkat.

Prosjækta l vihpam jagev ja gatjálvis le mij la dáhpáduvvam dán jage mij luluj sáme pasientajda ávkken?

Dasi vásstet prosjæktajådediddje Erling Urheim náv:

Erling Urheim la jådedam prosjevtav.

Foto: Harrieth Aira/NRK

Duodden máhtudaklåpptimij barggij gaskan de la varresvuodaguovdásj álgadam duov-dáv mij lulu sámevuodav buorebut vuosedit. Buojkulvisá dagu låvdagådijt li tsieggim, sáme girjijt girjjevuorkkáj oadtjum, duodjekursajt tjadádam ja oahpástuvvam sáme værmádahkaj.

Pasienta vuojnni ávkev

Gatjálvissaj majt sáme pasienta dási javlli vásstet Erling Urheim sij li vuojnnet dudálattja.

– Mån lav ságastam ulmutjij ja sij li ávon ja javlli dási l dárbbo gå guovdásj biedjá dættov sidjij, javllá Urheim.

Svenn Johnsen la akta pasientajs gut la Valnesvuona varresvuodaguovdátjin læhkám.

Svenn Johnsen.

Foto: Privat

Ávkken aj dáttjajda

Svenn Johnsen ij dåssju vuojne ávkev dássta dåssju sámij diehti.

Sån aj dættot man ávkálasj la dáttjasebrudahkaj oahpástuvvat sámegiellaj ja kultuvrraj.

– Gå mån sáhkadahttjájiv sámegiellaj daj láttij ja rivggoj guoran de sidja midjij gæhttjin ja gatjádin makkir gielav midja ságastijma. Ja de subtsastijma mij lip sáme ja oahppása Divtasvuonas. Vuojná sáme kultuvrra dakkir stuor sajen ij la læhkám åvddål, esski gå dálla Erling Urheim danna barggagådij. Ja dat la buorre, gå dán mijá væráldin vilák ulmutja gatjádi hájn mij la sábme, majt la sábme ja gånnå sábme årru. “Sáme årru gámájn”, javlli, ja mån de hæhttujiv tjajmmat ja javllat ulmutjijda ma dav jáhkki, "Jubmelam, midja lip ham jagen 2012. Makkir diedojt lihpit oadtjum mijá birra," subtsas Johnsen.

Så le gus duv mielas dát buorre prosjækta mij la tjadáduvvam Valnesvuonan?

– Buorak la dat divnajda, aj midjij sámijda gudi sámegielav sáhkadip látte ja rivggo væráldin. Navti vuojn de aj látte ja rivggo oadtju gullat mijá vidjurijt, javllá Johnsen.

Ij la tjielgas jus ja gåktu prosjevtajn joarkki

Jus sáme prosjækta joarkká ja man láhkáj ij la uddni tjielgas.

– Ulmme la hiebadahttet åtsådallamijt majt dán prosjevta baktu lip ælvvám institusjåvnå strategalasj bargguj vaj sjaddi stuoves oassen varresvuodaguovdátja bargos, vásstet Trond Bliksvær.

Valla makkir konkrehta dåjma jåhtuj båhti ij la tjielgas.

–Varresvuodaguovdátja bargge ja stivrra ælla giehtadallam diedádusájt prosjevtas, valla ságastallama vuolen le gåjt gehtjadit jus lulu sámegielak barggev institusjåvnnåj åttjudit jus la ruhta dasi, subtsas vas Tove Bergkvist gut jådet mánáj ja nuoraj åssudagáv varresvuodaguovdátjin.

Ja dav aj pasiænnta Svenn Johnsen doajvvu.

– Doajvov de dájna joarkki. Prosjæktaj la dárbbo. Dárbbo l ulmutjij dåppe gut sámegielav sáhkat ja dádjat gå dåhku sáme båhti. Jus e máhte riekta dárogielav sáhkadit de la buorak gå la ulmusj danna gut suv dádjat. Uddni l máj navti jus sáme e dádjada dåktårijt ja barggijt de ber javlli ja,ja, valla ælla huoman dádjadam, javllá Johnsen.

Dán bále la de dát prosjækta nåhkåm ja sáme prosjæktajådediddje la ietjas bargujn ållim.

GULLDAL ÁSSJEV: