Tuhhiittum kielâjuáhus čuákkimist 7.-8.6.2016 (–> pevdikirje)
Passivsuárgáseh anarâškielâst (Olthuis suorgiittemoopâ mield):
- -uđ (2st. verb. km, 3st. v) – juátkiđ -> jotkuđ, puurrâđ -> purruđ; lonottiđ -> lonottuđ
- -(â)šuđ, -(á)šuđ – (kiäs. verb) finniđ -> finnâšuđ, orniđ -> ornâšuđ
- -siđ (lohtâs 2st.veerbâi kievrâs maddui) – laannjâđ -> lanjâsiđ, lekkâđ -> lekkâsiđ, miinii tábáhtuvá jiešmeidlist
- -(â)ttâđ, -(i)ttiđ (lohtâs 3st. verbáid) – šoddâđ monnii tooimâ čuosâttâhhân, om. käskittâttâđ (olmâ tahhee lii illativist: mun käskittittim pennui)
-uđ
-uđ-syergis lii uáli táválâš já produktivlâš deverbal passivsyergis. Tot lohtâs sehe parâstaavvâlsâš, parâttesstaavvâlsâš já kiäsásemverbáid.
2-st. verbâ + -uđ-passiv:
Syergis lohtâs veerbâ kievrâs maddui já puáđusveerbâst šadda kiäsásemverbâ. Vuossâmuu stavâlân puátih systemaatlâš vookaalnubástusah sehe diftoŋŋáid já ovtâskâs já kuhes vokaláid.
- Kuhes vookaal vuosmuu já nube stavâlist läävee uánániđ (čiehâđ > čieh’huđ, puurrâđ > purruđ), mut motomin uáinoo meid, et 1 .staavvâl kuhes vookaal piso kukken (čäälliđ > čaalluđ) teikkâ 2. staavvâl kuhes vookaal uánnán já vuod 1. staavvâl vookaal kukko (kođđeeđ > kuuđđuđ). Kuhes vookaal uánánem lii normâ. Meiddei kuhes diftoŋ uánnán.
- Kukkom kievrâs tääsi itá passiivsuorgiittâs konsonantkuávdážân, jis aktiiv veerbâst lii ohtuunis konsonant kievrâs tääsist (kei čiehâđ, jyehiđ).
| aktiv | passivsuorgiittâs | passiv ol. 3.p. | huám. |
| cicceđ | ciccuđ | ciccoo | |
| čiehâđ | čieh’huđ | čiäh’hoo | kukkom kievrâs tääsi |
| cuvnâđ | cuvnuđ | covnoo | |
| estiđ | estuđ | iäs’too | |
| juát’kiđ | jotkuđ | juát’koo | |
| jyehiđ | juoh’huđ | juáh’hoo | kukkom kievrâs tääsi |
| kavnâđ | kavnuđ | kávnoo | |
| kevttiđ | kevttuđ | kiäv’ttoo | |
| kuullâđ | kulluđ | kulloo | |
| kyeđđiđ | kuođ’đuđ | kuáđ’đoo |
3-st. verbâ + -uđ-passiv:
Syergis lohtâs veerbâ kievrâs, kuhomettumis já uánnánmettumis maddui. Suorgiittâs lii vo-maadâ kiäsásemverbâ. Ovdâmeerhah:
| aktiv | passivsuorgiittâs | passiv ol. 3. p. | huám. |
| čuhčâdiđ | čuhčâduđ | čuhčâduvvoo | siämmáámuđusâš denom. transl. |
| hävdidiđ | hävdiduđ | hävdiduvvoo | |
| lonottiđ | lonottuđ | lonottuvvoo | |
| vuá’đudiđ | vuá’đuduđ | vuá’đuduvvoo | denom. transl. vuá’đuduđ – vuá’đuduvá |
| máttááttiđ | máttááttuđ | máttááttuvvoo | |
| ma’vsâttiđ | ma’vsâttuđ | ma’vsâttuvvoo |
Huámmášumeh
Parâttesstaavvâlveerbâi -uđ-passiv puáhtá eromâš älkkeht siähániđ eres suorgiittâsâiguin. Talle ferttee suogârdâllâđ suorgiittâs ráhtus já merhâšume peht, mon juávkun verbâ jiešalnees kulá. Ovdâmeerhah passivhaamijd sulâstittee suorgiittâsâin:
–stuđ: uá’đistuđ, ka’šnestuđ, kužâstuđ jna. iä lah passivveerbah peic desideretivveerbah moh kovvejeh enâmustáá monnii rumâšlii táárbu šoddâm. Iäruttâs passivsuorgiittâsân kávnoo merhâšumeest.
-duđ– já -luđ-loppâsiih v-kiäsásemveerbah láá tävjimustáá denominal translativsuorgiittâsah (čuol’mâ > čuol’mâduđ, jäävvil > jävilduđ, mecci > mecciluđ) mut toh pyehtih leđe meid subitiv- (-liđ) teikkâ translativveerbâst (-diđ) rahtum passiveh (čuol’mâdiđ > čuol’mâduđ).
-ttuđ –loppâsiih v-kiäsásemveerbah pyehtih leđe sehe karitivveerbah (kunnâ > kunâttuđ – kunâttuvá) teikkâ 3-staavvâlsii kausativveerbâ passivsuorgiittâs (kunâttiđ > kunâttuđ – kunâttuvvoo).
Räjitábáhtusah
vittáduđ-veerbâ puáhtá suorgiittemopâlávt jurdâččiđ sehe denominal translativverbân vittá + duđ já passivverbân vittádiđ + uđ. Meiddei vuá’đuduđ-veerbâ puáhtá jurdâččiđ sehe -uđ passivin já translativin: vuá’đudiđ + uđ (ol. 3. p. vuá’đuduvvoo) teikkâ vuá’đu + duđ (ol.3.p. vuá’đuduvá). Taat juávkku váátá-uv lasetutkâmuš.
Kiäsásemverbâ já -uđ-passiv:
Passiv ráhtoo aktivveerbâ indikativ preesens ol. 3. persovn sujâttemmaddust já návt rahtum verbáid šadda j-maadâ:
- orniđ > uár’nejuđ (o -> uá):
Ton lasseen säämi muusikkuávdáš tuárju meid uđđâ sämimuusik máttááttâs já uár’nee máttáátteijei škovlim sämimusikist.
Ijâttes ijjâ lii algâaalmugij muusiktábáhtus, mii uár’nejuvvoo Anarist. - salttiđ > sälttejuđ (a -> ä):
Matti iššeed ááhu já sälttee kuolijd.
Spihâkyele ij koolgâ luoddiđ pic ubâ kyeli oivijnis sälttejuvvoo. - tuom’miđ > tyem’mejuđ (uo -> ye):
Vuoigâdvuođâs mield sun tyem’mee aalmugijd.
Toh, maid mii Hiärrá Jeesus Kristus ciälkká Markus majemuu lovvoost: “Kote osko já kástoo, tot piäluštuvá, mut kote ij osko, tot tyem’mejuvvoo káđuttâsân.”
-(â)šuđ, -(á)šuđ
Syergis lohtâs kiäsásemveerbâi kuhesvookaallâš maddui (MLO Suorgiittemoppâ). Ovdâmeerhah:
- orniđ > ornâšuđ
- finniđ > finnâšuđ
–(á)šuđ vs. –(â)šuđ:
- -(â)šuđ avžuuttuvvoo, mut ääši kalga tutkâđ eenâb suorgiittemoopâ peln.
- –(á)šuđ itá motomijn saanijn spiehâstâhhân, om. olášuđ.
Huámmášumeh
Kannat huámmášiđ taan-uv juávhu puotâ, ete puoh –šuđ-loppâsiih v-kiäsásemveerbah iä lah passiveh, peic toh pyehtih leđe meiddei denominal translativveerbah (adai suorgiittâs maadâ lii 2-st. noomin ige verbâ), main lii monnii ääši jiešvuođâ muttum, javkkâm teikkâ šoddâm merhâšume. Ovdâmeerhah: turešuđ ~ turrâšuđ < ture (MLO Suorgiittemoppâ), liev’lâšuđ < liev’lâ, kelâšuđ < keeli, olášuđ < oles (MLO sänikirje).
Motomijd saanijd puáhtá jurdâččiđ sehe passivin ete denominal translativ, om. surmâšuđ: surmiđ + -(â)šuđ (passiv), teikkâ sorme + -(â)šuđ (transl.).
-siđ
Lohtâs 2-st. veerbâi kievrâs maddui. Jis maddust lii sehe kuhes vookaal já kuhes konsonant, kuohtuuh uánáneh suorgitmist: laannjâđ > lanjâsiđ, čoonnâđ > čonâsiđ, kuorrâđ > kuo’râsiđ. 2. staavvâl i/e muttoo á:n: jyehiđ > juá’hásiđ.
-(â)ttâđ, -(i)ttiđ
-âttâđ / -ittiđ-syergis lohtâs 3-staavvâlsijd verbáid. Suorgitmist sänimaadâ ij nubástuu. Suorgiittum veerbâin lii merhâšume, et subjekt lii šoddâm monnii tavo čuosâttâhhân.
i vâi â, –(â)ttâđ vâi -(tt)âttâđ:
-(â)ttâđ lii táválub ko –(i)ttiđ, já ton keežild tot avžuuttuvvoo vuosâsajasávt. Suorgiittemkuállus puáhtá tulkkuđ kyevtináál: 2-st. veerbâst suorgit vistig kausativveerbâ já tast passivveerbâ om. käskiđ > kä’skittiđ > kä’skittâttâđ (-âttâđ), teikkâ suorgit njuolgist vuáđusäänist passivverbân käskiđ > kä’skittâttâđ (-ttâttâđ).
