Uáppuruttâ
17 ihheed tiävdám uáppee puáhtá uážžuđ uáppuruuđâ. Vuálá 17-ihásâš puáhtá uážžuđ uáppuruuđâ oppâmateriaallase.
Uáppuruuđâ miärán vaigutteh
- tuu ahe
- maht tun aasah
- lah-uv naaijâm
- láá-uv tust párnááh.
Ucemus uáppuruuđah láá 8–39 e/mp. Tom puáhtá uážžuđ 17–19-ihásâš uáppee, kote áásá vanhimijdiskuin. Pärnittes uáppee stuárráámus máhđulâš uáppuruttâ lii 253 e/mp.
Uáppuruuđâst kalga mäksiđ viäru. Tun jieh kuittâg koolgâ mäksiđ tuu uáppuruuđâst viäru, jis tust iä lah eres puáđuh.
Luuvâ lase uáppuruuđâ ucâmist (suomâkielân).
Uáppuruuđâ huolâtteijeealadâs
Jis tun lah vuálá 18-ihásii párnáá huolâtteijee, tuu uáppuruutân lasettuvvoo huolâtteijeealadâs 101 e/mp. Kela mieđeet tom automaatlávt.
Uáppuruuđâ oppâmateriaallase
Tun puávtáh uážžuđ oppâmateriaallase, jis čuávuvááh iävtuh tiävdojeh:
- Tust ij lah päärnih jiehke lah naaijâm.
- Tuu vanhimij puáđuh láá enâmustáá 41 100 eurod ivveest.
- Tun aasah tuu vanhimijguin já lah 20-ihásâš teikkâ aasah jiečânávt já lah vuálá 18-ihásâš.
Tun puávtáh uážžuđ oppâmateriaallase jo 15- tâi 16-ihásâžžân, vâik tun jieh puávtáččih uážžuđ eres uáppuruuđâ.
Oppâmateriaallase lii suulân 47 e/mp.
Jis uážuh jo uápputorjuu, Kela mieđeet tunjin oppâmateriaallase automaatlávt. Tun jieh talle taarbâš uuccâđ taan. Jis jieh vala uážu uáppuruuđâ, mut puávtáh uážžuđ oppâmateriaallase, te uusâ uápputorjuu uápputoorjâucâmuššáin.
Vanhimij puáđuh
Vanhimij puáđuh pyehtih vaiguttiđ toos, ete uážuh-uv uáppuruuđâ já mon ennuv uážuh tom. Sajasâšvanhimij teikkâ ovdâmerkkân äijih tâi ááhu puáđuh iä vaaigut uápputorjui.
Jis tuu vanhimeh láá iäránâm, Kela váldá huámmášumán taan vanhim puáđuid, kiän kulen tun aasah teikkâ kiän kulen tun lah majemuš aassâm.
Luvâttuvâst, áámmátlii oppâlájádâsâst teikkâ opâttuvâst uáppeeh
Vanhimij puáđuh pyehtih vaiguttiđ tuu uápputorjui, jis
- tun lah vuálá 18-ihásâš tâi
- aasah tuu vanhimijguin.
Vanhimij puáđuh sättih talle ucediđ tuu uápputorjuu mere, lasettiđ tom tâi estiđ ollásávt uápputorjuu finnim.
Jis tun aasah jiečânávt, ađai eres saajeest ko vanhimij lunne, te vanhimij puáđuh iä ucceed tuu finnim uápputorjuu, peic pyehtih styerediđ tom. Vanhimij puáđuh vaigutteh kuittâg toos, ete uážuh-uv oppâmateriaallase.
Vanhimij puáđuh iä vaaigut uápputorjui, jis
- tun lah tiävdám 18 ive já aasah jiečânávt
- tun lah naaijâm teikkâ
- tun lah vyeliahasâš päärni huolâtteijee.
Ollâškovlâuáppeeh
Jis oopah ollâškoovlâst, te vanhimij puáđuh iä pyevti ucediđ uáppuruuđâ mere tâi estiđ tom finnim. Jis tuu vanhimijn láá tuš uccáá puáđuh pyehtih kuittâg mottoom tilálâšvuođâin styerediđ uáppuruuđâ mere, te toh sättih vaiguttiđ tuu uápputoorjân nuuvt, ete styeredeh tom.