Inka Kangasniemi
Maht te puávtáččij sirdeđ párnáid ton fijnâ árvumaailm, maid sämmilâš hammim tuálá sistees? Tom mun lam smiettâm maaŋgâid iivijd. Ij párnáid pyevti toollâđ luvâldâlmijd tuáijár materiaaltubdâmušâst, sierâ materiaalij máhđulâšvuođâin teikâ sämmilâš tiiŋgâi evoluutiost. Iä párnááh nuuvtkin vaje tuáijuđ hiđes ärbivuáválâš päkki-, čuárvi- teikâ čevđituojijd.
Ko mun lijjim uápásmâm hammimšoddâdem maailmân Mikkeli Art and Design Weekist ive 2015, riemmim jurâttiđ jurduinân konsept párnáid uáivildum pargopáájáin, moin ovtâstuuččii sämmilâš hammimjurdâččem já hammim onnááh pargoniävuh. Pargopáájáin porgâm vuolgâjuurdân liččii Säämi arkkâduv materiaaleh, tego čuovâkoveh teikâ eres päviramnâstuvah.
Saamukas-hahhuu jotonvyelgim maŋa riemmim ideistiđ pargopáájái siskáldâs nuuvt, et tain oinuuččij čielgâsávt taan ääigi sämmilâš áigápuáđui kiirjâgvuotâ já arktisâš lifestyle. Siskáldâsmuulsâiävtuh lijjii aalgâst maaŋgahloveh, moin Saamukas-hahhuu testaamân pessii kulmâ.
Mun räijejim pargopáájái ráhtus tárkká. Vuávájum pargopáájáh láá intensivliih. Tai (ruŋgo) lii tárkká smiettum já äigitavluttum. Ohtâ pargopáájá pištá kyehti tiijme, moos šiettih toimânadelem lasseen algâideistem, ideai čoođâmoonnâm, jieš pargopuddâ já macâttâs.
Sämmilâš ärbivyehi kuáhtáá hammim pargoniävuid
Mun kieđâvušâm čuávuvâžžân kulmâ taan hahhuu ääigi olášum pargopáájá:
Graafisii vuávám pargopáájá vuolgâjuurdân tuáimih jieijâs kuávlu ärbivuáváliih kovoseh kuđâlmijn. Pargopáájást uáppeeh vuávájii vaccâkovosij čaittâlemtekniik movtáskitmáin kägissehhij várás nääli, mon puovtij printtiđ.
Pargopáájá aalgij toimânadelem maŋa kuulmâ konsept vuáváámáin, mon maŋa juáháš vuárustis čaittâlij jieijâs konsept ubâ juávkun. Jieškote-uv uáppein monnui čoođâ jotelis vuáruvaikuttâs konseptij kuáttá, já ton maŋa uáppee muštâlij, mon konsept sun haalijd olášuttiđ teddum näällin. Meiddei iäráseh juávhust ožžuu jienâstiđ olssis mielâsii konsept.
Taan maŋa väljejum konsept sargui pikseltekniikáin čoođâčyevvee pápárân. Loopâst uáppeeh puohtii adeliđ macâttâs pargopáájást.
Pääihist mun kieđâvuššim pargopáájást nuurrum pikselpargoid kovekieđâvuššâmohjelmáin printtikovosin, já puáđusin šoddii stijlâliih ekologisiih kägissehhiih.
Kevttee uáinust vyelgee vuávám –pargopáájást vuolgâjuurdân tuáimih sämmilij kevttim rievah já kerriseh. Pargopáájást uáppeeh olášuttii rievâid já kerrisijd jo-uv kollaas- teikâ hämimyensterteknikáin.
Pargopáájá aalgij toimânadelem já čuosâttâhjuávhu (kohderyhmä) valjim maŋa vuoiŋâsstormâ-nommâsii ideistemvuovvijn, mast ulmen lâi finniđ nuuvt ennuv ideaid ko máhđulâš uánihâš ääigist. Taan vyevist puohah pyehtih ettâđ fáádán labdaseijee ideaid, já ohtâ sist tuáimá čällen. Jolâmuuh-uv jurduuh láá lováliih. Pajasčaallum ideaid uážžu juáháš kevttiđ.
Taan maŋa uáppeeh sarguu jotelis luándus jieijâs ideast pápárân, mon maŋa tast rahtui čáituskove kollaasteknikáin teikâ kuulmâuulâtsâš hämimyenster. Loopâst uáppeeh adelii macâttâs pargopáájást.
Estetiik-pargopáájást vuolgâjuurdân tooimâi sämmilâš ornamentiik. Pargopáájái puáđusin šoddii čiiŋah uđđâsistoonnum vuollumkeeđgist, ovdâmerkkân čiäpáttân teikâ reepun.
Pargopáájá toimânadelem maŋa uáppeeh puohtii uápásmuđ jieijâs kuávlu sämmilâš ornamentiikân, mon vuáđuld sij puohtii vuáváđ kovosijd jieijâs tuáján. Vuáváámij čoođâmoonnâm maŋa uáppeeh porgâškuottii, já pargoost lijjii kulmâ puudâ: tyejipiergâsij kevttim já materiaal kieđâvuššâmvyevih, ornamentiik já häämiadelem sehe keđgiuási kiddim čiŋŋâpáádán. Pargopáájá loopâst uáppeeh ožžuu adeliđ macâttâs pargopáájáin.
Kuuvijd pargopáájáin puáhtá keččâđ tääbbin.
Macâttâs (palaute) Saamukas-hahhuu pargopáájátooimâst lii lamaš taan räi peic movtáskâm, meiddei movtáskittee. Hahhuu loppâpuáđusin šadda iskâdeijee sämmilâš hammimrávásmempakkeet. Taan pakkeet pyehtih jieijâs pargoost anneeđ ävkkin nuuvt sämmilâš tuájáreh, máttáátteijeeh ko rijjâääigistivrejeijeeh-uv. Mun ááigum nuurrâđ uáppei macâttâs lasseen meiddei máttáátteijein macâttâs, kiäigijn mun lam pargopáájáid škoovlâst kiässám.
Sämmilâš hammimšoddâdem lii uđđâ toopâ, nuuvt et povdiim puohâid fáárun ideistiđ, rähtiđ já hammiđ sämmilâš hammimšoddâdem. Väldiđ ruokkâdávt ohtâvuođâ! Muu čujottâs: ikangasniemi@hotmail.com.
Ohtsâšpargoost Saamukas-hahhust tuáimih Säämi arkkâdâh, Taiduu ovdedemkuávdáš, Ucjuuvâ kieldâ, Aanaar kieldâ, Suáđekylá kieldâ, Ruávinjaargâ kaavpug já Anarâšah ro. Ruttâdem hahhui láá mieđettâm Alli Paasikivi siäđus já Kalevala-čiiŋâ kulttuursiäđus.