Sää´mnarood sosial- da tiõrvâsvuõtthuõl ooudâsviikkâm diõtt Sää´mte´ǧǧ lij ǩiõččâm, što saa´mi ǩiõll'laž da kulttuursaž vuõiggâdvuõđi čõõđtem diõtt sosial- da tiõrvâsvuõtthuõl kääzzkõõzz ta´rjjeet saa´mi jii´jjes jie´nnǩiõlin, plaaneet saa´mi jii´jjes šõddâmaalǥin sää´m kulttuurtuâǥǥaž, ä´rbbvuõđ äärv di jie´llemnää´ll di jurddemvue´ǩǩ lokku vää´ldee´l di kääzzkõõzzid riâžžât saa´mi kulttuurjii´jjesvaaldšem vuâđast

Parlamentt priimi ee´jjest 2002 vuõssmõs vuâra valdia mä´hssempla´nne pååđnallšem valdiaveä´ǩǩvuõđ sää´mǩiõllsai sosial- da tiõrvâsvuõttkääzzkõõzzi puu´t’teem diõtt. Pååđmie´rrteä´ǧǧ lij vääžnai vuä´ss saa´mi vuâđđlää´jjlaž jii´jjesvaaldšem saa´mi dommvuu´dest, koon pääi´ǩ sä´mmla vuei´tte vääžne´ld vaikkted si´jjid rajjum kääzzkõõzzi čõõđtumu´šše.

Mä´hssemplaan mie´ldd 480 000 eeu´r mie´rrtie´ǧǧ vuäǯǯ ââ´nned riikkveä´ǩǩvuõđ mähssmõ´šše. Sää´mtee´ǧǧ pääi´ǩ sää´mvuu´d koo´ddid sää´mǩiõllsaž sosial- da tiõrvâsvuõttkääzzkõõzzi staanumu´šše pukin sää´mǩiõlin, di 120 000 eeu´r mie´rrtie´ǧǧ sää´mǩiõllsaž pei´vvhåiddkääzzkõõzzi staanumu´šše. Riikkveä´ǩǩvuõđ âânnmõš vuâđđââvv Sää´mtee´ǧǧ da sä´mmlai dommvuu´d koo´ddi kõskksaž suåppâm-mõõntõõllmõ´šše.

Sä´mmlai sosial- da tiõrvâsvuõttkääzzkõõzzi ooudâsviikkâmha´ŋǩǩõõzz

Sä´mmlai dommvuu´d koo´ddin Enontekiöst, Aanrest, Suä´đjlest da Uccjooǥǥâst lij čõõđtum õhttsažtuâjast Sää´mtee´ǧǧin Sä´mmlai sosialkääzzkõõzzi ooudâsviikkâmjuâǥǥas-ha´ŋǩǩõs ää´ljee´l 1.9.2007–31.12.2009 räjja di Sä´mmlai sosial- da tiõrvâsvuõttkääzzkõõzzi ooudâsviikkâm-ha´ŋǩǩõs SaKaste ää´ljee´l 1.10.2011 - 31.10.2013 räjja. Ha´ŋǩǩõõzzi ooudâsviikkâmtuâi vie´ǩǩin occeš sä´mmlai kõõskâst tuõjju puärrsi- da vuõsspeâmmamtuâi tuâjjmaallid, kook ve´ǩǩe ooudâs sä´mmlai ǩiõll´laž da kulttuusaž vuõiggâdvuõđi teâuddjumužž.

Sää´mnallšem puärrsituâjj

Sä´mmlai dommvuu´dest puärrsihuõl (dommkääzzkõs, kääzzkõsjälstumuš, pue´ruum kääzzkõsjälstumuš da strooi´telhåidd) kääzzkõõzzin šiõǥǥ hååid da peâmmam täävtõssân lij, što âkkai sä´mmlai jiijjâz ǩiõll da kulttur vää´ldet lokku pukin håidd- da peâmmkääzzkõõzzin. Sä´mmlai puärrsituâi ää´ššlaž vuäǯǯ šiõǥǥ hååid da peâm tâ´l, ko kääzzkõõzz čõõđtet sä´mmlai äärvi mie´lddlânji da sij jie´nnǩiõlin. Nääi´t ää´ššli´žže sâdd tobdd tõ´st, što son sää´mǩiõllsaž da sää´m jie´llemvue´jj jiâllam ooumžen, vuäǯǯ jie´lled kulttuures mie´lddlânji jie´llmes loopp räjja.

SaKaste – ha´ŋǩǩõõzzâst ooudâsvi´ǩǩeš Sää´m puärrsituâi tuâjjkoollatǩ , kåå´tt âânn se´st vuä´pstõõzzid da siâssmõõžžid sää´mǩiõl da kulttuur lokku vä´lddem håidd- da peâmmtuâjast. Täk tuâjjmaall vuâđđâ´vve saa´mi puärrsituõjju, ko kulttuur da ǩiõl lokku vä´lddem tuâjjmaall vää´ldet aktiiveld âânnmõ´šše tuâjjpaai´ǩin da škoou´l’jemprograammin.

Sää´mnallšem vuõsspeâmmõš

Saa´mi vuõsspeâmmam mall ǩiõl, kulttuur da ää´rbvuâlaž teâđ si´rddjen puõlvvõõǥǥid lij vääžnai. Sää´mǩiõllsaž vuõsspeâmmji silttumuužž tuärjjumuš da sä´mmlai šõddeemäärvi mie´lddlaž tuâjjmaall lij ärvvai. Sä´mmlai sosialkääzzkõõzzi ooudâsviikkâmjuâǥǥas-ha´ŋǩǩõõzz ooudasmie´rren tuejjeeš Saa´mi vuõsspeâmmamplaan koon šõddeem-maall da tuâjjmaall ooudâsviikkmõõžž le´jje juä´tkkam Sä´mmlai sosial- da tiõrvâsvuõttkääzzkõõzzi ooudâsviikkâmha´ŋǩǩõõzz äi´ǧǧen.

Ha´ŋǩǩõõzz ooudasmie´rren valmštõõvi Sää´m vuõsspeâmmam aarǥ jie´llemvue´jj vuä´ppes da aanar-, nuõrttsää´m da tâ´vvsää´mǩiõllsaž vuõsspeâmmamtuâjjlažkåå´dd kuati.fi – materialbaŋkkseiddõõzz raamm da vä´lddvuâđđjuurd. Materialbaŋkk lij tän pooddâst ââ´nnemnalla pâi sää´mǩiõllsaž ǩiõllpie´zzi da pei´vvhååidjuâkksi tuâjjlažkådda. Seiddõõzz lo´ppe raajjmõ´šše vue´rtet juä´tǩǩha´ŋǩǩõõzz.

Materialbaaŋk čuä´jtumuš

Sää´mǩiõllsaž pei´vvhåiddjuâkkaz Lää´ddjânnmest

Sää´mtee´ǧǧ sosial- da tiõrvâsvuõttlu´vddkå´dd nåårr ee´jj 2014 looppâst maacctõõzzid Sää´m puärrsituâi tuâjjkoollatǩ da Sää´m vuõsspeâmmam aarǥ jie´llemvue´jj vuäppaz sii´sǩin ja tuåimmjemvuõđâst, koon vuâđain vuäppsid tiuddeet da pei´vveet nu´tt, što tõk tuåimmje´či pue´rben.

Lââ´ssteâđaid Sää´mtee´ǧǧ sosial- da tiõrvâsvuõttpiisrest.