vavnadsprov_av_prostata_prostatabiopsi.html.xml
Suomeksi / Finska | Julevusámegiella / Lulesamiska |
SuomeksiFinska | JulevusámegiellaLulesamiska |
Takaisin teeman aloitussivulle | Prostatas tsuodtsaåtsådibme - prostatabiopsiddjaVävnadsprov av prostata - prostatabiopsi |
Miksi näyte on syytä antaa ? | Manen la åtsådibme dárbulasj ? |
(ca 2 sidor) | (ca. 2 sidor) |
Näin se tehdään (ca 4 sidor) | Nåvti dagáduvvá (ca. 4 sidor) |
Miksi näyte on syytä antaa ? | Manen la åtsådibme dárbulasj ? |
(ca 2 sidor) | (ca. 2 sidor) |
Näin se tehdään (ca 4 sidor) | Nåvti dagáduvvá (ca. 4 sidor) |
Yleistä | Gájkkásasj |
Eturauhasen kudosnäytteessä eli biopsiassa lääkäri ottaa eturauhasesta hyvin pieniä kudospalasia tutkimusta varten. | Prostatas tsuodtsaåtsådibme, jali prostatabiopsiddja, la gå dåktår válldá prostatas sieldes smávva biehkijt tsuottsas åtsådittjat dajt. |
Näytteen avulla lääkäri voi tutkia, onko eturauhasessa syöpäsoluja. | Oadtju åtsådimev dahkat danen gå dåktår sihtá åtsådit jus gávnnu bårredávddasella prostatarávsán |
Näyte lähetetään laboratorioon analysoitavaksi. | Åtsådibme rájaduvvá laboratåvrråj gånnå guoradaláduvvá. |
Analyysin valmistuttua lääkäri ilmoittaa tutkimustuloksen. | Dåktår maŋŋela diedet åtsådime båhtusav. |
Valmistelut | Gárvedime |
Ennen kudosnäytteen ottamista tutkittava ottaa tavallisesti antibioottitabletin. | Tsuodtsaåtsådimbále álu oadtju antibiotikatablehtav. |
Joskus tutkittava saa myös kotiin lähtiessään tabletin, jonka hän ottaa muutaman tunnin kuluttua näytteenoton jälkeen. | Muhttijn oadtju aj antibiotikatablehtav maŋen häjmmaj båråtjit moadda tijma åtsådime maŋŋela. |
Tablettien ottaminen on erittäin tärkeää tulehduksen ehkäisemiseksi. | Sieldes ájnas la bårråt tablehtajt infeksjåvnås besatjit. |
Jos tutkittava on allerginen jollekin antibiootille, siitä tulee kertoa ennen tutkimusta. | Jus la allergiddja muhtem antibiotikatjärddaj, de l ájnas dav giehttot åvddål åtsådime. |
Jos tutkittavalla on diabetes, synnynnäinen sydänvika tai jonkinlainen läppävika, on tärkeää ilmoittaa siitä vastaanotolle hyvissä ajoin ennen tutkimusta. | Jus ulmutjin la diabetes, tsåhkevihke riegádimes jali muhtemlágásj vájvve tsåhkekláffaj de l ájnas dav diededit duostudahkaj ájge bále åvddål åtsådime. |
Tämä koskee myös niitä, jotka käyttävät verta ohentavia lääkkeitä tai kortisonitabletteja. | Galggá aj diehtet jus dálkuduvvá varranjárbbodim dálkkasijn jali kortisontablehtaj. |
Juuri ennen toimenpidettä tutkittavan tulee käydä WC:ssä ja tyhjentää virtsarakko ja suoli. | Jur åtsådime åvddåla manná hivsigin ja tjoalev ja gådtjårágáv duobbmi. |
Kuinka näyte otetaan ? | Gåktu åtsådibme dagáduvvá ? |
Tutkimuksen aikana tutkittava makaa tutkimuspöydällä vasemmalla kyljellään. | Gå åtsåduvvá de vellaj gåro bielen vällahimsajen. |
Lääkäri aloittaa tutkimuksen tunnustelemalla eturauhasta sormella peräsuolen kautta. | Dåktår gulldalahtjá tjuvdijn prostatav bahtatjoalen. |
Tämän jälkeen peräsuolen sisään muutaman senttimetrin syvyyteen työnnetään varovasti ultraäänianturi. | Dan maŋŋela tsåkkåduvvá ultrajiednainstrumännta várrogit sisi moadda sentimehtera bahtatjoale sisi. |
Toimenpide ei ole kivulias, mutta saattaa tuntua hieman epämiellyttävältä. | Ij báktji valla máhttá vájvven dåbddut. |
Ultraäänianturissa olevan kanavan kautta lääkäri vie sisään neulan, jonka avulla eturauhasesta otetaan koepaloja. | Ultrajiednainstrumenta kanála tjadá dåktår nálov tsåggå majna prostatas bähkátjijt válldá. |
Useimmat kokevat toimenpiteen vain hieman tai ei lainkaan kivuliaana. | Ienemusá dåbddi uhtses báktjasav jali e åbbå báktjasav. |
Mutta jos tutkittava tuntee kipua, eturauhaseen voi saada paikallispuudutuksen. | Valla jus adná bávtjes de máhttá jábmedimev sierra rumájoassáj oadtjot |
Näytteenotto kestää noin 15 minuuttia. | Åtsådibme válldá bájken kvártav. |
Miltä tutkimuksen jälkeen tuntuu ? | Gåktu dåbddu maŋŋela ? |
Toimenpiteen jälkeen siemennesteessä, virtsassa tai ulosteessa voi näkyä verta. | Dábálasj la oadtjot varáv sájolåssjkusij, gådtjåj jali bajkkaj maŋŋela. |
Se on täysin vaaratonta. | Ij vuoseda juoga l boasstot. |
Välittömästi toimenpiteen jälkeen voi tuntua kipua ja virtsaamistarvetta. | Máhttá bávtjestit ja gådtjåniedav dåbddåt dalága maŋŋela. |
Miksi näyte on syytä antaa ? | Manen la åtsådibme dárbulasj ? |
Miksi näyte on syytä antaa ? | Manen la åtsådibme dárbulasj ? |
Näyte otetaan eturauhasesta | Bähkásj váldeduvvá prostatarávsás |
Eturauhanen on rauhanen, joka on virtsarakon alapuolella virtsaputken yläosan ympärillä. | Prostata l ráksá mij la gådtjåbåhtså bajep oase birra jur gådtjårágá vuollelin. |
Eturauhasen tehtävänä on tuottaa siittiöiden kuljettamiseen tarvittavaa nestettä. | Prostatarávsá doajmma l dahkat dålvudimlåssjkusav sájojda. |
Eturauhasesta otettavasta kudosnäytteestä voidaan tutkia, onko siinä syöpäsoluja. | Oadtju aj guodet tsuodtsaåtsådimev prostatas åtsådittjat jus gávnnuji bårredávddasella. |
Kudosnäyte koostuu hyvin pienistä kudospaloista, jotka tutkitaan. | Tsuodtsaåtsådibme l sieldes smávva biehke tsuottsas ma ålgus váldeduvvi ja åtsåduvvi. |
Kudosnäytettä kutsutaan myös biopsiaksi. | Tsuodtsaåtsådibme gåhtjudallá aj biopsiddjan |
Ensin muita tutkimuksia | Vuostak ietjá åtsådime dagáduvvi |
Kudosnäytteen ottamiseen voi olla kaksi syytä. | Guovten bálen válldá tsuodtsaåtsådimijt. |
Toinen on se, että ns. PSA-arvo on kohonnut. | Vuostasj åtsådimev válldá jus PSA-árvvo l aledum. |
PSA on eturauhasen tuottama aine, jota erittyy verenkiertoon. | PSA l ábnas mij dagáduvvá prostatan ja vuotjoduvvá varraváren. |
PSA-pitoisuus voidaan tarkistaa tavallisella verikokeella. | Iemelágásj varraåtsådimijn máhttá PSA-árvvo gehtjaduvvat. |
PSA-arvo voi kohota, jos eturauhanen on suurentunut. | PSA-árvvo máhttá aledum jus la prostatastuoredibme. |
Muita PSA-pitoisuuden kohoamisen syitä voi olla eturauhasen tulehdus mutta myös syöpä. | Ietjá oare aledum PSA-árvvuj máhttá jus la infeksjåvnnå jali inflammasjåvnnå prostatan, valla aj jus la prostatabårredávdda. |
Kohonnut PSA-arvo ei siten aina merkitse eturauhassyöpää. | Aledum PSA ij dárbaha årrot prostatabårredávdda. |
Toinen näytteenoton syy on kovettuma eturauhasessa, mikä voi olla merkki eturauhassyövästä. | Jus gávnnu jiesska prostatan, mij máhttá märkkan årrot prostatabårredávddaj. |
Eturauhasesta kovettuman lääkäri on löytänyt tunnustellessaan eturauhasta sormella peräsuolen kautta. | Jieskav la dåktår gávnnam gå l tjuvdijn gulldalam prostatarávsáv bahtatjoalen. |
Eturauhanen sijaitsee muutaman senttimetrin päässä peräaukosta lähellä suolen etuseinämää. | Prostata l moadda sentimehtera bahtatjoallenjálmes ja tjoale åvddåbiele guoran. |
Yleensä eturauhanen tuntuu täysin sileältä. | Dábálattjat prostataráksá dåbddu ållu sjallat. |
Kudosnäytteiden mikroskooppitutkimus | Tsuodtsabiehke åtsåduvvi mikroskåhpajn |
Eturauhasesta otetut kudosnäytteet tutkitaan mikroskoopilla, jolloin saadaan selville, onko kyseessä eturauhassyöpä. | Tsuodtsabiehke ma ålgus váldeduvvi prostatarávsás rájaduvvi mikroskåhpa åtsådibmáj mij vásstet jus bårredávdda gávnnu prostatan jali ij. |
Syöpäkudos arvioidaan sitten Gleasonin luokituksen mukaan. | Bårredávddatsuodtsa árvustaláduvvá de Gleason skála milta. |
Näin se tehdään | Nåvti dagáduvvá |
Näin se tehdään | Nåvti dagáduvvá |
Tärkeä esivalmistelu antibiooteilla | Antibiotika l ájnas gárvedibme |
Kudosnäytteen oton yhteydessä otetaan yleensä antibioottitabletti. | Tsuodtsaåtsådimen álu oadtju antibiotikatabletav. |
Joskus tutkittava saa myös kotiin lähtiessään tabletin, jonka hän ottaa muutaman tunnin kuluttua näytteenoton jälkeen. | Muhttijn oadtju aj maŋen antibiotikatabletav häjmmaj båråtjit moadda tijma åtsådime maŋŋela. |
Tablettien ottaminen on erittäin tärkeää tulehduksen ehkäisemiseksi. | Sieldes ájnas la tablehtajt bårråt infeksjåvnås besatjit. |
Jos tutkittava on allerginen jollekin antibiootille, kuten penisilliinille, on tärkeää ottaa yhteyttä tutkimuksen suorittavaan klinikkaan tai vastaanottoon. | Jus la allergiddja muhtem antibiotikatjärddaj, buojkulvissan pensilijnnaj, de l ájnas aktavuodav válldet klinijkajn jali duostudagájn gånnå åtsådibme dagáduvvá. |
Lääkityksen muutos voi olla tarpeen | Dálkudibme máhttá rievddaduvvat |
Jos tutkittava käyttää verenohennuslääkkeenä Warania, tästä tulisi ilmoittaa vastaanottoon vähintään viikkoa ennen tutkimusta. | Jus bårrå varranjárbbim dálkkasav Warana tjerdas de galggá duostudahkaj diededit dán birra vahkov åtsådime åvddåla. |
Veren INR-arvon täytyy ehtiä korjautua, veren tulee ts. hyytyä normaalisti. | Vará PK-árvvo hähttu háhppidit rievddaduvvat, dat javllá varra galggá máhttet giellot iemeláhkáj. |
Warania määrännyt lääkäri varmistaa, että annosta voi pienentää ennen tutkimusta. | Dåktår gut la Waránav tjállám galggá dálkasmierev unnedit åtsådime åvddåla. |
Vastaanoton tulee lisäksi tietää hyvissä ajoin etukäteen, onko tutkittavalla läppävika, synnynnäinen sydänvika tai tekoläppä. Sama koskee tutkittavaa, jolla on ollut bakteeritulehdus sydänläpissä. | Duostudahka hähttu aj diedojt oadtjot ájge bále jus la vihke tsåhkekláffajn, tsåhkevihke riegádimes jali dahkokláffa Sämmi l aj jus la årrum bakteriainfeksjåvnnå tsåhkekláffajn. |
Jos tutkittavalla on diabetes tai jos hän käyttää kortisonitabletteja, on tärkeää ilmoittaa tästäkin vastaanottoon. | Jus la diabetes jali kortisontablehtaj dálkuduvvá de l aj ájnas duostudahkaj diededit. |
Antibioottihoito tulee mukauttaa kunkin erityisten vaivojen mukaan. | Antibiotikadálkudibme hähttu hiebaduvvát juohkka ulmutja sierralágásj vigijda. |
Tutkimus on nopea | Åtsådibme manná ruvva |
Tutkimus kestää noin viisitoista minuuttia, ja se voidaan usein tehdä ilman puudutusta. | Åtsådibme válldá bájken kvártav ja máhttá dagáduvvat jábmedime dagi. |
Kyseessä on suhteellisen yksinkertainen ja nopea toimenpide, joka voidaan suorittaa lähes kaikille. | Le viehka álkkes åtsådibme mij ruvva manná ja vargga gájka dav gierddi. |
Juuri ennen toimenpidettä tutkittavan tulee käydä WC:ssä ja tyhjentää virtsarakko ja suoli. | Jur åtsådime åvddåla manná hivsigin ja duobbmi tjoalev ja gådtjårágáv. |
Joissakin sairaaloissa tutkittavalle saatetaan ennen tutkimusta antaa mikroperäruiske, joka otetaan kotona ennen toimenpidettä. | Muhtem skihpadåbijn máhttá åtsådime åvddåla oadtjum mikrolavemaŋŋav majt hejman la válldám. |
Tutkimuksen aikana tutkittava makaa tutkimuspöydällä vasemmalla kyljellään. | Gå åtsåduvvá de vällaj gåro bielen vällahimsajen. |
Alaruumis riisutaan paljaaksi ja sukuelimet peitetään pyyhkeellä. | Vuollerumáj la rihttsot ja sigárdahka gåbttjå vuollevájmov. |
Lääkäri aloittaa tutkimuksen tunnustelemalla eturauhasta sormella peräsuolen kautta. | Dåktår álggá prostatav tjuvdijn bahtatjoalen gulldalit. |
Eturauhanen on yleensä sileä, kiinteä ja hieman joustava. | Prostata l álu sjallat, tjavdes ja vehik vanádahtte. |
Eturauhasen kovuus ja kyhmyisyys voivat olla syövän merkkejä. | Jus prostata dåbddu garrasabbon ja tjavŋagabbon gå iemeláhkáj de máhttá dåbddomärkka bårredávddaj. |
Ultraäänellä kuva eturauhasesta | Ultrajiedna vaddá gåvåv prostatas |
Tunnustelun jälkeen eturauhanen tutkitaan ultraäänellä. | Prostata maŋŋela åtsåduvvá ultrajienajn viehkken. |
Ultraäänianturi viedään varovasti pieni matka peräsuolen sisään, ja lääkäri tutkii eturauhasta muutaman minuutin ajan. | Ultrajiednainstrumännta tsåkkåduvvá várrogit unnan bahtatjoalláj, ja dåktår prostatav åtsåt moadda minuvta. |
Ultraäänianturi on noin 20 cm pitkä, mutta vain sen uloin osa viedään peräsuoleen muutaman senttimetrin veran. | Ultrajiednainstrumännta l bájken 20 sentimehtera guhkke, valla l val ålgomus oasse mij sisitsåkkåduvvá moadda sentimehtera. |
Anturin läpimitta on noin 2,5 cm.. | Instrumenta diamehter la bájken 2,5 sentimehtera. |
Anturi sisältää ultraäänilähettimen. | Instrumentan la ultrajiednarájan. |
Se lähettää ääniaaltoja, jotka palautuvat takaisin kehon eri kudoksista. | Rádjá jiednabárojt ma maŋŋela rubmaha orgánajs reflekteriduvvi. |
Ultraääniaallot siirretään tietokoneelle, joka muodostaa niistä kuvan. Lääkäri näkee kuvan näytöllä. | Ultrajiednabáro sirdeduvvi datåvrråj mij dajt gåvvån dahká mav dåktår máhttá gåvvåsjerman vuojnnet. |
Se on mustavalkoinen ja esittää poikkileikkauksen eturauhasesta. | Gåvvå l tjáhppisvielggat ja gåvåt prostatav doarestjuohpastagán. |
Kudosnäyte otetaan neulalla | Tsuodtsa ålgus váldeduvvá biopsiddjanálujn |
Kuvauksen jälkeen rauhasesta otetaan kudosnäytteitä. | Dan maŋŋela váldeduvvi tsuodtsaåtsådime tsuottsas. |
Ultraäänianturissa on kanava, johon biopsineula viedään. | Ultrajiednainstrumentan gávnnu båhttså man sisi biopsiddjanállo sisi tsåkkåduvvá. |
Neulan halkaisija on muutama millimetri. | Nállo l moadda millimehtera diamehterin. |
Neula työnnetään suolen limakalvon läpi eturauhaseen. | Tjuoggiduvvá tjoalletsuottsa tjadá prostatáj. |
Ultraäänikuvan avulla lääkäri pystyy ohjaamaan neulan oikeaan kohtaan. | Ultrajiednagåvåjn viehkken dåktår gåvvåsjerman nálujn siktit vaj ållu riekta tjuoggi. |
Neulassa on säiliö, joka pistetään nopeasti eturauhasen sisään ja täytetään eturauhaskudoksella. | Nálon la lihtásj mij háhppelit tjuoggiduvvá prostataj ja dievdeduvvá prostatatsuottsajn. |
Yleensä lääkäri ottaa useita koepaloja eri puolilta eturauhasta. | Dájvvámusát dåktår tjuoggi moaddi åtsådimev váldátjit umasslágaśj sajijs prostatan. |
Koepaloja otetaan yleensä 8–12 kappaletta. | Dábálasj la gávtsijn ja lågenangudájn åtsådimijn. |
Toimenpide voi tuntua hieman epämiellyttävältä | Máhttá dåbddut vehik vájválasj |
Ultraäänianturi ei tee kipeää, mutta toimenpide voi tuntua hieman epämiellyttävältä. | Ultrajiednainstrumännta ij báktji valla máhttá vájvven dåbddut. |
Kun se painetaan eturauhasta vasten, voi tuntua virtsaamistarvetta. | Gå dietteduvvá prostata vuossti de máhttá gådtjåniedav dåbddåt. |
Sen vuoksi rakko kannattaa tyhjentää ennen tutkimusta. | Danen la buorre gådtjårágáv duobbmit åtsådime åvddåla. |
Kudosnäytteiden ottaminen neulalla voi tuntua epämiellyttävältä ja joskus kivuliaalta. | Gå tsuodtsabiehke ålgus váldeduvvi biopsiddjanálujn de máhttá vájvven dåbddut ja muhttijn báktjasin. |
Lähes jokainen toimenpiteen läpikäynyt on kokenut vain lievää kipua tai ei lainkaan kipua. | Vargga gájka gudi li tjadádum åtsådimev dåbddi sij li val vehik báktjasav dåbddåm jali e åbbå báktjasav. |
Jos kipu on hyvin voimakasta, toimenpiteessä voidaan käyttää paikallispuudutetta. | Máhttelis la oadtjot jábmedimev sierra rumájoasen jus ilá báktji. |
Toimenpiteen jälkeen | Váraj biedjat åtsådime maŋŋela |
Runsas nesteen nauttiminen huuhtelee virtsarakkoa ja auttaa ehkäisemään virtsatietulehduksia. | Gådtjåinfeksjåvnås besatjit la buorre ednagav juhkat vaj gådtjåráhká rájnnasin dåjdeduvvá. |
Komplikaatiot ja riskit | Vidjura ma vil vájvedi ja vádá |
Tutkimuksen jälkeen siemennesteessä, virtsassa ja ulosteessa saattaa esiintyä verta, mikä on täysin vaaratonta. | Varra sájolåssjkusin, gåttjån ja bajkan la dábálasj dakkir åtsådime maŋŋela ja ij la märkka juoga l boasstot. |
Välittömästi toimenpiteen jälkeen voi tuntua kipua ja virtsaamistarvetta. | Máhttá aj bávtjestit ja gådtjåniedav dåbddåt jur maŋŋela. |
Siemennesteessä voi esiintyä verta jopa useamman viikon ajan. | Varra sájolåssjkusin máhttá årrot guhka ájgev, muhttijn moadda vahko. |
Veri virtsasta ja ulosteesta häviää yleensä muutamassa päivässä. | Varra gåttjån ja bajkan álu vássá moadda biejven. |
Ehkäisevästä antibiootista huolimatta voi tutkimuksen jälkeen joskus saada bakteerin aiheuttaman tulehduksen. | Vájku l antibiotikav oadtjum infeksjåvnåv hieredittjat de máhttá muhttijn huoman infeksjåvnåv oadtjot mij la bakteriajs sjaddam. |
Riski on suurin viikko tutkimuksen jälkeen. | Vádá l stuorámus vahkon åtsådime maŋŋela. |
Jos tutkimuksen jälkeen nousee korkea kuume ja olo tuntuu sairaalta, tulee ottaa heti yhteys lääkäriin tai hakeutua ensiapuun. | Jus riek báhkkan buollá ja skihpasin dåbddu de dalága galggá dåktårijn aktavuodav válldet jali mannat hähkkaduostudahkaj. |
Miksi näyte on syytä antaa ? | Manen la åtsådibme dárbulasj ? |
(ca 2 sidor) | (ca. 2 sidor) |
Näin se tehdään (ca 4 sidor) | Nåvti dagáduvvá (ca. 4 sidor) |
Laatinut: Fredrik Sunden, munuaisiin ja virtsateihin erikoistunut lääkäri, Kirurgian klinikka, Helsingborgin sairaala | Tjálle: Fredrik Sundén, dåktår, spesialiseridum månemijda ja gådtjåj, Kirurga klinijkka, Helsingborga lasarähtta |
Toimittaja: | Dåjmadiddje: |
Kuvittaja: Kari C. Toverud, sertifioitu lääketieteen kuvittaja, Oslo, Norja | Gähttje: Jan Adolfsson, dåktår, spesialiseridum månemijda ja gådtjåj, Stáhta gárvedibme medisijnna árvustallamij |
1117 Vårdguiden – toimitus ja toimitusneuvosto on myös muokannut, tarkastanut ja hyväksynyt kaiken sisällön. | Gájkka sisadno l aj giehtadaládum, gehtjadum ja dåhkkidum redaksjåvnås ja redaksjåvnnårádes 1177 Vårdguiden. |