fns_morsmalsdag_21_divvun.doc.xml

21. b. goevten lij EN-n ietniengïelen-biejjie.	Den 21. februar var FN sin morsmålsdag.
Seamme aejkien UNESCO åehpiedehti EN-n gaskannasjovnen gïelejaepiem.	Samstundes lanserede UNESCO FN sitt internasjonale språkår.
7000 gïelh gååvnesieh abpe eatnemisnie jïh bijjelen bielie daejstie maahta haajpanidh.	Det finst 7000 språk over heile verda og meir enn halvparten av dei risikerer å døy ut.
Guktie darjodh ihke gïelh ij haajpedh ?	Kva gjer ein for å verna språk frå å døy ut ?
Jåvva Todal lij barkeme Svahken sijtesne åarjelsaemien gïelem jealajehtedh.	Jon Todal har vore involvert i revitaliseringsarbeidet av sørsamisk i Elgå.
Daesnie Jåvva Todalen lohketalleme gïelebarkoen bïjre jïh guktie Saemien-foente maahta meatan årrodh daennie gïelebarkosne.	Her er ei forelesing av Jon Todal om korleis språkarbeidet har vore utført og kva rolle Samefondet kan ha i dette arbeidet. ”
“ Gåessie gïelen evtiedimmiem stuvrie vihties politihken ulmien vööste, dle gïele-soejkesjimmie gohtjesåvva.	Når ein medvite grip inn og styrer språkutviklinga mot eit bestemt politisk mål, kallast det språkplanlegging.
Saemiedigkie gïele-soejkesjimmine joe barka, jïh byöroe dejnie barkedh.	Språkplanlegging er noko som Sametinget driv med allereie, og det er noko som tinget absolutt bør drive med..
Gïele-soejkesjimmesne gååvnesieh korpuse-soejkesjimmie, daltese-soejkesjimmie jïh leereme-soejkesjimmie ”. Lohketallemistie, ohtje gïele-soejkesjimmien bïjre: Korpuse-soejkesjimmie lea gosse pryövoe gïelem tsevtsedh.	Språkplanlegging er korpusplanlegging, statusplanlegging samt tileigningsplanlegging eller læringsplanlegging ” Frå førelesninga, noko om kva ” språkplanlegging ” vanlegvis går på: Korpusplanlegging vil seia at ein prøver å påverke sjølve språket.
Säjhta gïele-evtiedimmiem stuvredh vihties otnjegasse.	Ein vil styre utviklinga av sjølve språket i ei bestemt retning.
Sïejhme barkoe gïele-evtiedimmesne evtiedidh orre baakoejiehtesem gïelesne.	Ei typisk oppgåve for korpusplanlegginga er å utvikle ny terminologi innanfor eit språk.
Daltese-soejkesjimmie lea mubpie åesie gïele-soejkesjimmesne.	Statusplanlegging er den andre delen av språkplanlegging.
Daltese-soejkesjimmie galka gïelen daltesem siebredahkesne tsevtsedh.	Statusplanlegginga skal påverke eit språk si stilling i samfunnet.
Dihte mij eadtjohkasse gååske, lea guktie unnebelåhkoe-gïele saemien-gïelen tsiehkiem bueriedidh.	Det som er interessant for oss, er korleis ein kan gjera stillinga for minoritetsspråket samisk betre.
Leereme-soejkesjimmie lea gåalmede åesie gïelesoejkesjimmesne.	Tileigningsplanlegging / læringsplanlegging er den tredje delen av språkplanlegginga.
Åesie gïehtele guktie låhkoem stueriedidh almetjijstie mah maehtieh gïelem sopstestidh.	Denne delen går ut på å auke talet på folk som kan bruke eit språk.
Unnebelåhkoe-gïelesne lea öövre vihkeles man stoere låhkoe daejstie håålehkijstie, men vihkelåbpoe lea man båeries jallh noere almetjh leah dåehkesne mij maahta gïelem.	For minoritetsspråk er sjølve talet på språkbrukarar viktig for språket si framtid, men enda viktigare er alderssamansetjinga av den gruppa som kan språket.
Dannasinie lea daerpies noerh gïelem lierieh.	Difor blir det først og fremst påkravd å sikre at dei yngste lærer språket.
Lea noerh gïeh gelkieh gïelem buektedh båetije biejjide.	Det er dei som skal føre det vidare inn i framtida.
Sopstestidh maam saemien-foente maahta barkedh: Betnegh gelkieh gïele-soejkesjämman.	For å summere opp Samefondet sin rolle så langt: Pengane bør gå til språkplanlegging.
Gïele-soejkesjimmesne lea danbien daerpies darjomh dåarjedidh mah gïehtelieh guktie saemien-gïelem lieredh dejtie nööremeside.	Innanfor språkplanlegginga er det i dag særleg viktig å støtte tiltak som direkte er sikta inn på overføring av samisk språk til dei aller yngste.
Daennie dajvesne Saemien-foente tjuara dagkeres darjomh dåarjedidh mah eah riekte gååvnesh staaten jïh tjïelten dïedtense.	Innanfor dette området igjen må Samefondet støtte slike tiltak som ikkje kjem direkte inn under stat og kommune sitt ansvarsområde.
Gårroeh bielesne gååvnese svaalhtesem Jåvvan abpe tjaalegasse.	Til venstre finnes en link till Jons artikkel.