sfs_veiledning_24_undervisningsopplegg-samiske-eventyr-og.html.xml
Udir.no - Sámi máidnasat ja eamiálbmogiid máidnasat | Udir.no - Saemien heamtuvrh jïh aalkoealmetji heamtuvrh |
Sámi máidnasat ja eamiálbmogiid máidnasat | Saemien heamtuvrh jïh aalkoealmetji heamtuvrh |
Ceahkki: Jo3 – studerenráhkkanahtti oahppoprográmma ja lasáhus oppalaš studerengelbbolašvuhtii – fidnofágalaš oahppoprográmmaide Fáddá: sámi máinnasteapmi ja eará eamiálbmogiid máinnasteapmi Áigi: gaskal gávcci ja logi oahpahusdiimmu | Daltese: Jåa3 – studijeryøjrien øøhpehtimmieprogramme jïh lissiebigkeme siejhme studijemaahtose baarkoefaageles øøhpehtimmieprogrammide |
Álggahus | Aalkoe |
Dát oahpahusláhču lea ovdamearkan dasa movt oahppit sáhttet bargat joksat namuhuvvon gelbbolašvuođamihttomeriid. | Daate øøhpehtimmiesoejkesje vuesehte guktie learohkh maehtieh barkedh juktie maahtoeulmide jaksedh, mah leah nuelesne neebneme. |
Dás čájehuvvo movt gelbbolašvuođamihttomeriid sáhttá konkretiseret oahppanulbmilin, mat leat ceahkkin barggus joksat gelbbolašvuođamihttomeriid. | Daesnie vuesehte guktie maahta maahtoeulmide tjyølkehke darjodh lïerehtimmieulmine, mah leah akte sille juktie maahtoeulmide jaksedh. |
Oahpahusláhču čájeha heivvolaš bargovugiid, movt dáidda ovttastahttá vuođđogálggaid ja movt oahpaheaddji heiveha oahpahusa ohppiide ja sin árvvoštallá dađistaga. | Øøhpehtimmiesoejkesje vuesehte sjyøhtehke barkoevuekieh, guktie vihkielommes maehtelesvoeth meatan vaaltasuvvieh jïh guktie lohkehtæjja øøhpehtimmiem sjïehtede learoehkidie jïh dejtie iktemearan vuarjesje. |
Oahpahusláhču čájeha movt oahppit sáhttet buohtastahttit guovtti eámiálbmoga máinnastanvuogi. | Øøhpehtimmiesoejkesje vuesehte guktie learohkh maehtieh gøøkte aalkoealmetji soptsestimmievuekieh viertiestidh. |
Máhttoloktema ML06 gelbbolašvuođamihttomearit | Maahtoeulmie LM06-S |
Gelbbolašvuođamihttomearit Jo2- studerenráhkkanahtti oahppoprográmma maŋŋel, ja lasáhusa oppalaš studerengelbbolašvuhtii- fidnofágalaš oahppoprográmma maŋŋel Árbevirolaš máhttu Oahpahusa mihttomearri lea ahte oahppi galgá máhttit | Maahtoeulmie Jåa2 mænngan – studijeryøjrien øøhpehtimmieprogramme jïh lissiebigkemen mænngan siejhme studijemaahtose – barkoefaageles øøhpehtimmieprogramme |
selvehit sámi máinnasteami | saemien soptsestimmieaerpievuekiem buerkiestidh |
muitalit muitalusaid geavahettiin sámi máinnasteami elemeanttaid | heamtuvrh soptsestidh gosse biehkieh saemien soptsestimmieaerpievuekeste nåhtadieh |
buohtastahttit sámi máidnasiid eará eamiálbmogiid ja eará kultuvrraid máidnasiiguin | saemien heamtuvrh viertiestidh jeatjah aalkoealmetji heamtuvrigujmie, jïh heamtuvrigujmie jeatjah kultuvrijste |
Oahppanulbmilat | Lïerehtimmieulmie |
Gelbbolašvuođamihttomearit leat konkretiserejuvvon oahppanulbmilin, mat leat ceahkkin barggus joksat gelbbolašvuođamihttomeriid. | Maahtoeulmide tjyølkehke dorjeme lïerehtimmieulmine, mah leah akte sille juktie maahtoeulmide jaksedh. |
Oahppi galgá máhttit | Learohke edtja maehtedh |
selvehit sámi máinnasteami / muitaleami iešvuođaid | saemien soptsestimmieaerpievuekien bïjre soptsestidh |
čilget guovddáš doahpagiid mat gullet sámi máinnastanárbevirrui | vihkeles dïejvesh buerkiestidh mah leah saemien soptsestimmieaerpievuekesne |
bájuhit / muitalit máidnasa mas leat sámi iešvuođat | aktem heamtuvrem vaajestidh mij sjiere saemien væhtah åtna |
čállit muitalusa mii lea sámi vuohkái | aktem heamtuvrem gaavnedh mij lea tjielke saemien |
gávdnat sullásašvuođaid / erohusaid sami máidnasis ja inuihtta máidnasis | seammavoeth jïh joekehts gaavnedh akten saemien heamtuvren jïh akten jeatjah heamtuvren gaskem |
Vuođđogálggat | Vihkielommes maehtelesvoeth |
Máhttit lohkat: Oahppi galgá lohkat iešguđetlágan máidnasiid, muitalusaid, diiddaid ja eará lohkanbihtáid mat gullet fáddái. | Maehtedh lohkedh: Learohkh ovmessie heamtuvrh, soptsesh, dïejvesh jïh jeatjah tjaalegh luhkieh mah leah aamhtesisnie. |
Sii lohket guokte maidnasa maid galget buohtastahttit. | Dah gøøkte heamtuvrh luhkieh mah leah våarome viertiestæmman. |
Máhttit njálmmálaččat ovdanbuktit: Oahppit galget njálmmálaččat ovdanbuktit máidnasa. | Maehtedh jïjtjemse njaalmeldh tjïelkesidh: Learohkh aktem heamtuvrem njaalmeldh soptsestieh. |
Máhttit čálalaččat ovdanbuktit: Oahppit galget čállit máidnasa, ja sii čállet iešvuođaid go buohtastahttet iešguđet kultuvrraid máidnasiid. | Maehtedh jïjtjemse tjaaleldh tjïelkesidh: Learohkh aktem heamtuvrem tjaelieh, jïh sjiere væhtah tjaeliestieh, gosse heamtuvrh ovmessie kultuvrijste viertiestieh. |
Máhttit geavahit digitála reaidduid: Oahppit čállet máidnasa dihtorii ja divodit iežaset čállosa maŋŋel go oahpaheaddji ja/dahje mieldeoahppit leat addán čálalaččat dieđu. | Maehtedh digitale dïrregh nåhtadidh: Learohkh aktem heamtuvrem daatovrisnie tjaelieh, jïh sov tjaalegem staeriedieh mænngan lohkehtæjja jïh / jallh dah mubpieh learohkh aktem tjaaleldh bïevnesem bååstede vadteme. |
Sii galget ráhkadit skovi man mielde buohtastahttet iešguđet kultuvrraid máidnasiid. | Dah maehtieh aktem goerem darjodh, juktie heamtuvrh ovmessie kultuvrijste viertiestidh. |
Oahppandoaimmat | Lïerehtimmiedarjomh |
Oahpaheaddji álggaha fáttá árbevirolaš sámi máidnasa muitalemiin. Oahppit sáhttet maid guldalit báddejuvvon máidnasa. | Lohkehtæjja aamhtesem åehpiedahta gosse aktem aerpievuekien saemien heamtuvrem soptseste, jallh satne baaja learoehkide aktem tjoejebaantem goltelidh dagkarinie heamtuvrinie. |
Oahppit ságastallet maid sii dihtet sámi máinnasteami iešvuođaid birra. | Learohkh ektesne soptsestieh maam dah daejrieh dej sjiere væhtaj bïjre saemien soptsestimmieaerpievuekesne. |
Oahpaheaddji čilge ahte sámegielas ii leat nu buorre earuhit namahusaid ja dárkilit meroštallat mii lea máinnas ja mii lea muitalus. | Lohkehtæjja buerkeste saemien aerpievuekesne ij leah iktegisth aelhkie lahtesi gaskem juekedh, jïh aktem sjiere buerkiestimmiem darjodh mij lea heamtuvre jïh mij lea soptsese. |
Dasto oahpaheaddji logaldallá eamiálbmogiid girjjálašvuođas historjjálaš perspektiivvas. | Dan mænngan lohkehtæjja aalkoealmetji lidteratuvren bïjre soptseste aktene histovrijen perspektijvesne. |
Oahppit gehččet ovtta dahje eanet filmmaid. | Learohkh aktem jallh jienebh filmh vuartasjieh. |
Lea vejolaš luoikkahit DVD:id Sámedikki oahpponevvohagas, Guovdageainnus. | Gåarede DVD løønedh Saemiedigkien learoevierhtiejarngeste, Guovdageaidnusne. |
Oahppit ságastallet filmmaid sisdoalu birra. | Learohkh ektesne filmi sisvegi bïjre soptsestieh. |
Oahppit ságastallet makkár dovdomearkkat ja iešvuođat máidnasis leat, ja čállet oktasaš listtu mas namuhit dovdomearkkaid. | Learohkh ektesne soptsestieh mah væhtah akte saemien heamtuvre åtna, jïh aktem tjåenghkies læstoem væhtajgujmie tjaelieh. |
Oahppit čállet dáid dovdomearkkaid vuođul ieža máidnasiid. | Dej væhtajgujmie goh våarome, learohkh jïjtsh heamtuvrh tjaelieh. |
Sii hárjehallet muitalit dáid máidnasiid ja muitalit nuppi oahppái, jovkui dahje olles luohkkái. | Dah haarjanieh heamtuvride lohkedh, jïh dah akten mubpien learoehkasse soptsestieh, akten dåahkan jallh abpe klaassese. |
Oahppit guldalit guhtet guimmiideaset máidnasiid ja addet ruovttoluotta dieđu nuppiide das maid sii mearkkašedje máidnasis: Guđet dovdomearkkat ledje mielde máidnasis, ja guđiid elemeanttaid sii dovdet sámi máinnasteapmin. | Learohkh sinsitnien heamtuvridie goltelieh, jïh sinsætnan bïevnesh bååstede vedtieh mah væhtah dah vueptiestin, jïh mah væhtah dah vueptiestieh saemien soptsestimmieaerpievuekeste. |
Oahppit lohket sámi máidnasa ja inuihttamáidnasa ja buohtastahttet dáid. Máinnasevttohusat (váldon girjjis Mearragátti muitalusat) | Learohkh aktem saemien jïh aktem heamtuvrem aktede jeatjah kultuvreste luhkieh, dan mænngan dejtie viertiestieh. |
Oahppit ráhkadit skovi man geavahit go buohtastahttet sámi máidnasiid eará eamiálbmogiid máidnasiiguin. | Learohkh aktem goerem darjoeh maam nåhtadieh gosse saemien heamtuvrh jeatjah aalkoealmetji heamtuvrigujmie viertiestieh. |
Skovis galget golbma kolonna. | Goeresne golme kolonnh. |
Gurut kolonnii čállet mii lea dábálaš sámi máidnasiin. | Gårroeh kolonnesne tjaelieh mij lea sjiere saemien heamtuvride. |
Olgeš kolonnii čállet mii lea dábálaš dan árbevierus mainna áigot buohtastahttit. | Åelkies kolonnesne tjaelieh mij lea sjiere dan aerpievuakan mejnie viertiesteminie. |
Gasku čállet dan mii lea oktasaš dán guovtti kultuvrras. | Gaskoeh kolonnesne learohkh tjaelieh mij lea tjåenghkies dejtie gøøkte kultuvride. |
Sáhttá ivnniin merket olgeš ja gurut kolonnain daid čuoggáid mat leat erenoamážat dán dihto kultuvrra muitalanárbevierus. | Dïhte mij lea aajmene goh sjiere akten kultuvrese, dam maahta klaerine mïerhkesjidh dennie gårroeh jïh åelkies kolonnesne. |
Heivehuvvon oahpahus | Sjïehtedamme lohkehtimmie |
Máidnasat maid oahppit galget lohkat sáhttet leat iešguđet guhkit ja iešguđet váddásat. | Dah heamtuvrh mejtie learohkh luhkieh, maehtieh dovne åenehks jïh guhkies årrodh jïh geerve jïh aelhkie. |
Muhtimat sáhttet leat oahppásat ja earát fas apmasat ohppiide. | Muvhth åehpies jïh muvhth orre learoehkidie. |
Lea álkkit álggahit oahpes máidnasiin go amas máidnasiin dalle go oahppit galget máinnastit, buohtastahttit ja ieža čállit máidnasiid. | Aelhkebe våaromem vaeltedh åehpies heamtuvrine sijjeste heamtuvrh mah leah ammes, gosse learohkh edtjieh soptsestidh, viertiestidh jïh heamtuvrh jïjtje tjaeledh. |
Muhtin oahppit čállet veahá sámi máinnasteami birra, earát čilgejit dárkilit iešvuođaid mat leat eanemus guovdilat. | Såemies learohkh ånnetji saemien soptsestimmieaerpievuekien bïjre soptsestieh, mearan mubpieh dejtie vihkielommes væhtide veelelaakan tjïelkestieh. |
Muhtin oahppit hutket máidnasa mii lea sihke sisdoalu ja hámi dáfus hui lahka muhtin máidnasa maid dovdet ovdalaččas dahje maid leat easka lohkan. | Muvhth learohkh heamtuvrh gaavnehtieh mah sisvegisnie jïh bigkemisnie leah mahte seammalaakan goh akte heamtuvre maam aarebistie demtieh, jallh aadtjen lohkeme. |
Earát fas luovvanit ovttaskas máidnasiin ja hutket áibbas ođđa máidnasa mii goitge heive šáŋŋerii ja sámi máinnastanárbevirrui. | Mubpieh loevenieh aktegsheamtuvreste jïh svihtjedieh sjaangeren sisnie, seamma aejkien goh tjyølkehke saemien aerpievuakan bigkieh. |
Oahppit válljejit ieža geaiddai ja gallásii sii máinnasit máidnaseaset. | Learohkh jïjtje veeljieh man gellie jïh giese dah sïjhtieh heamtuvrh soptsestidh. |
Muhtimiid mielas lea oadjebasamus muitalit dušše oahpaheaddjái dahje ovtta eará oahppái. | Muvhth tuhtjieh bøøremes ajve lohkehtæjjese jallh akten mubpien learoehkasse soptsestidh. |
Earát liikojit go leat eambbo guldaleaddjit. | Mubpieh buerebe tråjjedieh gosse jienebh goltelieh. |
Muhtin oahppit muitalit máŋga máidnasa ja máŋgga eará eamiálbmoga máidnasa ja buohtastahttet eanet máidnasiid. | Muvhth learohkh jienebh heamtuvrh luhkieh jïh heamtuvrh jienebh aalkoealmetjijstie, jïh aktine stuerebe vaeljehkinie viertiestieh, goh våarome. |
Lassin njálmmálaš máinnasteapmái, sáhttet muhtimat dramatiseret máidnasa. | Lissine heamtuvrh njaalmeldh soptsestidh, naaken maehtieh heamtuvrem dramatiseradidh. |
Gáiddusoahpahus | Maajhøøhpehtimmie |
Dát oahpahusláhču heive bures gáiddusoahpahussii, go oahppit galget máinnastit, ságastallat máidnasiid birra ja buohtastahttit máidnasiid. | Daate øøhpehtimmiesoejkesje hijvenlaakan sjeahta maajhøøhpehtæmman juktie learohkh edtjieh soptsestidh, heamtuvri bïjre soptsestalledh jïh heamtuvrh viertiestidh. |
Oahpaheaddji šaddá guldaleaddjin, ságastallan- ja / dahje digaštallanguoibmin. | Lohkehtæjja goltele, soptseste jïh digkede learohkigujmie. |
Oahpaheaddji oažžu buori vejolašvuođa oahpahit ja diktit oahppi hárjehallat árbevirolaš doahpagiid ja sániid. | Lohkehtæjja nuepiem åådtje lïerehtidh, jïh baajedh learohkem haarjanidh aerpievuekien baakojde jïh dïejvesidie. |
Árvvoštallan | Vuarjasjimmie |
Dađistaga-árvvoštallan Oahpaheaddji addá ohppiide njálmmálaš ja/dahje čálalaš dađistaga-árvvoštallama. | Vuarjasjimmie iktemearan Lohkehtæjja learoehkidie njaalmeldh jïh / jallh tjaaleledh vuarjasjimmiem iktemearan vadta. |
Lea mávssolaš addit responssa ohppiide vai sii dihtet maid ja movt galget bargat vai ain ovdánit fáttás. | Vihkeles responsem learoehkidie vedtedh guktie dah daejrieh mejnie edtjieh barkedh juktie sijjen maahtoem evtiedidh. |
Go oahppit čállet máidnasiid, de ožžot vuosttaš čállosii responssa. | Dah aaj raeriem daarpesjieh guktie edtjieh dåemiedidh. |
Sii bohtet diehtit mii lea buorre, ja ožžot neavvagiid movt sáhttet ain bargat máidnasiin. | Gosse learohkh heamtuvrh tjaelieh, responsem åadtjoeh akten voesteslåhkose. |
Vuođu váldibehtet dovdomearkalisttus. | Vaeltieh våaromem læstosne væhtajgujmie. |
Maid lea oahppi váldán mielde ? | Maam learohke meatan åådtjeme ? |
Mii váilu ? | Mij fååtese ? |
Ohpaheaddji sáhttá geavahit Árvvoštallanskovvi: Prošeaktabargu- njálmmálaš ovdanbuktin ja Árvvoštallanskovvi: Guhkesčálus árvvoštaladettiin. | Lohkehtæjja maahta daejtie goeride vuarjasjimmesne iktemearan nåhtadidh: |
Dát heivejit maid dalle go oahppit galget iežaset dahje guhtet guoimmiset árvvoštallat. | Dah aaj sjïehtieh gosse learohkh edtjieh jïjtjemse jallh sinsitniem vuarjasjidh. |
Iežasárvvoštallan dahje guhtet guoimmiset árvvoštallan Dá lea ovdamearka maid oahppit sáhttet geavahit go iežaset galget árvvoštallat, ja / dahje go galget addit dieđuid guhtet guoibmáseaset. | Jïjtsevuarjasjimmie jallh vuarjasjimmie sinsitneste Daesnie akte vuesiehtimmie maam learohkh maehtieh nåhtadidh gosse edtjieh jïjtjemse vuarjasjdih, jïh / jallh gosse edtjieh responsem sinsætnan vedtedh. |
Sii árvvoštallet maid hálddašit ja maid sáhttet / berrejit bargat joksan dihte buoret gelbbolašvuođa. | Dah vuarjasjieh maam haalvoeh, jïh maam maehtieh / byøroeh darjodh juktie jollebe maahtoem jaksedh. |
Dahton: | Biejjie: |
Oahppanulbmilat | Lïerehtimmieulmie |
Dán in máhte doarvái bures | Im daam nuekies hijven maehtieh |
Dán máhtán | Daam maahtam |
Dán máhtán hui bures | Daam joekoen hijven maahtam |
selvehit sámi máinnasteami / muitaleami iešvuođaid | saemien soptsestimmieaerpievuekien bïjre soptsestidh |
čilget guovddaš doahpagiid mat gullet sámi máinnastanárbevirrui | vihkeles dïejvesh buerkiestidh mah leah saemien soptsestimmieaerpievuekesne |
bájuhit / muitalit máidnasa mas leat sámi iešvuođat | aktem heamtuvrem sjiere saemien væhtajgujmie vaajestidh |
čállit máidnasa mii heive sámi máinnasin | aktem heamtuvrem tjaeledh mij vååjnoe goh sjiere saemien |
gávdnat sullásašvuođaid ja erohusaid sámi máidnasis ja inuihtta máidnasis | seammavoeth jïh joekehtsh gaavnedh akten saemien heamtuvren jïh akten jeatjah heamtuvren gaskem |
S. 23-24. | Vierhtieh |
Indre Billefjord: Iđut. Eventyret “ Áfruvvá ” lea vuosttaš geardde almmuhuvvon girjjis: Friis, J. A. 1871: Eventyr og Folkesagn. | BIRKELAND, KIRSTI 2002: Staaloeh vienhtieh aske lea dålle. |
Christiania: Cammermeyer | [Oslo:] J. W. Cappelens Forlag as |
BULL, ELLA HOLM - BERGSLAND, KNUT 1993: Lohkede saemien. | BULL, ELLA HOLM - BERGSLAND, KNUT 1993: Lohkede saemien. |
Kárášjohka: Davvi Girji o.s.., 2. utgave. | Kárášjohka: Davvi Girji o. s., 2. utgave. |
(girji ja jietnabáttit) | (gærja jïh kaassedth) |
Dáid oažžu luoikkahit Sámedikki oahpponevvohagas Guovdageainnus: | QVIGSTAD, JUST KNUD 1996: Aarporten jïh Åarjel-smaaregen soptsesh. |
Gánda ja Golleloddi (DVD. 97) | 2. utgave. |
Njieljie åålmeg-heamturh. | [Kautokeino:] Samisk utdanningsråd. |
Saemiedigkie 2002 (unna girjjáš ja cd) | Njieljie åålmeg-heamturh, Saemiedigkie, 2002 (onne gærja jïh cd.) |
“ Máret áhkku muitala ”. Buvttadeapmi: NRK Sámi Radio 1991 28 min. | Govnebuatska – jïh giemhpes viehkiehtæjja, Norsk filminstitutt |
(Samedikki oahpponevvohagas DVD 130) | Karijuse jïh Baktuse, Statens filmtilsyn, åarjelsamien gïelese 1996, video jïh heefte |
" Máret áhkku muitala muitalusa ". | Lopmegaahtoe, Statens filminstitutt, Saemien Øøhpehtimmieraerie 1999, video jïh heefte |
Buvttadeapmi: NRK Sámi Radio 1991. | Gaallabaernieh, videjove golme åarjelsaemien Gaallabaerniej bïjre, Ninne Film AS 2004 |