veiledning_kp_regning_1trinn_nordsamisk.pdf.xml

Sisdoallu	daltesasse
Ođas jagi 2014 rájes	Åarjelsaemien
Jagi 2014 rájes čađahuvvijit ođđa reviderejuvvon kártengeahččaleamit lohkamis ja rehkenastimis 1.-3. jahkeceahkkái.	1. PRYÖVEN BÏJRE... 3 Tjoeperdimmieraaste... 5 Maam goerehtallemepryöve ryöknedimmesne 1. daltesasse möölehte ?...
Geahččalemiin lea ođđa hápmi ja muhtun bargobihttáhámit ja sisdoalut leat rievdaduvvon ovddit geahččalemiid ektui.	MEARAN TJÏRREHTEMINIE... 10 4. PRYÖVEN MÆNNGAN... 10 Dåarjelimmie learoehkijstie tjoeperdimmieraasten nuelesne... 11 Evtiedimmie goerkesistie jïh tjiehpiesvoetijste... 13 Ryökneme... 15 taalesïeve)....
Ulbmil ođđa geahččalemiiguin lea earuhit buorebut ohppiid vuolabealde ja bajábealde sierra beroštumi ráji.	Dah pryövh aktem orre guelmiem åådtjeme, jïh såemies laavenjassehammoeh jïh sisvege pryövine leah jarkelamme,
Geahččaleamit galget maiddái addit eanet dieđuid ohppiid birra geat rahčet.	Doh pryövh edtjieh aaj jienebh bïevnesh vedtedh dej viesjies learohki bïjre.
Dain leat danne ollu álkes bargobihtát eaige mihtit ulbmilolahusa oahppoplánaid ektui ohppiide geat eai raža.	Dan åvteste dah sijhtieh jïjnjh aelhkie laavenjassh utnedh, jïh eah sïjhth ulmiejaksemem möölehtidh,
Kártengeahččalemiin lea eallináigi 5 jagi ovdalgo reviderejuvvojit, ja seamma geahččaleapmi	Goerehtallemepryövh medtie vïjhte jaepieh jielieh åvtelen dah staeriesuvvieh, jïh dïhte seamma pryöve dan åvteste tjïrrehtamme sjædta vïjhte jaepiej iktemearan.
čađahuvvo dan dihte vihtta jagi maŋŋalagaid.	Sæjroe
1.	1.
GEAHČČALEAMI BIRRA	PRYÖVEN BÏJRE
Dát bagádus lea čállon dutnje geas leat oahppit geat galget čađahit 1. jahkeceahki kártengeahččaleami rehkanastimis.	Daate bïhkedimmie lea tjaaleme dutnjien gïen learohkh mah edtjieh goerehtallemepryövem ryöknedimmesne tjïrrehtidh 1. daltesisnie.
Ulbmil geahččalemiin lea fuomášit ohppiid geat	Pryöven aajkoe lea
dárbbašit liige čuovvoleami vai ožžot buoret vuođu viidásit bargui rehkenastima vuođđo máhtolašvuođain.	learohkh damtijidh mah lissie dåarjelimmiem daarpesjieh juktie aktem buerebe våaromem åadtjodh dan guhkiebasse barkose dej uvtemesth tjiehpiesvoetigujmie ryöknedimmesne.
Bagadusas leat rávvagat ja dieđut dasa maid galggašii bargat ovdal geahččaleami, geahččaleami čađaheamis ja maŋŋil geahččaleami. Bagadusa maŋemus	Bïhkedimmesne raerieh jïh bïevnesh dan bïjre maam byöroe darjodh åvtelen, mearan jïh
oassi, mas leat rávvagat maid galgá bargat maŋŋil geahččaleami čađaheami, čilge mo bohtosiid sáhttá geavahit daid ohppiid čuovvoleapmái geat leat sierra beroštumi ráji vuolábealde.	mænngan pryövide tjïrrehtamme. Minngemes bielie bïhkedimmeste lea guktie maahta illedahkide nuhtjedh juktie dejtie learoehkidie vijriesåbpoe dåarjelidh mah akten tjoeperdimmieraasten nuelesne skååredieh. Datne maahtah vielie pryöven bïjre lohkedh
Geahččaleami birra sáhtát maiddái lohkat dieđuid Oahpahusdirektoráhta neahttasiidduin (www.udir.no)	Ööhpehtimmiedirektovraaten nedtesæjrojne (www.udir.no).
KÁRTENGEAHČČALEMIID BIRRA Mii lea ulbmil geahččalemiin ?	GOEREHTALLEMEPRYÖVI BÏJRE Mij lea pryöven aajkoe ?
Kártengeahččaleamit galget almmustahttit leat go oahppit geat eai leat oahppan dárbbašlaš máhtolašvuođaid álgooahpahusas.	Goerehtallemepryövh edtjieh vueptiestidh mejtie leah learohkh mah eah leah daerpies tjiehpiesvoeth aalkoelïerehtimmesne vejtiestamme.
Geahččaleami bohtosat galget veahkehit oahpaheddjiid ja skuvlajođiheddjiid identifiseret ohppiid geat leat vuolábealde ” sierra beroštumi ráji ” ja geat dárbbašit liige čuovvoleami.	Illedahkh pryöveste edtjieh lohkehtæjjide jïh skuvleåvtehkem viehkiehtidh learohkh damtijidh mah leah akten tjoeperdimmieraasten nuelesne jïh mah lissie dåarjelimmiem daarpesjieh.
Geahččalemiid dieđuid ferte geahččat searválagaid eará dieđuiguin mat skuvllas leat ohppiid birra.	Tjuara bïevnesh pryövijste ektesne vuejnedh jeatjah bïevnesigujmie learohken bïjre mejtie skuvle åtna.
Jus muhtun oahppi geahččaleami bohtosat čájehit váilevaš doabaipmárdusa ja / dahje rehkenastinmáhtolašvuođa, de sáhttá leat dárbu eanet kártemii ovdalgo oahppi oažžu liige čuovvoleami.	Dastegh pryöveilledahkh akten learoehkasse vuesiehtieh learohken leah faatoes dïejvesegoerkese jïh / jallh ryöknemetjiehpiesvoeth, maahta daerpies årrodh vielie goerehtalledh åvtelen learohke lissie dåarjelimmiem åådtje.
Maid mihtida geahččaleapmi ?	Maam goerehtallemepryövh möölehtieh ?
Kártengeahččaleapmi galgá iskat man muddui oahppi doabaipmárdus ja vuođđomáhtolašvuođat leat dan ektui mii oahppoplánain lea mihttun vuođđo máhtolašvuohtan guhtege fágas.	Goerehtallemepryövh edtjieh goerehtidh mennie mieresne learohki dïejvesegoerkese jïh maadthtjiehpiesvoeth leah learoesoejkesjen ulmiej mietie dejtie uvtemesth tjiehpiesvoetide dennie sjyöhtehke faagesne.
Geahččaleamis leat ollu álkes bargobihtát ja addá danne unnán dieđu ohppiid birra geat máhttet buot dahje measta buot bargobihtáid.	Pryövesne jïjnjh aelhkie laavenjassh, jïh dan åvteste vaenie bïevnesh vadta dej learohki bïjre mah gaajhkide jallh mahte gaajhkide laavenjasside buektiehtieh.
Áidna maid sáhttit dadjat ohppiid birra geat leat máhttán ollu dahje visot bargobihtáid lea ahte sis lea doarvái máhtolašvuohta vuođđun viidásit oahpahussii, muhto diehtit unnán man ollu sii rievttimielde máhttet.	Dïhte aajnehke maam mijjieh maehtebe dej learohki bïjre jiehtedh mah jïjnjem jallh gaajhkem buektiehtieh, lea dah nuekies tjiehpiesvoeth utnieh goh våarome dan guhkiebasse lïerehtæmman, men mijjieh vaenie daejrebe man jïjnjem dah raaktan maehtieh.
Dainna lágiin lea kártengeahččalemiin erohus nationála geahččalemiin main leat maiddái váttis bargobihtát ja mat addet dieđuid ohppiin buot máhtolašvuođa dásiin.	Naemhtie goerehtallemepryövh nasjovnaale pryövijste joekehtieh gusnie aaj gïerve laavenjassh, jïh bïevnesh learohki bïjre vedtieh gaajhkine daltesinie.
Fertejit go buot oahppit čađahit geahččaleami ?	Gaajhkh learohkh tjuerieh pryövem vaeltedh ?
1. jahkeceahkkái lea geahččaleapmi eaktodáhtolaš, muhto jus skuvla dahje suohkan mearridit ahte skuvlla oahppit galget čađahit kártengeahččaleami, de galget buot oahppit ceahkis čađahit geahččaleami.	Pryöve 1. daltesasse lea jïjtjevyljehke, men dastegh skuvle jallh tjïelte sjæjsjele learohkh skuvlesne edtjieh goerehtallemepryövem tjïrrehtidh, dellie gaajhkh learohkh daltesisnie pryövem tjïrrehtidh.
Oahppit geat leat buohccit geahččaleami čađahanbeaivvi, dahje leat eret eará sivaid dihte, galget beassat váldit geahččaleami maŋŋil.	Learohkh mah leah skiemtjine pryövebiejjien, jallh jeatjah gaatoem utnieh, edtjieh nuepiem åadtjodh pryövem vaeltedh akten jeatjah biejjien.
Eanet dieđut das geat eai dárbbaš váldit geahččaleami leat čađaheami njuolggadusain Retningslinjer for gjennomføring.	Bïevnesh luejhtiehtimmien bïjre lea lïhkebe buerkiestamme njoelkedassine Retningslinjer for gjennomføring.
Sáhttá go geahččaleami heivehit ohppiide ?	Learohkh maehtieh sjïehteladtemem åadtjodh ?
Skuvllas lea ovddasvástádus ahte oahppit geat dárbbašit heivehusaid maiddái sáhttet čađahit kártengeahččaleami.	Skuvle dïedtem åtna ihke learohkh mah sjïere sjïehteladtemem daarpesjieh aaj maehtieh goerehtallemepryövem tjïrrehtidh.
Heiveheapmi sáhttá leat earret eará ahte čađahit geahččaleami smávit joavkkuin, dahje čađahit geahččaleami okto, dahje ahte leat bottut.	Sjïehteladteme maahta vuesiehtimmiem gaavhtan årrodh pryövem darjodh aktene onne dåehkesne, dam oktegh darjodh, jallh jienebi eejehtimmiejgujmie.
Skuvla ii sáhte ráhkadit sierra ortnegiid mat sáhttet váikkuhit ohppiid bohtosiidda nugo veahkkeneavvuid geavaheamit dahje eanet áigi juohke siiddu čađaheapmái.	Skuvle ij maehtieh jïjtsh öörnegh darjodh mah maehtieh learohkeilledahkide tsevtsedh, goh viehkiedïrregh nuhtjedh jallh lissie tïjjem nuhtjedh fïerhtene sæjrosne.
Skuvlajođiheaddji ferte árvvoštallat ovttaskas oahppi dárbbuid sierra heiveheapmái.	Skuvleåvtehke tjuara fïerhten learohken daerpiesvoeth sjïere sjïehteladtemasse vuarjasjidh.
Geas lea ovddasvástádus kártengeahččaleami čađaheapmái ?	Gie dïedtem åtna goerehtallemepryövide tjïrrehtidh ?
Skuvlajođiheaddjis lea bajimus ovddasvástádus láhčit dili nu ahte oahppit oassálastet geahččaleami čađaheamis.	Skuvleaajhtere dam bijjemes dïedtem åtna sjïehteladtedh ihke gaajhkh learohkh meatan tjïrrehtimmesne.
Sierra beroštumi rádji	Sæjroe
Kártengeahččalemiin lea sierra beroštumi rádji dan váste ahte galgá identifiseret ohppiid geat dárbbašit liige čuovvoleami ovdánahttit lohkodoahpagiid ja rehkenastinmáhtolašvuođaid.	4/32 damtijidh mah lissie dåarjelimmiem daarpesjieh jis edtjieh aktem hijven taaledïejvesem jïh hijven ryöknedimmietjiehpiesvoeth evtiedidh.
Sierra beroštumi rádji mearriduvvo go buohtastahttet bohtosiid ohppiidjoavkkus mat sáhttet leat ovddasteaddjin vuosttaš gearddi go	Tjoeperdimmieraastem aerviedibie gosse illedahkide akten sjïehteles learohkedåahkan viertiestibie, voestes aejkien pryövem
geahččaleami čađahit.	tjïrrehtibie.
Rádji biddjo nu ahte lea dat poeaŋŋa dahje unnit poeaŋŋa go mii lea riikkadásis 20 proseantta ohppiin geat leat ožžon heajumus bohtosiid.	Raaste bïejesåvva naemhtie guktie dah viesjiehtommes 20 prosenth learoehkijstie abpe laantesne seamma jïjnjh, jallh vaenebh poengh goh tjoeperdimmieraastem utnieh.
Sierra beroštumi rádji almmuhuvvo loahpageahčen borgemánu 2015.	Tjoeperdimmieraastem sïjhtebe bæjhkoehtidh mïetsken 2015 minngiegietjesne.
Gaskaboddosaš sierra beroštumi ráji gávdná dieđihanskovis oasis Instruksjon for gjennomføring	Datne aktem åvtelhbodti raastem gaavnh vïhtesjadtemegoeresne bïhkedassesne Instruksjon for gjennomføring jïh Vurderingsveiledning mah leah bæjhkoehtamme PAS:sne. Seapan ij
Vurderingsveiledning mii lea almmuhuvvon neahttabáikkis PAS. Gaskaboddosaš ja loahpalaš sierra beroštumi rájis ii dáidde ollu erohus.	sïjhth stoerre joekehtse årrodh dej åvtelhbodti jïh minngemosth tjoeperdimmieraasti gaskem.
Sierra beroštumi ráji ii ábut atnit áibbas čavga rádjin.	Ij tjoerh tjoeperdimmieraastem vuejnedh goh akte vihties raaste.
Muhtun oahppit geat leat juste bajábealde sierra beroštumi ráji, dárbbašit maiddái liige čuovvoleami.	Såemies dejstie learoehkijstie dåehkesne mah leah ånnetji tjoeperdimmieraasten bijjelen sijhtieh aaj lissie dåarjelimmiem daarpesjidh.
Dasa lassin sáhttá	Lissine lohkehtæjja maahta dååjredh akte learohke tjoeperdimmieraasten nuelesne jallh eevre lïhke skåårede, seamma tïjjen goh aarebi
oahpaheaddji vásihit ahte oahppit ožžot poeaŋŋaid jur vuolábealde dahje sierra beroštumi ráji lahkosis, vaikko ovdalaš áicamat oahppis eai leat čájehan váilevaš máhtolašvuođaid.	vïhtesjimmieh learoehkijstie maam akt jeatjebem vuesehte.
Danne lea dehálaš geavahit veahkkin eará dieđuid oahppi birra su viidásit čuovvoleamis.	Dan åvteste vihkeles jeatjah jïh aarebi bïevnesh krööhkedh mejtie learohki bïjre åtna dennie vijriesåbpoe dåarjelimmesne.
Maid mihtida 1. jahkeceahki kártengeahččaleapmi rehkenastimis ?	Maam goerehtallemepryöve ryöknedimmesne 1. daltesasse möölehte ?
Kártengeahččaleapmi galgá geavahuvvot kártet rehkenastima vuođđo máhtolašvuohtan, ráddjejuvvon ohppiid lohkoipmárdussii ja rehkenastinmáhtolašvuhtii. Ulbmil	Edtja goerehtallemepryövem nuhtjedh juktie ryöknedimmiem goerehtalledh goh uvtemesth tjiehpiesvoeth, gaertjiedamme learohki taalegoerkesasse jïh ryöknedimmietjiehpiesvoetese.
geahččalemiin lea identifiseret ohppiid geain lea váilevaš doabaipmárdus ja geain leat váilevaš lohkan- ja rehkenastinmáhtolašvuođat.	Pryöven aajkoe lea learohkh damtijidh mej viesjies goerkese jïh viesjies ryökneme- jïh ryöknedimmietjiehpiesvoeth.
Geahččaleapmi váldá vuođu rehkenastima definišuvnnas ja progrešuvdnačilgehusas Rammeverk for grunnleggende ferdigheter oahppoplána gelbbolašvuođamihtus.	Pryöve lea gårredamme tjïelkestimmesne jïh progresjovnebuerkiestimmesne ryöknedæmman tjaalegisnie Rammeverk for grunnleggende jïh maahtoeulmine jïh learoesoejkesjisnie.
Geahččaleapmi lea ráhkaduvvon dakkárin ahte galgá addit eanemus dieđuid ohppiid birra geaid čuoggát leat sierra beroštumi ráji lahkosis.	Pryöve lea evtiedamme juktie jeenjemes bïevnesh learohki bïjre vedtedh mah leah tjoeperdimmieraasten lïhkebisnie.
Lea dehálaš diehtit ahte oahppit	Vihkeles daejredh learohkh mah leah
vuolábealde sierra beroštumi ráji sáhttet hui iešguđet ládje máhttán geahččaleami ja sis sáhttet iešguđetlágan rahčamušat.	tjoeperdimmieraasten nuelesne maehtieh gaajh joekehts aath buektiehtidh, jïh joekehts aatigujmie tjabredh.
Danne lea dárbbašlaš ovttaskas oahppi bohtosiid árvvoštallat searválaga eará dieđuiguin oahppi birra, ovdal go mearrida maid berre viidásit bargat.	Dan åvteste daerpies illedahkide vuarjasjidh fïerhten learoehkasse jeatjah bïevnesi vööste learohken bïjre, åvtelen sjæjsjalimmieh vaaltah dan guhkiebasse
Dehálaš lea daid ohppiid váhnemiidda - geat dárbbašit čuovvoleami, ovddidit	barkoen bïjre. Vihkeles illedahkh jïh raerieh dan geajnoen bïjre guhkiebasse aaj eejhtegidie vadtasuvvieh dejtie learoehkidie mah lissie dåarjelimmiem daarpesjieh, guktie eejhtegh maehtieh jïjtsh maanan evtiedimmiem dåarjoehtidh dejstie uvtemesth tjiehpiesvoetijste ryöknedimmesne.
makkár bohtosat ja rávvagat sidjiide leat, nu ahte váhnemat sáhttet doarjut mánáideaset ovdánahttima matematihka vuođđo máhtolašvuođain.	Sæjhta doh ellen jeanatjommes learohkh mejtie goerehtallemepryöve damtije, dåarjelidh mierien sisnjelen sjïehtedamme lïerehtimmeste. Læjhkan naan gille learohkh mejtie
Eanas ohppiid maid kártengeahččaleamit áiccalmahttet, sáhttá čuovvolit heivehuvvon oahpahusa rámma siskkobealde.	5/32 tjiehpiesvoetine ryöknedimmesne mejtie maahta pryövesne möölehtidh.
Muhtun ohppiid berre guorahallat viidáseappot, iskat leago dárbu sierraoahpahussii.	Learohkh mah tjoeperdimmieraasten nuelesne skååredieh leah aktene vuelege daltesisnie. Pryöve lea
Vuođđo máhtolašvuođat rehkenastimis leat juhkkojuvvon njealji máhtolašvuođasuorgái:	Doh uvtemesth tjiehpiesvoeth ryöknedimmesne leah juakeme njieljie tjiehpiesvoetesuerkine:
• Dovdat ja čilget lea 1. dásis čilgejuvvon ná: “ Dovdá konkrehta diliid mat sáhttet čovdojuvvot rehkenastimiin, ja ráhkada gažaldagaid daidda ”.	• Damtijidh jïh buerkiestidh 1. daltesisnie lea buerkiestamme goh «Damtije vihties
Lunddolaš lea dan čatnat dilálašvuođaide mat siskkildit loguid ja sturrodagaid.	Iemie daam dejtie tsiehkide viedtedh mah taalh jïh stoeredahkh meatan utnieh.
1. jahkeceahkkái mearkkaša dat máhttit ráhkadit rievttes rehketvuogi dilálašvuođain mat čilgejuvvojit illustrašuvnnaiguin, ovdamearka dihte rehkenastit man ollu guokte diŋgga mákset	2. daltesasse sæjhta jiehtedh reaktoe ryöknedimmievuekiem hammoedidh dejtie tsiehkide mah buerkiestamme sjidtieh guvvijste, goh ryöknedidh mennie åesesne göökte daeverh tjåanghkan sjidtieh. Maahta aaj mij akt dan aelhkie årrodh goh
oktii. Sáhttá maiddái leat nu álki go ipmirdit ahte čieža eappela (beallekonkrehta / sárgosat) sáhttet ovddastit (lohko) symbola 7, dahje sáhttit buohtastahttit guokte ovddasteaddji seamma lohkui (ovdamearka dihte lohkosymbola ja konkrehtaid).	guarkedh tjïjhtje eeplah (bieliekonkreeth / guvvie) maahta vuesiehtidh (taale) symbovline 7, jallh maehtedh göökte representasjovnh seamma taalese
• Geavahit ja ávkkástallat lea 1. dásis čilgejuvvon ná: “ Geavaha álkes strategiijaid lohkat ja juogustit hivvodagaid ja geometralaš hámiid. Rehkenastá álkes	• Nuhtjedh jïh gïetedidh lea 1. njieptjesne buerkiestamme goh “ aelhkie strategijh
www.udir.no/Lareplaner/Finn-lareplan/#matematikk rehketbihtáid iešguđetlágan vugiiguin.	nuhtjie gosse edtja ryöknedh, veahkah jïh geometrijen goerh klassifiseradidh. Aelhkie aerviedimmieh dorje joekehtslaakan ”.
1. jahkeceahki geahččaleamis lea lunddolaš ráddjet dan máhttui geavahit strategiijaid loguidlohkamis ja juogustit hivvodagaid ja	Pryövese 1. daltesasse lea iemie daam gaertjiedidh jïh ajve strategijh nuhtjedh ryöknemasse jïh klassifiseradæmman
sáhttit čađahit aritmehtalaš rehkenastimiid (sihke gárvvisin biddjon ja ii gárvvisin biddjon bargobihtáid).	veahkijste, jïh maehtedh aritmetriske aerviedimmieh tjïrrehtidh (dovne bæjjese bïejeme jïh ij bæjjese bïejeme laavenjassh).
• Suokkardit ja árvvoštallat leat čilgejuvvon ná: “ Mearridit leago boađus vástádus	• Ussjedalledh jïh vuarjasjidh lea buerkiestamme goh «Sjæjsjele mejtie akte illedahke lea vaestiedasse gyhtjelassese mij gihtjesovviš.
gažaldahkii mas jerrojuvvui ”. Dien lea dábálaččat ohppiide hui gáibideaddji árvvoštallat “ ii-njálmmálaš ” dilálašvuođas ja dat dahká ila stuora rievddademiid ohppiid gaskkas makkár máhttu sis lea hámuhit čálalaččat.	Aervede krïevije sjædta learoehkasse daam vuarjasjidh aktene «ij-njaalmeldhš tsiehkesne, jïh sæjhta fer gïerve årrodh learoehkasse dam tjaaleldh darjodh.
Danne dat oassi ii árvvoštallojuvvo.	Dan åvteste ij sïjhth dam
• Kommunikašuvdna lea čilgejuvvon ná: “ Geavaha iešguđetlágan veahkkeneavvuid čilget álkes rehkenastimiid ”.	• Govlesadteme lea buerkiestamme goh «ovmessie viehkiedïrregh nuhtjie juktie aelhkie aerviedimmieh darjodhš.
Kártengeahččalemiid rámmaplánaid mielde eai galgga	Dan åvteste ij sïjhth govlesadtemem vuarjasjidh, men sæjhta dam ovryöktesth
Kommunikašuvnna eai danne árvvoštala das, muhto dat mihtiduvvo eahpenjuolgadit: Go oahppit čovdet geahččaleamis bargobihtáid, de fertejit sii geavahit matematihkalaš symbolaid riekta nu ahte earát maid ipmirdit maid sii leat bargan. Oahppit	vuarjasjidh Gosse learohkh laavenjasside pryövesne luetieh, tjuerieh matematihkeles symbovlh reaktoe nuhtjedh guktie mubpieh maehtieh guarkedh maam dah leah dorjeme.
kommuniserejit go čállet loguid ja symbolaid.	Learohkh govlesedtieh viehkine taalh jïh symbovlh tjaeledh.
Eanas bargobihtát leat ráhkaduvvon suorgái Geavahit ja ráhkadit.	Dah jeenjemes laavenjassh leah evtiedamme suarkan Nuhtjedh jïh gïetedidh.
Aspektii Dovdat ja čilget leat maiddái ráhkaduvvon bargobihtát.	Aaj laavenjassh evtiedamme aspektese Damtijidh jïh buerkiestidh.
Dasa lassin leat ráhkaduvvon muhtun bargobihtát mat isket vuođđo doabaipmárdusa mii lea dárbbašlaš eaktun matematihka vuođđo máhtolašvuođaid ovdánahttimis.	såemies laavenjassh mah vihkielåbpoe dïejvesegoerkesem teestadieh, mij lea daerpies jis edtja maehtedh doh uvtemesth tjiehpiesvoeth ryöknedimmesne evtiedidh.
1. jahkeceahki kártengeahččalemiid bargobihtáid sáhttá juohkit njealji temái:	Maahta laavenjasside goerehtallemepryövesne 1. daltesasse njieljie teemine juekedh:
• Loguidlohkan temá mearkkaša máhttit lohkat struktuvrralaš ja eahpestruktuvrralaš hivvodagaid, lohkagoahtit viidásit muhtun logus (sihke bajásguvlui ja vulosguvlui), ja máhttit lohkat guvttiin-ja guvttiin, viđáin-ja viđáin ja nu ain viidásit.	• Ryöknemetjiehpiesvoeth leah maehtedh struktuvreradamme jïh ovstruktuvreradamme veahkah ryöknedh, guhkiebasse ryöknedh akten saaht man
• Lohkodoahpagiid temá mearkkaša ipmirdit guovddáš doahpagiid nugo stuorit go, unnit go, lohku ovdal, lagamus lohku ja nu ain.	• Taaledïejvesh leah maehtedh vihkeles dïejvesh guarkedh goh stuerebe goh, unnebe goh, taale åvtelen, lïhkemes taale jïh naemhtie vijriesåbpoe.
Dasa gullá maiddái máhttit čatnat oktii galle-leat rievttes symbolii, ja ipmirdit ja geavahit sadjevuogádaga.	Edtja aaj maehtedh låhkoem symbovlese ektiedidh jïh posisjovnesysteemem guarkedh jïh
• Lohkoráidu ja lohkolinnjá temá sisdoallá ahte galgá nákcet bidjat loguid lohkolinnjái, galgá diehtit loguid gaskka, galgá čatnat lohkomeari dasa man ollu	• Taaleraajroe jïh taalesïeve leah maehtedh taalh taalesïevese bïejedh, taali gåhkoen bïjre gaskemsh, maehtedh låhkoem ektiedidh veahkide jïh dam nuhtjedh juktie vuesiehtimmien gaavhtan taalh veesmedh stoeredahken mietie.
leat, ja geavahit dan ovdamearka dihte sirret loguid sturrodaga mielde.	• Ryöknedimmietjiehpiesvoeth lea maehtedh daajroem nuhtjedh taali jïh veahkaj
• Rehkenastinmáhtolašvuohta temá siskkilda máhtu geavahit gelbbolašvuođa loguid ja meriid birra ovttas strategiijaiguin nu ahte sáhttá čoavdit gárvvisin biddjon ja ii biddjon bargobihtáid (artimetihkas).	bïjre strategijigujmie ektine juktie bæjjese bïejeme jïh ij bæjjese bïejeme laavenjassh loetedh (aritmetihkesne).
Mo geavahit bohtosiid vuođđun viidásit oahpaheamis ?	Guktie illedahkide nuhtjedh goh våarome dan vijriesåbpoe lïerehtæmman ?
dađistagaárvvoštallamin ja dat galget ovddidit oahppama.	Gaajhkh vuarjasjimmieh mah jaabnan lïerehtimmesne vadtasuvvieh, jaabnanvuarjasjimmie gohtjesåvva, jïh edtja lïerehtimmiem eevtjedh.
Buot ohppiin lea riekti dasa, ja lea dehálaš ahte oahppit ipmirdit daid mihtuid mat vurdojuvvojit sin oahpaheamis.	Gaajhkh learohkh edtjieh dam utnedh, jïh vihkeles learohkh lïerehtimmien ulmieh guarkah, mej vööste dah edtjieh barkedh.
Dehálaš lea ahte oahpaheaddjit geavahit dieđuid geahččalemiid bohtosiin heivehit ohppiid oahpahusa ovddosguvlui ohppiid oahppandárbbuid mielde.	Vihkeles lohkehtæjjah bïevnesh pryöveilledahkijste nuhtjieh juktie dam vijriesåbpoe lïerehtimmiem sjïehtedidh learohki lïerehtimmiedaerpiesvoeti mietie.
Buorre dađistaga-árvvaštallan gohčoduvvo maiddái Vurdering for læring / Árvvoštallan oahpaheami várás, ja njeallje prinsihpa leat guovddážis go geavaha geahččalemiid bohtosiid viidásit barggus.	Hijven jaabnanvuarjasjimmie aaj gohtjesåvva Vuarjasjimmie lïerehtæmman, jïh njieljie prinsihph leah jarngesne gosse illedahkide pryöveste nuhtjie dan vijriesåbpoe barkose.
Čuovvovaš prinsihpat leat čilgejuvvon oahpahuslága láhkaásahusas,3.kap.	Daah prinsihph leah buerkiestamme mieriedimmesne ööhpehtimmielaakese, kap. 3.
NJEALLJE PRINSIHPA Ohppiid oahppaneavttuid sáhttá nannet jus oahppit	NJIELJIE PRINSIHPH Maahta learohki lïerehtimmienuepieh nænnoestehtedh dastegh learohkh
• ipmirdit maid sii galget oahppat ja mii sis vurdojuvvo.	1. guarkah maam edtjieh lïeredh, jïh mij lea veanhtadamme dejstie
• ožžot responssa ja besset gullat makkár kvalitehta sin barggus dahje olahusas	2. bievnesh bååstede åadtjoeh mah dejtie soptsestieh kvaliteeten bïjre barkose jallh maam dorjeme
• ožžot rávvagiid movt sáhttet buorebut bargat.	3. raerieh åadtjoeh guktie dah maehtieh buerebe sjïdtedh
• oassálastet iežaset oahppamis earret eará nu ahte árvvoštallet iežaset barggu	4. leah meatan jïjtse lïerehtimmiebarkosne, gaskem jeatjah jïjtse barkoem jïh evtiedimmiem vuarjasjidh
Dehálaš poeaŋŋa lea: Makkár mihtuid galggan oláhit, man muttus mun lean daid mihtuid ektui, ja mo galggan mun ollet dohko ?	Akte vihkeles gyhtjelasse lea: Mah ulmieh edtjem jaksedh, gusnie leam viertiestamme daej ulmiejgujmie, jïh guktie edtjem dohkoe båetedh ?
Oahppit galget ipmirdit maid sii galget oahppat ja mii sis vurdojuvvo	sijjieaarvoesysteeme. Learoesoejkesje sijjieaarvoesysteemem nuhtjie
Go bargá geahččalemiiguin ja árvvoštallamiin, de lea dehálaš ahte oahppit dihtet mii sis vurdojuvvo ja manne sin árvvoštallet.	7/32 vuarjasjamme sjidtieh, jïh mij lea veanhtadamme dejstie.
Oahppit fertejit maid diehtit manne lea dehálaš bargat rehkenastimiin vuođđo máhtolašvuohtan.	Learohkh tjuerieh daejredh man åvteste vihkeles ryöknedimmine barkedh goh akte uvtemesth tjiehpiesvoete.
Ságastala ohppiiguin mii lea geahččaleami ulbmil, ja maid geahččaleapmi galgá mihtidit.	Soptsesth dan åvteste learohkigujmie aajkoen bïjre pryövine, jïh maam pryöve möölehte.
Árvvoštallan- ja čuovvolanbarggus lea guovddáš oassi addit ohppiide fágalaš dieđuid sin barggus.	Vedtieh bïevnesh bååstede jïh raerieh geajnoen bïjre guhkiebasse Faageles bïevnesh bååstede leah akte vihkeles bielie vuarjasjimmie- jïh dåarjelimmiebarkoste.
Dat galget muitalit makkár kvalitehta sin barggus dahje doaimmas lea ja galgá sisdoallat rávvagiid ja bagadusaid mo oahppit sáhttet bargat buorebut.	Daah edtjieh kvaliteeten bïjre barkosne soptsestidh jallh guktie learohke dam haalveme, jïh edtja dovne raerieh jïh bïhkedimmiem vedtedh guktie learohkh maehtieh buerebe
Geahččaleami bohtosat ja dieđut sáhttet addit dutnje gova oahppi máhtuin, ja das mainna oahppi berre bargat eanet.	sjïdtedh. Illedahkh jïh bïevnesh pryöveste maehtieh dutnjien aktem guvviem vedtedh destie maam learohkh haalvoeh, jïh mejnie dah tjuerieh vielie barkedh.
Dieid dieđuid berret geahččat ovttas eará dieđuiguin mat dus leat oahppi birra ovdalaččas, ja dan berre geavahit dialogas ohppiiguin ja váhnemiiguin.	Datne byörh daam bïevnesem ektesne vuejnedh jeatjah bïevnesigujmie mejtie åtnah learohki bïjre aarebistie, jïh byöroe dialogesne learohkigujmie jïh eejhtegigujmie åtnasovvedh.
Oaččo ohppiid searvat árvvoštallamii Ohppiid berre oažžut searvat geahččalemiid árvvoštallamii.	Vaeltieh learoehkidie meatan Datne byörh learoehkidie meatan vaeltedh gosse pryövem gïehtjedh mænngan.
Go jearahallá ohppiin maid sii doivot sii leat máhttán bargat, ja mainna galggaše eanet bargat, de sáhttá ohppiid oažžut suokkardallat iežaset máhtolašvuođas.	Gosse learoehkidie gihtjh maam dah vienhtieh dah leah buektiehtamme, jïh mejnie byöroeh vielie haarjanidh, dellie dah maehtieh aelkedh sijjen jïjtsh lïerehtimmien bïjre ussjedieh.
Maŋŋil go bohtosiid lea geahčadan, de sáhttá leat	Mænngan illedahkide gïehtjedamme, maahta nuhteligs årrodh baajedh learoehkidie
ávkkálaš ohppiiguin searvalaga suokkardallat sin vástádusaid ja plánet movt oahppit sáhttet buorebut bargat.	meatan årrodh sijjen vaestiedassi bïjre ussjedidh, jïh soejkesjidh maam dah maehtieh darjodh juktie buerebe sjïdtedh.
Ohppiid árvvoštallamat iežaset barggus sáhttet addit dehálaš dieđuid das mii sin mielas lea váttis, ja mainna sii galggaše eanet bargat.	Learohki jïjtsevuarjasjimmieh maehtieh dutnjien vihkeles bïevnesh vedtedh maam dah tuhtjieh gïerve, jïh mejnie tjuerieh vielie barkedh.
Iežasárvvoštallan sáhttá maiddái dahkat ohppiid eanet diđolažžan iežaset gelbbolašvuođas rehkenastimis.	Jïjtsevuarjasjimmie maahta aaj viehkine årrodh ihke learohkh aktem tjïelkebe guvviem åadtjoeh jïjtsh maahtoen bïjre ryöknedimmesne.
 Movt ráhkkanahttit ohppiid geahččaleami ulbmiliidda ?	 Guktie edtjem learoehkidie ryöjrehtidh aajkose pryövine ?
 Movt galggan geavahit bohtosiid vai sáhtán addit fágalaš relevanta	 Guktie edtjem illedahkide nuhtjedh juktie maehtedh faageles sjyöhtehke
árvvoštallamiid ruovttoluotta mat ovddidit viidásit oahppama ?	bievnesh bååstede vedtedh mah dam guhkiebasse lïerehtimmiem eevtjieh ?
 Movt mun sáhtán seavadahttit oahppi viidásit bargui bohtosiiguin ?	barkosne illedahkigujmie ?
 Movt oahppit sáhttet searvat iežaset barggu árvvoštallamii ?	 Guktie learohkh maehtieh meatan årrodh sijjen jïjtsh barkoem vuarjasjidh ?
2.	2.
OVDAL GEAHČČALEAMI	PRYÖVEN ÅVTELEN
Kártengeahččaleami čađahan bagadussii Instruksjon for gjennomføring lea dehálaš oahpásmuvvat bures ovdal čađahanbeaivvi.	Åvtelen pryöve dorjesåvva, dle vihkeles datne lea veelelaakan goerehtamme bïhkedassem Instruksjon for gjennomføring.
Dan gávnnat PAS:s.	Daam gaavnh PAS:sne.
Dat instruksa sisdoallá dan maid oahpaheaddji galgá dadjat ohppiide ovdal geahččaleami ja geahččaleami čađhettiin.	Bïhkedimmesne tjåådtje maam learohke edtja learoehkidie jiehtedh pryöven åvtelen jïh mearan pryöve dorjesåvva.
Dasa lassin čilgejuvvojit das čađaheami rámmat.	Lissine tjïrrehtimmien mierieh aaj buerkiestamme sjidtieh.
Kártengeahččaleapmi galgá čađahuvvot guovtti vuorus.	Edtja goerehtallemepryövem tjïrrehtidh gööktine boelhkine.
Vuoruid gaskkas galgá ohppiin leat boddu.	Boelhki gaskem learohkh edtjieh eejehtimmiem utnedh.
Dat lea danne go oahppit geain leat oahppanváttut dávjá váibet eanet go oahppit	Dïhte dan åvteste dah viesjies learohkh daamtaj maehtieh sæjloesåbpoe sjïdtedh goh dah veaksehke learohkh.
geain eai leat dakkár hástalusat.	Sæjroe
Dat lea dušše láidehus, muhto ávžžuhit ahte eai váldde bottu maŋŋelis dan.	Daate ajve bihkeden, men mijjieh juvnehtibie eejehtimmie ij seejnebe vaaltasovvh.
Bottu guhkkodat galggašii leat unnimusat 10 minuhta, áinnas borranboddu dahje fitnan olggu ovddas.	Eejehtimmie byöroe årrodh unnemes 10 minudth, maaje beapmojne jallh ålkone.
Geahččaleami sáhttá maiddái juohkit guovtti skuvlabeaivái.	Maahta aaj pryövem juekedh gööktine skuvlebiejjine.
geahččaleami čađahanáigi sullii 60 minuhta.	Tjåanghkan pryöve sæjhta vaasedh medtie 60 minudth, dellie eejehtimmie ij leah meatan.
Ovdal geahččaleami lea dehálaš ahte sihke oahppit ja sin váhnemat / ovddasteaddjit leat ožžon dieđuid kártengeahččaleami birra ja dan čađaheami ulbmila.	Pryövetjïrrehtimmien åvtelen lea vihkeles dovne learohkh jïh eejhtegh goerehtallemepryövem demtieh jïh daejrieh man åvteste dam tjïrrehte.
Diehtu váhnemiidda / ovddasteddjiide	Bïevnesh eejhtegidie
Oahpahusdirektoráhta lea ráhkadan diehtojuohkigihppaga váhnemiidda / ovddasteddjiide man namma lea: ” Informasjon om kartleggingsprøver, våren 2015 ”.	Ööhpehtimmiedirektovraate aktem bïevnesetjaalegem dorjeme eejhtegidie man nomme: «bïevnesh goerehtallemepryövi bïjre, gïjren 2015 š. Bïevnesetjaalege eejhtegidie
Váhnemiid diehtojuohkingihpa sáddjejuvvo ohppiid mielde ruovttuide ja dan galggašii maiddái sáhttit viežžat skuvlla ruovttusiiddas dahje oahpahusneahttabáikkis.	seedtesåvva gåatan learohkigujmie jïh byöroe lissine våålese vaaltasovvedh skuvlen gåetiesæjrosne jallh lïerehtimmiesijjesne.
Gihpa lea jorgaluvvon sámegillii (davvi, lulli- ja julevsámegillii) ja eŋgelasgillii.	Tjaalege lea jarkoestamme saemien gïelese (noerhte-, åarjel- jïh julevsaemien.
Daid sáhttá viežžat pdf-fiilan Oahpahusdirektoráhta ruovttusiiddus.	Maahta dejtie våålese leessedh goh pdf-fijlh Ööhpehtimmiedirektovraateen gåetiesæjroste.
Gihpa almmuhuvvo buori áiggis ovdal kártengeahččaleamit lohkamis ja rehkenastimis galget čađahuvvot.	Tjaalege olkese båata guhkiem åvtelen learohkh edtjieh goerehtallemepryövide lohkemisnie jïh ryöknedimmesne darjodh.
Diehtu ohppiide	Bïevnesh learoehkidie
Oahppit galget oažžut dieđuid kártengeahččalemiid birra dalle go váhnengihppagat juhkkojuvvojit ohppiide.	Learohkh edtjieh bïevnesh åadtjodh goerehtallemepryövi bïjre seamma tïjjen goh tjaalege eejhtegidie vadtasåvva.
kártengeahččaleapmi lea, manne galgá dakkár geahččaleapmi, ja mo geahččaleapmi galgá čađahuvvot.	Vihkeles datne astoem åtnah buerkiestidh mij akte goerehtallemepryöve lea, man åvteste dijjieh edtjede dagkeres pryövem utnedh jïh guktie pryöve edtja tjïrrehtamme sjïdtedh.
Ovdal geahččaleami čađaheami sáhtát oahpasnuhttit ohppiid geahččaleamidilálašvuhtii.	Tjïrrehtimmien åvtelen maahtah sjïehteladtedh ihke learohkh edtjieh åahpenidh jïjtjehke pryövetsiehkine.
Oahpahusdirektoráhta ruovttusiiddus (www.udir.no) leat geahččaleamit almmuhuvvon.	Ööhpehtimmiedirektovraaten gåetiesæjrosne (www.udir.no) akte
Dan geahččaleami sáhttibehtet čađahit ráhkkaneapmin kártengeahččalemiide, hárjehallat intruksaid ja bargobihtáid vástideami.	laavenjasse lea bæjhkoehtamme. Dijjieh maehtede daam laavenjassem tjïrrehtidh goh akte ryöjredimmie goerehtallemepryövese, juktie haarjanidh bïhkedassem åadtjodh jïh laavenjassh vaestiedidh.
Oahppit galggaše oažžut dieđu ahte galget bures	Learohkh byöroeh bïeljelimmiem åadtjodh veele goltelidh, raaktan dam darjodh maam lohkehtæjja jeahta, jïh vuertedh dan mubpien laavenjassese
guldalit oahpaheaddji ja dahkat nu go son sihtá, ja vuordit mannamis nuppi dassážii ožžot dieđu.	Dïhte aajkoe daejnie haarjanimmine ij leah haarjanidh pryövese, men haarjanidh pryövem utnedh.
Oahpaheaddji sáhttá das maiddái čilget ahte sus ii leat lohpi veahkehit sin bargobihtáiguin go sis lea dat albma kártengeahččaleampi.	Dellie aaj maahtah nuepiem nuhtjedh learoehkidie buerkiestidh lohkehtæjja ij luhpiem utnieh dejtie laavenjassigujmie viehkiehtidh gosse dah edtjieh dam eensi goerehtallemepryövem
Albma kártengeahččalemiid ii galgga geavahit hárjehallamii.	utnedh. Ij edtjh dam jïjtjehke goerehtallemepryövem nuhtjedh haarjanimmesne.
OAHPAHEADDJI DÁRKKISTANLISTU OVDAL GEAHČČALEAMI Mun lean  várren áiggi geahččaleami čađaheapmái  lohkan ovdagihtii oahpaheaddjibagadusa ja geahččaleami instruksa  doaimmahan váhnemiidda diehtogihppaga geahččaleami birra ja dieđu	 gïehtjedamme bïhkedimmiem jïh bïhkedasside juktie pryövem tjïrrehtidh
geahččaleami čađaheami ja čuovvoleami birra.	tjïrrehtimmien jih dåarjelimmien bïjre
 ságastallan ohppiiguin dan birra ahte geahččaleapmi galgá leat veahkkin	lohkehtæjja maahta learoehkidie dan bööremes lïerehtimmiem vedtedh
oahpaheaddjái addit ohppiide nu buori oahpahusa go vejolaš  várren áiggi maŋŋil geahččaleami ovttaskas oahppi bohtosiid árvvoštallamii ja	 tijjem vadteme tjïrrehtimmien mænngan juktie maehtedh vuarjasjidh jïh
čuovvoleapmái	illedahkide fïere guhten learoehkasse dåarjelidh
3.	3.
GEAHČČALEAMI ČAĐAHEAPMI Instruksa mii čilge movt galggát rahkkanit ja čađahit geahččaleami, lea almmuhuvvon	MEARAN TJÏRREHTEMINIE
dárogillii namain Instruksjon for gjennomføring geahččaleamivuogádaga fierpmádagas, Prøveadministrasjonssystemet (PAS), https://pas.udir.no.	Pryövereeremesysteemesne (PAS.) ((https://pas.udir.no) gaavnh Instruksjon for gjennomføring mij buerkeste guktie datne edtja pryövem tjïrrehtidh, jïh mah ryöjredimmieh mejtie tjoerh darjodh pryöven åvtelen.
Doppe gávnnat maiddái bohtosiidčilgehusa / fasihta mii čilge movt galggát divvut geahččalemiid.	Daesnie aaj vuarjasjimmiebïhkedimmiem gaavnh mij buerkeste guktie edtja pryövide staeriedidh.
Don fertet lohkat ja oahpasmuvvat bures instruksii, Instruksjon for gjennomføring, buori áiggis ovdal kártengeahččaleami čađaheami ohppiiguin.	Datne tjoerh veele lohkedh jïh gïehtjedidh Instruksjon for gjennomføring guhkiem åvtelen datne goerehtallemepryövem tjïrrehth learohkigujmie.
Dus ferte leat alddát	Datne tjoerh aktem jïjtse
geahččaleami gihpa klássalanjas maid geavahat veahkkin bagadallamis.	pryöveheeftem meatan utnedh klaassetjiehtjielasse maam nuhtjh, Instruksjonine ektine.
Dasa lassin dárbbašat diimmu mainna geahčat áiggi.	Lissine aktem tsåahkam daarpesjh mij tïjjem vaalta, tjöödtjesthtsåahka.
Geahččaleami instruksas čuožžu man guhkes áigi ohppiin lea guhtege siiddu bargobihtaid bargamii.	Dennie tjaalegisnie Instruksjon tjåådtje man guhkiem learohkh edtjieh utnedh laavenjasside loetedh fïerhtene sæjrosne.
Jus diktá ohppiid bargat nu guhká go sii háliidit, de nákcejit maiddái oahppit geat bargat eahpevuogálaččat čoavdit bargobihtáid	Dastegh baaja learoehkidie dan guhkiem gïehtelidh goh jïjtje
riekta.	sijhtieh, learohkh ovmaereles strategijigujmie sijhtieh buektiehtidh laavenjasside staaran darjodh.
Dat leat oahppit geaid geahččaleapmi galgá gávdnat go váilelvaš strategiijaovdáneapmi lea stuorimus prediktora vejolaš matematihkkaváttuide maŋŋil.	Daah leah learohkh mejtie pryöve edtja vueptiestidh dan åvteste faatoes strategijeevtiedimmie lea dïhte veaksahkommes prediktovre dastegh learohkh matematihketsagkesh mænngan åadtjoeh.
Danne ferte čuovvut dárkilit áigemeriid mat leat instruksas.	Dan åvteste tjoerh veelelaakan fulkesidh
Vuollelis gávnnat dieđuid dan birra mo galgá dulkot ja čuovvolit kártengeahččalemiid bohtosiid.	Vuelielisnie bïevnesh gaavnh guktie edtjh toelhkestidh jïh dåarjelidh illedahkide goerehtallemistie.
Dovdat ja čilget sisdoallá oahppi máhtolašvuođa identifiseret	Göökte tjiehpiesvoetesuerkieh möölesuvvieh dejnie uvtemesth
dilálašvuođaid maidda gullet logut ja sturrodagat.	Damtijidh jïh buerkiestidh leah mejtie learohke maahta tsiehkieh damtijidh mah taalh jïh stoeredahkh meatan utnieh.
Geahččaleami bargobihtát čilgejit čielga dilálašvuođaid maid sáhttá čoavdit rehkenastima bokte.	Laavenjassh pryövesne buerkiestieh vihties tsiehkieh mejtie maahta loetedh viehkine ryöknedimmeste.
Oahppit fertejit ipmirdit ahte logut čatnasit dilálašvuođaide, ja sii fertejit máhttit ráhkadit mentála modealla matematihkalaš oktavuhtii, ovdamearka dihte oastit ja vuovdit.	Learohkh tjuerieh guarkedh taalh tseahkan gårrelgieh, jïh tjuerieh
Geavahit ja ráhkadit sisdoallá máhtu válljet strategiijaid váttisvuohtačoavdimii.	maehtedh aktem mentaale maallem darjodh dan matematihkeles ektiedæmman, vuesiehtimmien gaavhtan åestedh jïh doekedh.
Geahččaleapmi mihtida ohppiid máhtu geavahit álkes	Nuhtjedh jïh gïetedidh lea strategijh
strategiijaid hivvodagaid juohkimii ja juogusteapmái ja álkes rehkenastimii.	10/32 darjodh.
Ohppiid rehkenastima vuođđomáhtolašvuođaid mihtideapmái leat ráhkaduvvon bargobihtát njealji temás: Lohkan, lohkodoahpagat, lohkoráidu ja lohkolinnjá ja rehkenastin.	Juktie learohki uvtemesth tjiehpiesvoeth ryöknedimmesne möölehtidh, laavenjassh leah evtiesovveme njieljie teemaj sisnjeli: Ryökneme, taalegoerkese, taaleraajroe jïh taalesïeve jïh ryöknedimmie.
Buot dát njeallje temá čilgejuvvojit vuollelis.	Fïereguhte dejstie njieljie teemijste goerehtallemepryövesne
Juohke temái govviduvvo ohppiid ovdáneapmi ja dás leat maiddái ovdamearkkat ohppiin.	Fïereguhten teemese learohki evtiedimmiem buerkeste, jïh såemies vihties learohkevuesiehtimmieh vadtasuvvieh.
Dás čilgejuvvojit maiddái hástalusat mat sáhttet leat ohppiin geat ráhčet guhtege temá siskkobealde, ja dás leat evttohusat aktivitehtaide mat sáhttet veahkehit ohppiid birget daiguin hástalusaiguin.	Vijriesåbpoe haestemh buerkeste mejtie viesjies learohkh dåastoeh fïerhten teeman sisnjelen, jïh
Maŋŋelis temáid leat čilgehusat golmma oahppis (ohppiidportreahtat) geain leat hui iešguđetlágan bohtosat.	muvhth raeriestimmieh darjoemidie vadtasuvvieh mah maehtieh learoehkidie viehkiehtidh dejtie haestiemidie haalvedh.
vástidan go oasálaste kártengeahččalemiid ráhkadeamis.	Teemaj mænngan buerkiestimmieh golme learoehkijstie gaavnh (learohkeportrehth) gaajh joekehts illedahkigujmie goerehtallemepryövesne.
Portreahtat muitalit maid oahppit leat čájehan ahte sii máhttet ja maid eai máhte geahččaleamis.	Portrehth soptsestieh maam learohkh leah vuesiehtamme dah haalvoeh, jïh eah haalvoeh pryövesne.
Juohke ohppiidportreahtas lea árvalus mo sáhttá viidásit čuovvolit oahppi.	Fïerhten learohkeportrehtese raeriestimmieh vadtasuvvieh juktie guhkiebasse
Mo čuovvolit ohppiid geat leat sierra beroštumi ráji vuolábealde Kártengeahččaleapmi rehkenastimis deattuha lohkoipmárdusa ja rehkenastin	Dåarjelimmie learoehkijstie tjoeperdimmieraasten nuelesne
máhtolašvuođa. Dat leat dárbbašlaš vuođđogeađggit rehkenastima vuođđomáhtolašvuođaid oahppamis ja matematihka oahppamis.	Goerehtallemepryöve ryöknedimmesne fokusem åtna taalegoerkesasse jïh ryöknedimmietjiehpiesvoetese.
Bohtosat 1. jahkeceahki matematihka kártengeahččaleamis galget geavahuvvot vuolggasadjin ságastallamii	Edtja illedahkem goerehtallemepryöveste ryöknedimmesne 1. daltesasse åtnasovvedh goh våarome akten
ohppiiguin ja váhenmiiguin go pláne mo galgá čuovvolit oahppu.	soptsestæmman learoehkinie jïh eejhtegigujmie, juktie dam guhkiebasse dåarjelimmiem learoehkistie soejkesjidh.
Ovttas sáhttibehtet vuoruhit movt ovddosguvlui bidjabehtet oahppomihtuid barggus.	Ektesne dijjieh maehtede bæjjese bïejedh våaroehtamme lïerehtimmieulmieh dan guhkiebasse barkose.
Ságastallet movt oahppi sáhttá oláhit mihtuid maid bidjabehtet.	maahta jaksedh dejtie ulmide mah bïejesuvvieh.
Dehálaš lea bidjat deattu muhtun moatti, realisttalaš mihttui hávális.	Vihkeles fokusem utnedh naan gille ulmide fïerhten aejkien, mejtie maahta jaksedh.
BOHTOSIID ČUOVVOLEAPMI  Ohppiid vuolábealde sierra beroštumi rájiid galgá čuovvolit  Oahpaheaddji ferte dieđihit váhenmiidda kártengeahččalemiid bohtosiin jus oahppi bohtosat leat vuolábealde sierra beroštumi ráji ja nu	 Edtja learohkh tjoeperdimmieraasten nuelesne guhkiebasse dåarjelidh  Lohkehtæjja tjuara eejhtegidie bievnedh illedahki bïjre goerehtallemepryövesne jis vååjnoe goh learohke lea tjoeperdimmieraasten nuelesne, jïh dan gaavhtan lissie dåarjelimmiem daarpesje
dárbbašit liige čuovvoleami  Oahppit geat leat juste bajabealde sierra beroštumi ráji, sáhttet maiddái	 Learohkh mah eevre tjoeperdimmieraasten bijjelen skååredieh, maehtieh aaj guhkiebasse dåarjelimmiem daarpesjidh
dárbbašit čuovvoleami  Guhtege oahppi bohtosiid ferte geahččat ovttas eará dieđuiguin ohppi	 Tjuara illedahkide akten learoehkasse ektesne vuejnedh jeatjah bïevnesigujmie
birra Go dulko ohppiidvástádusaid, de lea dehálaš geahččat geahččaleami ollislaččat.	Gosse learohkevaestiedasside toelhkeste lea vihkeles abpe pryövem ektesne vuejnedh.
Leage várrogas ovtta bargobihtá vástádusa vuođul dadjat maidege.	Årroeh våårege illedahkh toelhkestidh ajve aktede vaestiedasseste aktene laavenjassesne.
Sáhttá ollu dieđuid oažžut jus guorahallá olles oahppi gihppaga.	Maahta jïjnjh bïevnesh gaavnedh jis learohken abpe heeftem gïehtjede.
Geahča bliánttamearkkaid lohkolinnjáin ja figuvrrain, geahča maiddái notáhtaid dahje liigečállosiid maid oahppi soaitá čálistan márggaide dahje sierra báhpirii.	plæjjohkemïerhkh taalesïevine jïh goerine, vuartesjh aaj notaatine jallh gusnie learohke
Dat sáhttet addit lassi dieđuid das mo oahppi jurddaša.	11/32 måjhta guktie ussjedi.
Geahččaleami berre mannat čađa ovttaskas ohppiiguin geain leat bohtosat juste bajabealde dahje vuolábealde sierra beroštumi ráji.	Byöroe pryövem aktine aktine learoehkinie gïehtjedidh mij lea eevre tjoeperdimmieraasten bijjelen jïh nuelesne.
Árvvoštala leago ohppiide vuolábealde	Vuarjesjh mejtie learohkh tjoeperdimmieraasten nuelesne aevhkiem
sierra beroštumi ráji ávkkálaš mannat olles geahččaleami čađa.	utnieh abpe pryövem gïehtjedidh.
Vejolaččat sáhttá válljet muhtun siidduid maid manná čađa ohppiin, dat galggaše leat siiddut maid sisdoallu lea lagamusas oahppi ovdánandási.	Veeljh dej veajkoej muvhth sæjroeh mejtie learoehkinie ektine vuartesjh. Daate byöroe sæjroeh sisveginie årrodh mah leah learohken lïhkemes evtiedimmiesovnen sisnjelen.
Ohppiide geat ožžot čuoggáid ollu vuollelis sierra beroštumi ráji (geahča Lena portreahta) sáhttá dovdot váivin jus oahpaheaddji bláđe olles	Akte learohke mij guhkede tjoeperdimmieraasten nuelesne skåårede (vuartesjh portrehtem Maarjeste), maahta tuhtjedh gïerve jis lohkehtæjja abpe
geahččaleami čađa ja nu oidnojit buot bargobihtát maid ii leat máhttán dahje vástidan.	heeften tjïrrh plaerede jïh satne åådtje gaajhkide laavenjasside vuejnedh mejtie ij leah buektiehtamme jallh ij vaestiedamme.
Danne sáhttá leat vuogas válljet dušše moadde siiddu maid geahčada searvalaga ohppiin.	Dellie maahta buerebe årrodh naan gille sæjroeh veeljedh mejtie learoehkinie ektine gïehtjede.
Go geahčada geahččaleami olles klássain, de sáhttá válljet geahččaleamis muhtun temáid dahje siidduid maiguin sáhttá bargat ovttas.	Juktie pryövem vijriesåbpoe gïehtjedidh aktene ellies klaassesne maahta såemies teemah jallh sæjroeh pryövesne veeljedh mejgujmie gaajhkesh maehtieh ektesne barkedh.
Muitte ahte lea maiddái vejolaš ráhkadit “ kurssa ” ohppiiguin daidda dihto doahpagiidda dahje máhtolašvuođaide maiguin buohkat joavkkus rahčet.	Mujhtieh gåarede «kuvsjemš darjodh learohkedåehkiejgujmie juktie sjïere dïejvesigujmie jallh tjiehpiesvoetigujmie guhkiebasse barkedh, mejgujmie gaajhkh learohkh dåehkesne
Dat sáhttá mearkkašit ahte okta oahppi lea mielde ovtta kurssas, muhtun eará oahppi soaitá mielde máŋgga kurssas.	tjabreminie. Dellie kanne akte learohke meatan aktene kuvsjesne, mearan akte jeatjah learohke lea meatan jieniebinie kuvsjine.
Evttohusat gažaldagaide ohppiide sierra beroštumi ráji vuolábealde  Sáhtát go čájehit dan siiddu geahččaleamis mii du mielas lei buot	Raeriestimmie gyhtjelasside learoehkidie tjoeperdimmieraasten nuelesne:
suohttaseamos ?	 Maahtah munnjien vuesiehtidh dam sæjroem pryövesne datne tuhtjih lij lustemes ?
 Ledje go muhtun bargobihtát maid don it ipmirdan mo galget bargat ?	 Mah laavenjassh desnie mejtie idtjih guarkah guktie edtjh loetedh ?
 Makkár bargobihtát ledje váddásat ?	 Mah laavenjassh lin gïerve ?
 Makkár bargobihtáid manai bures bargat ?	 Mah laavenjassh lij aelhkie darjodh ?
Evttohusat gažaldagaide ohppiide go bargá olles luohkain maŋŋil geahččaleami:  Maid jáhkkibehtet mii galgat gávdnat dáinna siidduin ?	 Maan dijjieh vienhtede mijjieh pryövebe gaavnedh daejnie sæjrojne ?
 Mo sáhttit jurddašit go galgat čoavdit dán bargobihtá ?	 Guktie maehtebe ussjedidh juktie daam laavenjassem loetedh ?
Oahppit vuolábealde sierra beroštumi ráji geavahit dávjá guhkes áiggi danne go sis leat eahpevuogálaš strategiijat, heajos doabaipmrádusat, dahje beare viiddis	Learohkh tjoeperdimmieraasten nuelesne daamtaj guhkiem tïjjem nuhtjieh dan åvteste dej leah ovmaereles strategijh, viesjies dïejvesh jallh fer vijries gïehtjedimmiestrategijh.
dárkkistanstrategiijat. Daid dáhttut fuobmát kártengeahččalemiiguin, ja danne čađahit geahččaleami áigemeriiguin ja veahkkeneavvuid haga.	Mijjieh sïjhtebe daam goerehtallemepryövine vueptiestidh, jïh dan åvteste pryövem tjïrrehtibie tïjjemieriejgujmie jïh bielelen viehkiedïrregh.
Maŋŋil go geahččaleapmi lea divvojuvvon, de sáhttá láhčit ohppiide vejolašvuođa bargat bihtáid maid eai vástidan	Mænngan pryövem staeriedamme, maahta
geahččaleamis.	sjïehteladtedh ihke learohkh åadtjoeh laavenjasside loetedh mejtie idtjin vaestedh gosse pryövem tjïrrehtin.
Jus nu, de divo vuos geahččaleami, ja divtte dasto ohppiid muosis bargat loahppa bargobihtáid ivdnebliánttain.	Staeredh boekte pryövem voestegh, jïh baajh dan mænngan learoehkidie raeffesne tjahkasjidh jïh dejtie mubpide laavenjasside loetedh klaerieplæjjohkinie.
De gal ožžot geavahit veahkkeneavvuid.	Daelie maehtieh maaje viehkiedïrregh nuhtjedh.
Oahppit leat juo gullan bagadusa ja sáhttet geahččat ovdamearkkaid geahččaleamis.	bïhkedassem govleme jïh maehtieh vuesiehtimmide pryövesne vuartasjidh.
Máŋgasiidda lea dat doarvái dasa ahte nagodit iešheanalaččat bargat bihtáiguin mat leat báhcán.	Jeenjesidie ij leah daate nuekies ihke dah buektiehtieh jïjtjeraarehke barkedh dej jeatjah laavenjassigujmie.
Oahppit EAI oaččo divvut boasttu vástádusaid.	Learohkh EAH luhpiem åadtjoeh båajhtoeh vaestiedassh staeriedidh.
Ohppiide geat rahčet ii leat nu ollu ávki bargat iešheanalaččat geahččaleami bargobihtaiguin, ja nu ii ávžžuhuvvo sidjiide dat bargovuohki.	Gaajh viesjies learohkh sijhtieh vaenie nåhtoem utnedh jïjtjeraarehke laavenjassigujmie pryövesne barkedh, jïh dan åvteste ibie dam raeresth.
Okta vuohki lea ahte oahppi	Sæjroe
Dat sáhttá leat vuosttaš oassi oahppi viidásit kártemis.	12/32 dennie guhkiebasse goerehtallemisnie.
Doahpagiid ja máhtolašvuođaid ovdánahttin	Evtiedimmie goerkesistie jïh tjiehpiesvoetijste
Digaštallet oahppá go oahppi álggos doahpagiid ovdalgo máhtolašvuođaid, dahje máhtolašvuođaid ovdal go doahpagiid, vai ohppet go daid buohtalaga.	Digkedeminie mejtie goerkese evtiesåvva tjiehpiesvoeti åvtelen, tjiehpiesvoeth goerkesen åvtelen, jallh mejtie dah sinsitnien baalte evtiesuvvieh.
Jáhku mielde dat ovdánit buohtalaga.	Hævvi vienth dah sinsitnien baalte evtiesuvvieh.
Oahppit geat eai hálddaš lohkodoahpagiid nu bures rahčet dávjá lohkamiin ja lohkorehkenastimiin.	Learohkh viesjies taaledïejvesigujmie daamtaj viesjies tjiehpiesvoeth utnieh ryöknemisnie jïh taaleryöknedimmesne.
Oahppit geat rahčet lohkat dávjá eai ipmir nu bures doahpagiid mat čatnasit loguide.	Learohkh mah tjabreminie ryöknedh, daamtaj viesjies dïejvesegoerkesem utnieh ektiedamme taalide.
Ohppiin leat juo doahpagat ja máhtolašvuođat go sii álget skuvlii.	Learohkh dïejvesh jïh tjiehpiesvoeth meatan utnieh gosse skuvlese båetieh.
Árra giellaovdánemiin ja lohkamiin leat sii háhkan dehálaš gelbbolašvuođa mii lea vuođđun vuođđo	Aareh gïeleevtiedimmien jïh ryöknemen tjïrrh dah leah vihkeles maahtoem vejtiestamme mij
máhtolašvuođaide rehkenastimis ja dasa ahte oahppat matematihka.	våaroeminie sjædta tjiehpiesvoetide ryöknedimmesne, jïh matematihkem lïeredh.
Ipmárdus doahpagiidda nugo ovdamearka dihte stuorit go, eanet, dahje lohkosánit ja lohkanmáhtolašvuođat leat reaiddut viidásit oahppamii.	Goerkese ektiedamme dïejvesidie goh vuesiehtimmien gaavhtan stuerebe goh, vielie, jallh taalebaakoeh jïh ryöknemetjiehpiesvoeth leah dïrregh dan guhkiebasse lïerehtæmman.
Juo skuvlaálgima áiggi sáhttet oahpaheaddjit áicat ahte ohppiin leat iešguđetlágan gelbbolašvuođat.	Joe skuvleaalkoven lohkehtæjjah maehtieh vïhtesjidh learohkh joekehts maahtoem utnieh.
Muhtun oahppit eai máhte lohkat meaddel viđá kardinála ipmárdusain, muhtun oahppit ges máhttet adderet loguid 0-100 gaskkas.	Mearan muvhth learohkh eah maehtieh vielie goh vïjhtese ryöknedh kardinaale goerkesinie, mubpieh learohkh maehtieh taalh tjåanghkan bïejedh suerkesne 0 – 100.
Skuvllas sáhttá áicat	Skuvlesne maahta aktem matteuseffektem vïhtesjidh, joekehtse learohki gaskem sjïdtede
matteuseffekta, erohus ohppiid gaskkas stuorru árra skuvlajagiid.	dej voestes skuvlejaepiej.
Ulbmil kártengeahččalemiiguin lea fuobmát erohusaid nu ahte sáhttá bargat dihtomielalaččat ovddidit doabaipmárdusa ja rehkenastimáhtolašvuođa ohppiin geat rahčet eanemusat.	Goerehtallemepryövi aajkoe lea joekehtsh vueptiestidh, guktie maahta voerkeslaakan barkedh dïejvesegoerkesem jïh ryöknemetjiehpiesvoetide lissiehtidh dej viesjiehtommes learohki luvnie.
Ii leat dušše okta geaidnu háhkat vuođđo máhtolašvuođaid rehkenatimis – ohppiin lea individuealla ovdáneapmi, muhto leat muhtun oktasašvuođat maiddái.	Ij leah akte geajnoe dejtie vihkielommes tjiehpiesvoetide ryöknedimmesne – learohkh sjïere evtiedimmieh utnieh, men såemies tjåenghkies væhtah.
Jus oahppit galget šaddat čeahpit rehkenastit, de fertejit leat guokte vuođđo ášši sajis: sii fertejit máhttit	Ihke learohkh edtjieh væjkele sjïdtedh ryöknedidh, dellie göökte maadthgierkieh tjuerieh stïeresne årrodh: dah
lohkat sihkkarit ja geabbilit, ja sis fertejit leat nanu lohkodoahpagat.	tjuerieh maehtedh jearsoeslaakan jïh fleksijbele ryöknedidh, jïh dah tjuerieh hijven taaledïejvesem utnedh.
Vuosttaš jagiid skuvllas lea vuđolaš bargu lohkanaktivitehtaiguin hui dehálaš ohppiid ovdáneapmái.	Learohki evtiedimmien gaavhtan lea joekoen vihkeles veele barkedh learohki ryöknemedarjomigujmie dej voestes jaepiej skuvlesne. Ryökneme lea
Lohkan lea dárbbašlaš ohppiid lohkoipmárdusa ovddideapmái, dasa lassin geavahit oahppit ollu lohkanstrategijiaid bargobihtaid čoavdimii.	daerpies juktie learohki taalegoerkesem evtiedidh, lissine learohkh jeenjemasth ryöknemestrategijh nuhtjieh laavenjasseloetemisie.
Eanas oahppit ohppet dađistaga beaktileabbo ja geabbileabbo strategijiaid dađimielde go šaddet čeahpibut lohkat ja	Dah jeanatjommes learohkh sijhtieh vielie effektijve jïh fleksijbele strategijh evtiedidh mearan væjkalåbpoe sjidtieh ryöknedh, jïh buerebe taalegoerkesem åadtjodh.
Muhtun ohppiid ovdáneapmi bisána, dainna oaivvilduvvo ahte sii jotket geavahit álkes strategiijaid (geahča Rehkenastin vuollelis).	Såemies learohkh tjöödtjestieh, dah jåerhkieh aelhkie strategijh nuhtjedh (vuartesjh Ryöknedimmie vuelielisnie).
Dat oahppit sáhttet oažžut matematihkkaváttuid.	Daah learohkh leah
ovttageardánis ja ovttamállet lohkanstrategiijain beaktileabbo strategijjaide ja geabbileabbo strategiijageavaheapmái.	vaahresne matematihketsagkesh evtiedidh. Dan åvteste vihkeles learoehkidie guhkiebasse viehkiehtidh naive jïh rigide ryöknemestrategijijste, vielie effektijve strategijide jïh akten vielie fleksijbele strategijeåtnose.
Davviriikkain earuhit erenoamáš matematihkkaváttuin ja dábálaš matematihkkaváttuin.	Noerhtelaantine joekehtibie sjïere jïh sïejhme matematihketsagkesi gaskem.
Dávjá geavahit doahpagiid gáržžes ja viiddis definišuvnna (geahča ovdamearka dihte Lunde, 2008) Muhtun ohppiin geat rahčet matematihkain, leat erenoamáš matematihkkaváttut.	Daamtaj dïejvesh gietskies jïh gamte definisjovne åtnasuvvieh (vuartesjh vuesiehtimmien gaavhtan Lunde 2008).
Erenoamáš matematihkkaváttuid čatnet ovdamearka dihte	Såemies dejstie learoehkijstie mah matematihkine tjabreminie, sjïere
muitinváttuide, kognitiivafaktoriidda dahje abstrakšuvdnaváttuide (Holm, 2002).	Dam ektede nåakebe mujhtesefunksjovnese, kognitijve faktovridie jallh abstraksjovnetsagkesidie (Holm, 2002).
Ohppiide	Dejtie learoehkidie sjïere
Dán teavstta referánssat leat evttohuvvon lassi lohkamušaid listus.	lohkemen bïjre
geain leat erenoamáš matematihkkaváttut berre árvvoštallat lea go dárbu liige čuovvoleapmái maiddái olggobealde heivehuvvon oahpahusa vrd oahpahuslága.	Sæjroe
Johtočálus F-04-13 geatnegahttá skuvlla árvvoštallat oahpahusa doaibmama ovdalgo vuolggaha ášši PPT:I ja vejolaččat erenoamáš oahpahusa mearrádussii.	13/32 mietie F-04-13 skuvle dïedtem åtna nåhtoem lïerehtimmeste vuarjasjidh, åvtelen PPD:se vuesehte, jïh eventuelle nænnoestimmie sjïereööhpehtimmien bïjre.
Dakkár árvvoštallamis sáhttá kártengeahččaleami geavahit oassin.	Goerehtallemepryöve maahta meatan årrodh aktene dagkeres vuarjasjimmesne.
Lassin ohppiide geain leat erenoamáš váttut matematihkas, de dáidet maiddái leat oahppit geain leat dábálaš váttut matematihkas.	sïejhme matematihketsagkesh.
Lunde (2008) mielde mearkkaša dat ahte lea váilevaš oktavuohta oahppi kognitiiva doaibmama, oahpahusa ja eará fáktoriid	Lunden mietie (2008) dellie sæjhta akte ovreakta årrodh gaskem learohken kognitijve fungeradimmiem, ööhpehtimmiem jïh jeatjah faktovrh mah lïerehtimmiem tsevtsieh, jïh daate ovreakta jeenjemasth learohken
gaskkas mat váikkuhit oahpahussii, ja ahte dat váilevašvuohta hehtte oahppi oahppamis matematihka.	matematihkelïerehtimmiem heerrede.
Muhtun ohppiin geat leat ožžon bohtosiid vuolábealde sierra beroštumi ráji leat dábálaš matematihkkaváttut.	Muvhth dejstie learoehkijstie mah tjoeperdimmieraasten nuelesne skååredieh, sïejhme matematihketsagkesh utnieh.
Daidda ohppiide galgá plánet doaibmabijuid	Dejtie learoehkidie edtja råajvarimmieh soejkesjidh mierien sisnjelen sjïehtedamme lïerehtimmeste, goh akte lïhtse aareh råajvarimmesne. Learohkh sïejhme
Dábálaš matematihkkaváttuid dovdomearkkat leat heajos doabaipmárdus ja ovttageardánis ja rievddakeahtes strategiija geavaheapmi.	matematihketsagkesigujmie daamtaj viesjies dïejvesegoerkesem, jïh naive jïh rigide strategijeåtnoem utnieh.
Danne go heajos strategiijageavaheapmi addá heajos vuođu viidásit oahppamii, de dat sáhttá addit váttisvuođaid matematihkain maŋŋel	Juktie ovmaereles strategijeåtnoe nåake våaromem vadta dan guhkiebasse lïerehtæmman, daate maahta tsagkesh vedtedh matematihkine mænngan skuvletïjjen dastegh råajvarimmieh eah vadtasovvh (vuartesjh vuesiehtimmien gaavhtan
skuvlaáigodagas jus ii bija johtui doaibmabijuid (geahča ovdamearka dihte Lunde, 2008 dahje Ostad, 2008 ja 2010).	Lunde, 2008 jallh Ostad, 2008 jïh 2010).
Kártengeahččaleami vuosttaš oassi (ovdal bottu) mihtida eanas doabaipmárdusa ja	Voestes bielie goerehtallemepryöveste (eejehtimmien åvtelen) åajvahkommes dïejvesegoerkesem jïh ryöknemetjiehpiesvoeth möölehte. Mubpie bielie pryöveste
lohkanmáhtolašvuođa. Geahččaleami nubbi oassi mihtida eanas lohkorehkenastima (adderema, subtraherema ja multiplikašuvnna).	åajvahkommes taaleryöknedimmiem möölehte (addisjovne jïh subtraksjovne).
Oahppit geat rahčet geavahit dávjá lohkanstrategiijaid go galget čoavdit bargobihtáid lohkorehkenastimis.	Viesjies learohkh daamtaj ryöknemestrategijh nuhtjieh juktie laavenjassh loetedh taaleryöknedimmesne.
Vai galgá daid	Juktie dejtie learoehkidie vueptiestidh dle fïerhte sæjroe aktem
ohppiid fuomášit, de lea juohke siidui biddjon áigemearri.	tïjjemieriem åådtjeme.
Áigemearri lea biddjon nu ahte oahppit geat geavahit eahpevuogálaš ja unnán beaktilis strategiijaid, eai árvvu mielde nákce geargat buot bargobihtáiguin siiddus mearriduvvon áigái.	Tïjjemierie lea bïejesovveme naemhtie guktie learohkh mah ovmaereles jïh nåake effektijve strategijh nuhtjieh, eah sån sïjhth gaervies sjïdtedh gaajhki laavenjassigujmie sæjrosne tïjjemierien sisnjelen.
Geahččaleami vuosttaš oasis lea eanet áigi bargat bihtáid.	Voestes bielesne pryöveste tïjjemierie guhkebe.
Ohppiid doaba ja máhtolašvuođa ovddidemiin lea dehálaš bargat buohtalaga.	Vihkeles parallellelaakan barkedh learohki dïejvesidie jïh tjiehpiesvoeth evtiedidh.
Oahppit geat rahčet eanemus dárbbašit geavahit eanet áiggi	Doh viesjiehtommes learohkh daarpesjieh guhkiem gïehtelidh:
• Lohkanaktivitehtat: lohkat ovddos guvlui ja maŋos guvlui, lohkat viidásit muhtun logus ja nu ain.	• ryöknemedarjomigujmie: åvtese jïh bååstede ryöknedh, guhkiebasse ryöknedh aktede vihties taaleste jïh numhtie vijriesåbpoe
• Buohtastahttit hivvodagaid: gos lea eanemus ?	• veahkah viertiestidh; gusnie jeenjemes ?
Gos unnimus ?	Gusnie vaenemes ?
• Čatnat hivvodagaid lohkosymbolaide, hivvodagaid juohkit joavkkuide	• veahkah taalesymbovlide aktanidh, veahkah dåehkine bïejedh
• Bargat olles lohkoguovlluin 0-20, iige dušše lohkoguovllus 10: dat lea dehálaš rahkkanahttit oahppi ipmirdit mo sadjevuogádat lea huksejuvvon ovttežiiguin ja logežiiguin	• barkedh abpe taalesuerkesne 0-20, jïh ij ajve taalesuerkesne 0 -10; daate lea vihkeles juktie guarkedh guktie posisjovnesysteeme lea bæjjese bigkeme
• Ovdánahttit iežas strategiijageavaheami: oahppit geat rahčet dárbbašit veahki ja doarjaga ovdánit “ lohkat-buot ” - strategiijas “ lohkat	aktigujmie jïh luhkiejgujmie
viidásit ” strategiijai	• jïjtse strategijeåtnoem evtiedidh: viesjies learohkh viehkiem jïh dåarjoem daarpesjieh juktie vaedtsedh «gaajhkem ryöknedhš- strategijijste, «guhkiebasseryöknedhš strategijide
• Temát vuollelis ja ohppiidportreahtat evttohit mo sáhttá joatkit bargat	Doh teemah vuelielisnie jïh learohkeportrehth såemies raeriestimmieh vedtieh learohki guhkiebasse barkose.
ohppiiguin.	Raeriestimmie vielie lohkemen bïjre
Evttohus lassi lohkamuššii	Sæjroe
Lohkan	Ryökneme
Buorit lohkanmáhtolašvuođat leat hui dehálaččat ovddidit lohkoipmárdusa, rehkenastinmáhtolašvuođaid ja makkár strategiijaid vállje go čoavdá bargobihtáid.	Hijven tjiehpiesvoeth ryöknemisnie leah joekoen vihkeles juktie taalegoerkesem, ryöknedimmietjiehpiesvoeth jïh strategijh evtiedidh mah leah laavenjasseloetemasse ektiedamme.
Oahppit dárbbašit vuođđo ipmárdusa viđa prinsihpas vai galget šaddat čeahpes (lohko) lohkkit: Oahppit fertejit máhttit lohkoráiddu (loguid namaid) ja diehtit ahte loguin lea dihto vuorru	Juktie væjkele ryöknijh sjïdtedh dle learohkh aktem uvtemesth goerkesem
(ordinalitehta).	vïjhte prinsihpijste daarpesjieh.
Sii fertejit maiddái ipmirdit okta-ja-okta korresponderema, dainna oaivvilduvvo ahte juohke diŋga lohkko okte ja dušše okte, ja ahte ii leat dadjamuš makkár vuorus diŋggaid lohká.	Dah tjuerieh aaj aktese aktese- korrespondansem guarkedh, daate sæjhta jiehtedh fïerhte aate ajve ikth ryöknesåvva, jïh ij sïjhth maam jiehtedh mennie öörnegisnie aatide ryöknoe. Lissine
Dasa lassin ferte oahppi oahppat ahte lea maŋemus lohku mii ovddasta hivvodaga maid lea lohkan (kardinalitehta).	learohkh tjuerieh lïeredh dïhte minngemes taale dïhte, mij lea dam abpe veahkam maam ryökneme (kardinaliteete).
Ii leat vejolaš vástidit gažaldaga “ man galle ” jus ii ipmir kardinála aspeavtta. Dan ohppet eanas oahppit ovdal go álget	Ij gåaredh gyhtjelassh vaestiedidh goh «man jïjnješ bielelen dam kardinaale aspektem guarkedh.
Oahppiovdamearka Janne galgá lohkat muorrabihtáid mat leat guhpan beavddis.	Learohkevuesiehtimmie Sagka birresåvva aktem tjomhpem daabloejgujmie ryöknedh.
Oahpaheaddji lea bidjat 17 fiskes čuoggá su ovddabeallái.	Lohkehtæjja 17 viskes daabloeh bïejeme sov uvte.
Janne hoigada ovtta ja ovtta muorrabihtá sierra	Sagka aktem aktem daabloem doehtede jïh dam ånnetji miehtjede mearan dam ryöknoe.
seammás go lohká dan. Son lohká vuosttaš logi bihtá váttisvuođaid haga, de son lea eahpesihkár ovdalgo lohká oktanuppelogáda, dasto son bisána, ja lea hui eahpesihkár.	Dïhte dejtie voestes luhkie daabloeh ryöknoe bielelen naan dåeriesmoerh, dle vuarta ånnetji åvtelem dam luhkievoestes daabloem ryöknoe, jïh dle tjöödtjeste, eevre båasarimmesne.
Omar ovddabealde lea logiruvdno, guokte vihttaruvnno ja guokte ruvdnobihtá.	Pieren uvte akte luhkie, akte vïjhte jïh göökte kråvnah.
Omar geaigguha logi suorpma ja lohká ovtta ja ovtta logi rádjái.	Piere luhkie soerm sov uvte steerie mearan akti akti ryöknoe goske låhkan båata.
Son bisána, ja geige ovtta gieđa suorpmaid, ja lohkágoahtá viidásit 11, 12, 13, 14, 15. De son cuige guovtti	Dïhte tjöödtjeste, akte gïetem bæjjese steerie soermigujmie geerjehtamme jïh guhkiebasse ryöknoe 11, 12, 13, 14, 15.
ruvdnobihttá ja lohká 16, 17.	Dellie tjuvtjede dejtie göökte kråvnide jïh ryöknoe 16, 17.
Janne ii dovdda lohkoráiddu namaid dahje sadjevuogádaga struktuvrra.	Sagka ij gaajhkide nommide taaleraajrosne jallh struktuvrem posisjovnesysteemesne damth.
Son dárbbaša eanet hárjehallat lohkat.	Dïhte vielie haarjanimmiem daarpesje ryöknedh.
Jannes soitet váilevaš lohkodoahpagat (geahča temá Lohkodoahpagat vuollelis).	taalegoerkesem utnedh (vuartesjh teemam Taaledïejvese vuelielisnie).
Omar čájeha ahte máhttá lohkat ruovderuđaid, muhto son ii	Piere vuesehte satne maahta beetnegidie ryöknedh, men ij dejtie öörneldihkie dåehkide nuhtjh juktie luhkine jïh vïjhtine ryöknedh.
Seammás Omat čájeha ahte máhttá doallat ortnegis dan maid lea lohkame.	Seamma tïjjen Piere vuesehte satne buektehte öörnegem steeredh ryöknemisnie.
Ovdalgo oahppit leat ipmirdan mo lohkovuogádagat leat huksejuvvon, logežiiguin ja ovttežiiguin, de orrot logut eavttuid haga dušše lohkun ja jietnan.	Evtiedimmie ryöknemetjiehpiesvoetijste Jïjnjh learohkh soermide nuhtjieh gosse ryökneminie, mij lea akte hijven strategije noere aaltarisnie.
Logešrasttideapmi sáhttá leat váttis máŋgga oahppái, nugo Jennii ovdamearkkas badjelis.	Soermine ryöknedh maahta aaj mij akt årrrodh maam learohkh darjoeh juktie dam konkrete jïh dam abstrakte aktanidh.
Dasa lassin sáhttet logut 11-20 leat erenoamáš hástaleaddji. Dat logut eai čuovo dábálaš njálmmálaš minstara	Sïejhme learohkh ånnetji ånnetji orrijieh soermine ryöknedh goske aelkieh njaalmeldh ryöknedh,
(guoktelogi-okta, guoktelogi – guokte...,njealljelogi-okta, njealljelogi-guokte, jna), muhto dain lea iežaset logihkalaš struktuvra.	«nijhkemeryöknedhš jallh aktene mentaale taalesïevesne ryöknedh 2.–3. daltesisnie.
Ohppiide geat rahčet sáhttá leat buorre goansta hárjehallat erenoamážit daiguin loguiguin, sihke lohkosániid ja struktuvrra.	Dellie aelhkebe sjædta learoehkasse åejjieryöknemestrategijh nuhtjedh – mij lea dïhte
Vai oahppit galget fuobmát oktavuođaid ja minstariid lohkoráidduin, de lea dehálaš ahte oahppit barget loguiguin gitta čuođi rádjái.	Mænngan learohkh lierieminie dovne bæjjese jih våålese ryöknedh, gööktine jïh gööktine, vïjhtine jïh vïjhtine jïh luhkine jïh luhkine.
mearkkaša ahte oahppit máhttet lohkat viidásit (sihke bájas ja vulos), logežiid, guokte ja guokte, vihtta ja vihtta ja logežiiguin ja logežiiguin vaikko makkár guovttesiffar logus.	Dååjrehtimmieh learohkh åadtjoeh gosse ryöknoeh juktie dåeriesmoerh jïh laavenjassh loetedh, dejtie viehkiehtieh taalefaaktah automatiseradieh, goh
Lohkanmáhtolašvuođa ovdánahttin Ollu oahppit geavahit suorpmaid go lohket, mii doaibmá nuorra agis buorrin strategiijan.	vuesiehtimmien gaavhtan 2+3 lea vïjhte.
Lohkan suorpmaiguin sáhttá maiddái leat juoga maid oahppit dahket vai čatnet oktii dan mii lea konkrehta dainna mii lea abstrakta.	Faatoes goerkese ryöknemistie maahta akte heaptoe årrodh juktie taalegoerkesem evtiedidh.
Oahppit dábálaččat dađistaga heitet lohkamis suorpmaiguin ja álget lohkat jitnosit, nivkkuhit ja lohket dahje lohket mentála lohkolinnjain 2.-3. ceahkis.	Nåake ryöknemetjiehpiesvoeth leah ektiedamme minngebidie tsagkesidie ryöknedimmine.
Dat dahká oahppái álkibun geavahit	Jalhts maanah
rehkenastinstrageiijaid maiguin rehkenastet oaivvis – mii lea vuođđun matematihka gelbbolašvuhtii. Oahppit šaddet dađistaga oadjebasabut prinsihpaide mat leat loguidlohkamis, nugo namuhuvvon badjelis, ja sii šaddet sihkkareappot ja dárkileappot go sii hárjehallet dan bargat.	matematihketsagkesigujmie daamtaj maehtieh jih guarkah dejtie vihkielommes prinsihpide ryöknemisnie, vuesiehtimmien gaavhtan taaleraajroe jih akti akti korrespondanse, maehtieh dåeriesmoerh utnedh guarkedh ij leah vihkeles mennie öörnegisnie dah ryöknoeh. Daate aktem faatoes goerkesem jïh tjiehpiesvoetem vadta ryöknemistie.
Oahppit ohppet dađistaga lohkat sihke bajasguvlui ja vulosguvlui, guvttiin ja guvttiin, viđain ja viđain ja logežiin ja logežiin.	Åvtelen learohkh leah guarkeme guktie taalesysteeme lea bæjjese bigkeme luhkiejgujmie jïh aktigujmie, taalh sijhtieh årrodh taalh jïh tjoejh mah eah naan mïelem utnieh.
Vásáhusat maid oahppit háhket go lohkamiin čovdet váttisvuođaid ja bargobihtáid, dahket ahte sii ohppet bajil lohkofáktaid, nugo ovdamearka dihte ahte 2 + 3 lea vihtta.	Luhkiesertiestimmieh maehtieh gïerve årrodh gellide learoehkidie, naemhtie goh Sagkese vuesiehtimmesne bijjielisnie.
Váilevaš ipmárdus lohkamis sáhttá hehttet lohkoipmárdusa ovdaneami.	Lissine taalh 11-20 maehtieh joekoen haestiedihks årrodh.
Heajos lohkanmáhtolašvuohta sáhttá čujuhit mahtematihkkaváttuide maŋitáiggi. Vaikko	Daah taalh eah dam «sïejhmeš njaalmeldh möönsterem utnieh (göökteluhkie akte, göökteluhkie göökte, njieljieluhkie akte njieljieluhkie göökte jnv) men aktem jïjtse logiske
mánát geain leat matematihkkaváttut dávjá máhttet ja ipmirdit lohkama deháleamos prinsihpaid, nugo ovdamearka dihte lohkoráiddu ja ovttas oktii korrenspondása, de sis sáhttá leat váttisvuohta ipmirdit ahte ii leat dehálaš makkár vuoru mielde diŋggaid lohká.	struktuvrem utnieh. Maahta væjsehke årrodh joekoen daejnie taaline haarjanidh dej viesjiehtommes learohkigujmie, dovne taalebaakoeh jïh struktuvre. Vihkeles learohkh åadtjoeh taalh bæjjese tjuatan ryöknedh guktie dah maehtieh ektiedimmieh jïh möönsterh vueptiestidh taaleraajrojne.
Dat lea váilevaš ipmárdus ja máhtolašvuohta lohkamis.	Guhkiebasse learohkh edtjieh hijven taalegoerkesem
Bargu viidáseappot	evtiedidh.
Ovdal go sáhttá čuovvolahttit oahppi viidásit bargguiguin, de lea dehálaš oažžut eanet dieđuid mo oahppi lohká, go dan mii lea boahtán ovdan kártengeahččaleamis.	Geajnoe guhkiebasse Åvtelen dïhte guhkiebasse barkoe maahta aelkedh, lea vihkeles vielie daajroem åadtjodh guktie learohke ryöknoe goh dam maam goerehtallemepryöve maahta vedtedh.
Njuolggo gulahallamis ohppiin sáhttá oahpaheaddji áicat mo oahppi čoavdá lohkan bargobihtáid, ja	Gosse oktegh learoehkinie maahta vïhtesjidh guktie learohke ryöknemelaavenjassh luetieh, jïh
beassá ságastallat dan birra maid áicá.	soptsestidh dan bïjre maam vuajna.
Man guhkás máhttá oahppi lohkat ?	Man gåhkese learohke maahta ryöknedh ?
Máhttá go oahppi lohkat iežas siste ?	Learohke maahta sov sisnjielisnie ryöknedh ?
Máhttá go oahppi lohkat vulos guvlui ja bajas guvlui vaikko makkár logus lohkoguovllus 0-20.	våålese ryöknedh saaht man taaleste, taalesuerkesne 0-20.
Viidásit oahppamii lea ohppiide ovdamunnin máhttit lohkat logežiid meaddel, lohkat guokte ja guokte, logi ja logi hávális ja nu ain.	Akte aevhkie dan lïerehtæmman guhkiebasse, learohkh maehtieh luhkiej bijjelen ryöknedh, ryöknedh gööktine jïh gööktine, luhkine jïh luhkine jïh naemhtie guhkiebasse ?
Oahpaheamis berre leat mihttun bargat ulbmillaččat daid ohppiid lohkanmáhtolašvuođain geat rahčet eanemus.	Byöroe akte ulmie årrodh ulmiestuvreldh ryöknemetjiehpiesvoetigujmie barkedh dejtie viesjies learoehkidie.
Go oahppit besset hárjehallat lohkat 20 rájes 100 rádjái, de sáhttá	Åadtjodh haarjanidh ryöknedh taaleste 20 taalese 100 maahta learoehkidie goerkesem vedtedh taali struktuvri bïjre naemhtie goh barkedh suerkesne 0 – 20 ij vedtieh, dan
dat addit ohppiide ipmárdusa loguid struktuvrrain nu mo ii dáhpáhuva jus bargá dušše 0 ja 20 gaskksa, go dan intervállas lea juohke logus ođđa namma.	åvteste daennie intervallesne fïerhte taale orre nommem åtna.
Divtte oahppi čilget ja jeara čuovvolangažaldagaid.	Baajh learohkem buerkiestidh jïh gihtjh gyhtjelassh.
Ságastallama bokte háhká diđolašvuođa das mo oahppi jurddaša, ja mo oahppi ipmirda loguid lohkama.	Soptsestimmien tjïrrh daajroem åådtje guktie learohke ussjede jïh guktie learohke ryöknemem guarka.
Siskkil áinnas váhnemiid ohppiid čuovvoleapmái.	Soptsestimmien aajkoe
Oahppis ferte leat vejolašvuohta beassat bargat lohkamiin sihke	Sæjroe
iistrukturerejuvvon ja strukturerejuvvon joavkkuin.	Learohke tjuara nuepiem åadtjodh dovne ovöörneldihkie jïh öörneldihkie dåehkieh ryöknedh.
Geavat áinnas konkrehtaid, lohkolinnjá (main leat merkejumit ja guoros lohkolinnjá) ja čuđeskártta doarjjan lohkamii.	Nuhtjedh maaje daeverh, taalesïevem (mïerhkigujmie jïh gåaroes taalesïevine) jïh tjuetiekaarhtem juktie ryöknemem dåarjoehtidh.
Mihttu lea ahte oahppi háhka alcces mentála lohkolinnjá, ja ipmirda lohkoráiddu struktuvrra (geahča temáid Lohkodoahpagat ja Lohkoráidu ja lohkolinnjá.)	Ulmie lea learohke edtja aktem jïjtse sisnjeles taalesïevem tseegkedh jïh struktuvrem guarkedh taaleraajrosne (vuartesjh teemide Taaledïejvesh jïh Taaleraajroe jïh
Lohkama geavahit dávjá strategiijan čoavdit bargobihtáid ja praktihkalaš váttisvuođaid.	Ryökneme daamtaj åtnasåvva goh strategije juktie laavenjassh jïh praktihkeles dåeriesmoerh loetedh.
Ollu oahppit jotket geavahit eaŋkilis lohkanstrategiijaid go galget čoavdit addišuvdna- ja subtrakšuvdnabargobihtáid.	Jïjnjh learohkh jåerhkieh aelhkie ryöknemestrategijh nuhtjedh juktie addisjovne- jïh subtraksjovnelaavenjassh loetedh.
Eanet dan birra temás Rehkenastin.	Daam ållermaahteme teeman nuelesne Ryöknedimmie.
Evttohus lassi lohkamuššii	Raeriestimmie vielie lohkemen bïjre
Lohkodoahpagat	Taaledïejvesh
Buorre ipmárdus matematihkka doahpagiin lea okta deháleamos eavttuin ovddidit vuođđo máhtolašvuođaid rehkenastimis.	Hijven goerkese matematihkeles dïejvesijstie lea akte dejstie vihkielommes krïevenassijste juktie dejtie uvtemesth tjiehpiesvoeth ryöknedimmesne evtiedidh.
Doahpagat nu go ovdamearka dihte galle, stuorimus, eanemus, unnit, guokte unnit, man ollu, gaskkas, vuolde ja bajábealde leat dehálaš doahpagat giellaovdáneapmái oppalaččat ja oahppi matematihkka giela ovdáneapmái	Dïejvesh goh vuesiehtimmien gaavhtan låhkoe, stööremes, jeenjemes, vaenebe, göökte vaenebe, man
erenoamážit.	gellie, gaske, nuelesne jïh bijjelen leah vihkeles dïejvesh mah leah ektiedamme gïeleevtiedæmman sïejhmelaakan, jïh evtiedæmman learohki matematihkeles gïeleste sjïerelaakan.
Doahpagiid ferte čatnat loguide, sihke lohkosymbolaide ja lohkosániide.	Tjuara dïejvesidie taalide ektiedidh, dovne taalesymbovlh jïh taalebaakoeh.
Mánát ohppet vásáhusa bokte go lohket ovdamearka dihte ahte vihtta lea juste ovtta eanet go njeallje.	Dååjrehtimmien tjïrrh ryöknemisnie maanah lierieh vuesiehtimmien gaavhtan vïjhte lea veele akte vielie goh njieljie.
Vihtta lea stuorit go golbma, guokte lea unnit go njeallje ja nu ain.	Vïjhte stuerebe goh golme, göökte vaenebe goh njieljie jïh numhtie vijriebasse.
Lohkodoahpagiid oahppama álgu lea ipmirdišgoahtit doahpagiid maid ovdalis leat namuhan, maid eanas oahppit dahket go álget skuvlii.	Evtiedimmie taaledïejvesijstie aalka dïejvesidie bijjielisnie guarkedh, naakede dah jeanatjommes learohkh darjoeh gosse skuvlem aelkieh.
Dasa lassin fertejit oahppit ipmirdit kvantitehta, dat mearkkaša ahte logut čujuhit dihto hivvodagaide.	Lissine learohkh tjuerieh kvantiteetem guarkedh, daate sæjhta jiehtedh taalh veahkide vuesiehtieh.
Dávjá lea	Daamtaj gïeleåtnoe ektiedamme taalide jïh taalegïetedæmman, lea tsevtseme destie man bïjre
giellageavaheapmi čatnon lohkui ja loguidmeannudeapmái gitta das makkár dilálašvuođas lea sáhka, ja dat sáhttá leat hástalus ohppiide.	soptsestibie, naakede mij maahta stoerre haestemh årrodh learoehkidie.
Stuora logus ovdamearka dihte ii leat álo čielga sturrodat.	Akte stoerre taale lea vuesiehtimmien gaavhtan ij naan tjïelke stoeredahke.
Muhtomin lea stuora lohku okta millijovdna.	Muvhten aejkien dle akte stoerre taale akte millijovne.
Eará oktavuođas sáhttá logi leat stuora lohku.	Muvhten aejkien luhkie maahta akte stoerre taale årrodh.
Buorit lohkodoahpagat ohppiin mearkkaša maiddái ahte galget ipmirdit ja máhttit geavahit iešguđetlágan vugiid barggus.	Hijven taaledïejvese lea aaj maehtedh guarkedh jïh nuhtjedh ovmessie soptsestimmievuekieh.
Okta valljodat mas leat vihtta eahppela sáhttá almmuhuvvot go čállá sáni “ vihtta ”, vihtta sázu | | | | | dahje lohkosymbola 5.	Maahta aktem veahkam vïjhte eeplajgujmie vuesiehtidh viehkine baakojste «vïjhteš, vïjhte sïevijste | | | | | jallh taalesymbovleste 5.
Oahppit galget maiddái máhttit ovddasteddjiid gaskkas dulkot.	Learohkh aaj tjuerieh
Guokte logu maid bidjá oktii, šaddet ođđa lohkun.	maehtedh vuesiehtimmiej gaskem jarkoestidh.
Sáhttá gávdnat erohusa guovtti logus jus geassá nuppi logu nuppis. Loguid sáhttá juohkit ja geardut.	Tjaelije jïh berteme leah tjaalasovveme lidteratuvrelæstosne tjaalegen minngiegietjesne.
Oahppiovdamearka	17/32 dehtie mubpijste geasa.
Luohkká lea leamaš olgun ja lea coggan rássái sarridiid.	Learohkevuesiehtimmie Klaasse ålkone orreme jïh sirrieh goejese tsagkeme.
Dál sii galget gávnnahit man ollu sarridiid sii leat čoaggán.	Daelie edtjieh gaavnehtidh man gellie sirrieh dah leah tjöönghkeme.
Anja lea gávnnahan ahte son lea ovtta rássái coggan 17 sarriha.	Tanja lea gaavnehtamme dïhte 17 sirrieh åtna sov aktene goejesne.
Son čállá duhtavaččat čállingirjásis 71.	Madtjeles 71 våålese tjaala sov gærjesne.
Luohkká bargá sadjevuogádagain ja hukse loguid unifix-birccuiguin.	Klaasse sijjieaarvojne barkeminie jïh taalh unifix-klåbpojste bigkie.
Oahpaheaddji sihtá Nigá hukset 14.	Lohkehtæjja Kræstam birrie 14 bigkedh.
Nigá ráhkada rukses logeža ja bidjá njeallje birccu ruoksada nala vai čájeha ahte 14:s lea okta logeš ja njeallje ovtteža.	Kræsta aktem rööpesem luhkiem dorje jïh njieljie plaave klåbpoeh beaja dej rööpses klåbpoej nille juktie vuesiehtidh taale 14 aktem luhkiem
Jus galgá háhkat dieđu ipmirda go Anja sadjevuogádaga ja dušše čállá boastut,	jïh njieljie akth åtna.
Girječálli ja lágádus lea almmuhuvvon girjjálašvuođalistus loahpageahčen dán dokumeanttas.	Tanja ij konvensjovnide guarkah juktie taalh tjaeledh, gidtjh dah akth leah åelkiesbielesne jïh luhkieh gårroehbielesne.
vai ii go son ipmir sadjeárvvu, de ferte guorahallat maid Anja jurddaša, ja manne son čállá 71 iige 17.	muvhtine ? Juktie maehtedh sjæjsjalidh mejtie Tanja posisjovnesysteemem guarka jïh «ajveš båajhtode tjaala, jallh mejtie ij sijjie-aarvoem guarkah, tjuara goerehtidh maam Tanja ussjede, jïh man åvteste dïhte 71 tjaala sijjeste 17.
Muhtun oahppit geain lea dysleksia rahčet lohkanguovlluin go sii lohket ja	Muvhth learohkh dysleksijine lohkemehaerine tjabreminie gosse luhkieh jïh taalh tjaelieh.
čállet loguid. Ohppiide sáhttá leat ávkkálaš jus bidjá dokusa dasa mo galgá čállit loguid.	mijjieh taalh tjaelebe, maahta viehkine årrodh learoehkidie.
Buriide lohkadoahpagiidda lea vuođđun buorre ipmárdus sadjevuogádagas, loguid huksehusas ja loguid siffariid árvvus.	Hijven taaledïejvese akten hijven goerkesasse posisjovnesysteemeste bigkie, guktie taalh leah bæjjese bigkeme jïh aarvoe sifferijstie taalesne.
Dađistaga go dat ipmárdus ovdána, de eai geahča šat logu 12 dušše 12 ovttadahkan, muhto maiddái ovttasteapmin guovtti oasis 10 ja 2, dahje 1 logešjoavku ja 2 ovtteža.	Gosse daate goerkese ahkedh evtiesåvva, taale 12 ij sïjhth ajve vuajnalgidh goh 12 ektievoeth, men aaj goh akte ektiedimmie dejstie göökte bielijste 10 jïh 2, jallh 1 luhkiedåehkie jïh 2 akth.
Nigá máhttá juohkit 14 ovtta logešjovkui ja njeallje ovttežii.	Kræsta maahta 14 juekedh akten luhkiedåahkan jïh njieljie akth.
Oahpaheaddji sáhttá ovdamearka dihte čuovvolahttit Nigá vástádusa nu ahte sihtá su čilget luohkkái mo son jurddašii, ja manne njeallje leat eará ivnnis go logeš.	vuesiehtimmien gaavhtan Kræstan vaestiedassem dåarjelidh jïh dam birredh klaassese buerkiestidh guktie lij ussjedamme, jïh man åvteste njieljie lea aktene jeatjah klaeresne goh luhkie.
Geabbilis lohkodoahpagat leat dárbbašlaš eavttut jus galgá sáhttit rehkenastit beaktilis máŋggasiffarloguiguin dalle go daiguin álget.	Fleksijbele taaledïejvese lea eevre daerpies jis edtja maehtedh radtjoeslaakan ryöknedidh taaligujmie mej jienebh sifferh gosse dejgujmie aalka.
Danne lea dehálaš bargat vuođđo	Dan åvteste vihkeles dejnie uvtemesth dïejvesegoerkesinie jïh taaledïejvesigujmie barkedh dej viesjiehtommes learohkigujmie voestes daltesisnie.
Dat bargu čatnasa maiddái lohkamii (geahča temá Lohkan vuollelis).	(vuartesjh teemam Ryökneme vuelielisnie).
Oahppit geat rahčet ipmirdemiin ja sadjevuogádaga geavahemiin, deaividit stuora hástalusaid go galget rehkenastigoahtit addišuvnnain ja subtrakšuvnnain máŋggasiffar	Learohkh mah tjabreminie posisjovnesysteemem guarkedh jïh nuhtjedh, sijhtieh stoerre haestemh dåastodh gosse
loguiguin.	Sæjroe
Lohkodoahpagiid ovdanáhttin Lohkodoahpagiid ovdánahttin álgá árra giellaovdáneamiin ja vásáhusain maid háhket loguid lohkamiin.	18/32 ryökneminie.
Ohppiid sátneriggodat ovdána, ja gielalaš doahpagat čatnojit matematihkalaš oktavuođaide ja sisdoaluide.	Learohki baakoevåarhkoe evtiesåvva, jïh gïeledïejvesh gårrelgieh matematihkeles ektiedimmide jïh sisvegasse.
Dađistaga čatnet oahppit loguid hivvodagaide.	Mænngan learohkh aelkieh taalh veahkide ektiedidh.
Go oahppit álggos oidnet loguid, de sii atnet daid oktan ollislašvuohtan, ja sii čujuhit logu olles hivvodahkii beroškeahttá galle siffára logus leat.	Gosse learohkh voestes aejkien taalide dåastoeh, dah taalese vuejnieh goh akte elliesvote, jïh taalem abpe veahkese ektede saaht man gellie sifferh taale åtna.
Siffárat máŋggasiffár loguin eai mearkkaš sierra maidege ohppiide, ja sii eai geavat sadjevuogádaga lohkat dahje almmuhit ahte dihto siffár čujuha dihto árvui.	Fïereguhte siffere taaline jienebh sifferigujmie ij naan mïelem utnieh learoehkidie, jïh dah eah posisjovnesysteemem nuhtjieh juktie lohkedh jallh soptsestidh fïereguhte siffere aktem aarvoem vuesehte.
Áitto go sii leat ipmirdišgoahtán sadjevuogádaga, lea ohppiin doarvái gelbolašvuohta geavahit loguid geabbilit.	Easkah gosse dah aktem goerkesem posisjovnesysteemeste evtiedamme, learohkh
Sii sáhttet dál juohkit logu ovttažiidda ja	nuekies maahtoem utnieh taalide fleksijbeleslaakan nuhtjedh.
logežiidda, sii dihtet makkár árvu iešguđetge siffárat ovddastit, ja sii oidnet olles logu supmin osiin.	hijven våaromem utnieh jïjtsh vuekieh evtiedidh taaleryöknedæmman (taaligujmie mej
De lea ohppiin buorre vuođđu ovdánahttit alccaseaset vugiid lohkorehkenastimii (máŋggasiffár loguiguin) ja oahppat ja ipmirdit njealji	jienebh sifferh), jïh vejtiestidh jïh guarkedh algoritmidie dejtie njieljie
rehkenastinvugiid algoritmaid.	ryöknedimmiesåarhtide.
Ollu oahppit geat rahčet oahppat lohkodoahpagiid, atnet loguid vaikko man stuorisin, ja ovttadimenšunála lohkoráidun main siffáriin ii leat makkárge sierra mearkkašupmi.	Jïjnjh dejstie learoehkijste mah tjabreminie taaledïejvesh evtiedidh, taalide vuejnieh
Dasa lea váikkuhus ahte šaddá váttis lohkat, čállit ja rehkenastit máŋggasiffár	lohkedh, tjaeledh jïh nuhtjedh stoerre taalh. Learohkh viesjies taalegoerkesinie
loguiguin.	sijhtieh aktem viesjies våaromem utnedh gosse edtjieh ryöknedidh taaligujmie jienebi sifferigujmie.
Oallugat dain ohppiin geavahit álkes lohkanstrategiijaid nugo lohkat-visotstrategiijaid (geahča teamá Rehkenastin vuollelis).	Jïjnjh dejstie learoehkijstie aelhkie ryöknemestrategijh nuhtjieh goh «gaajhkem ryöknedhšstrategijh (vuartesjh teemam Ryöknedimmie vuelielisnie).
Bargu viidáseappot Barggu ovddos guvlui sáhttá álggahit kártemiin ohppiid ipmárdusa doahpagiin nugo stuorimus, unnimus, eanemus, unnimus.	Geajnoe guhkiebasse Maahta dam guhkiebasse barkoem aelkedh viehkine goerehtalledh guktie learohkh guarkah baakoeh goh stööremes, unnemes, jeenjemes jïh vaenemes. Voejhkelh aaj
Geahččal maiddái gávnnahit man stuora loguid oahppi nákce govahallat masa čatná konkrehta hivvodaga.	gaavnehtidh man stoerre taalh learohkh maehtieh sov uvte vuejnedh, jïh mïsse maehtieh aktem vihties veahkam ektiedidh.
Lea dehálaš ahte oahppit rahčet maiddái besset hárjehallat čállit ja lohkat čállojuvvon loguid 10 rájis 20 rádjái.	Vihkeles aaj viesjies learohkh åadtjoeh haarjanidh lohkedh jïh tjaeledh taalh 10 raejeste 20 raajan.
Ollu ohppiide lea guhkes gaska das ahte lohkat 14 radjái dasa ahte ipmirdit ahte 14 sisdoallá 1 logeža ja 4 ovtteža.	Gellide learoehkidie akte stoerre sïlle taalese 14 ryöknedh goske guarka taale 14, 1 luhkiem jïh 3 akth åtna.
Oahppit dárbbašit máŋga ja máŋggalágan hástalusaid mat	Learohkh jïjnjh jïh gelliesåarhts haestemh daarpesjieh ektiedamme siffere-aarvose.
čatnasit siffarárvvuide. Konkretiserenmateriála mii fokusa dasa ahte galgá deavdit logeža ja molsut, sáhttá veahkehit oahppi ipmirdišgoahtit siffarárvvu (ovdamearka dihte abakus ja ruđaid).	dievhtedh jïh låtnodh, maahta learohkem viehkiehtidh aelkedh siffere-aarvoem guarkedh (vuesiehtimmien gaavhtan abakus jïh beetnegh).
Dađistaga berrejit oahppit maiddái háhkat hárjáneami hukset loguid ovttežiiguin ja logežiiguin (dasa sáhttá geavahit ovdamearka dihte base-logi materiála dahje	Mænngan aaj learohkh byöroeh dååjrehtimmiem åadtjodh taalh bigkedh aktijste jïh luhkijste (dïsse maahta
unifixbirccuid).	vuesiehtimmien gaavhtan nuhtjedh baase-luhkiematerijellem jallh unifix-klåbpoeh).
Daid seamma lohkohivvodagaid berre maiddái sárgut ja čállit addišuvdnan.	Byöroe aaj dejtie seamma taaleveahkide guvviedidh jïh tjaeledh goh addisjovne.
Čuđeškárta sáhttá geavahuvvot loguid struktuvrra guorahallamii.	Akte tjuetiekaarhte maahta åtnasovvedh juktie taali struktuvrem goerehtidh. Gosse goerehte
Go guorahallá mii dáhpáhuvvá go njuke bajas guvlui, vulos guvlui ja doarrás, de sáhttet oahppit háhkat ipmárdusa loguid huksehusas.	Sæjroe
Dehálaš lea ahte oahppit molsot geavaheamis iešguđet lágan ovddasteaddjihámiid.	Vihkeles learohkh ovmessie vuesiehtimmievuekiej gaskem målsoeh.
Jus bidjá deasttu logežiidda dahje ovttežiidda rehkenastima ja rehketbihtáid bidjama oktavuođas, de šaddá maiddái deaddut bargobihtáidčoavdimii.	Jis fokusem åtna luhkide jïh aktide ajve gosse edtja maam akt ryöknedidh jïh stuhtjh bæjjese bïejedh, fokuse fer jïjnjem stuvresåvva laavenjasside loetedh.
Dat daguha unnit	Dïhte vaenebh nuepieh vadta hijven
vejolašvuođaid ovdánahttit doabaipmárdusa.	dïejvesegoerkesem evtiedidh.
Evttohus lassi lohkamuššii	Raeriestimmie vielie lohkemen bïjre
• Alle teller, B oassi sadjevuogádaga birra	• Alle teller, bielie B posisjovnesysteemen bïjre
• GLSM, kapihtal 5	• GLSM, kapihtele 5
Lohkoráidu ja lohkolinnjá	Taaleraajroe jïh taalesïeve
Lea hui dehálaš ahte oahppit dovdet bures lohkoráiddu.	Joekoen vihkeles learohkh hijven daajroem utnieh taaleraajroem bïjre.
Dat siskkilda ahte oahppit máhttet namaid loguin ja dihtet struktuvrra lohkoráiddus.	Daate sæjhta jiehtedh learohkh taali nommide jïh struktuvrem taaleraajrosne maehtieh.
Dasa lassin fertejit oahppit leat	Lissine learohkh
oadjebasat loguid sirremis sturrodagaide, jorbet loguid ja dovdat loguid dihto gaskkaid.	tjuerieh jearsoes årrodh taalh veesmedh stoeredahken mietie.
Dađistaga háhket oahppit mentála lohkolinnjá mii sáhttá geavahuvvot bargobihttáčoavdimii.	Mænngan learohkh sijhtieh aktem mentaale taalesïevem tseegkedh maam maehtieh nuhtjedh laavenjasseloetemisnie.
Kártengeahččaleamis vuhtto dat das go oahppit beaktilit sáhtte	Goerehtallemepryövesne daate våajnoes sjædta gosse learohkh radtjoeslaakan maehtieh taalh jïh veahkah reaktoe sæjjan bïejedh taalesïevesne.
bidjat loguid ja hivvodagaid rievttes sadjái lohkolinnjás, ja ahte máhttet identifiseret ovdamearka dihte lagamus logeža.	Matematihkeööhpehtimmesne daamtaj ovmessie taalesïevh nuhtjie juktie struktuvrem vuesiehtidh taaleraajrosne jïh goh viehkiedïrrege taaleryöknedimmesne. Juktie maehtedh
Jus galgá sáhttit geavahit lohkolinnjá geabbilit rehkenastimis, de gáibiduvvo ohppiin buorre lohkoipmárdus.	taalesïevem fleksijbeleslaakan ryöknedæmman nuhtjedh, lea eevre daerpies learohke hijven taalegoerkesem utnieh.
De sáhttet oahppit geavahit lohkolinnjá vulos- ja bajás guvlui, ja geavahit mearkkaid linnjás ovdamearka dihte dasa ahte lohket viidásit 10:s.	Dellie learohkh maehtieh svihtjedh bæjjese jïh våålese taalesïevesne, jïh mïerhkesjimmide nuhtjedh sïevesne, vuesiehtimmien gaavhtan viehkine guhkiebasse ryöknedh taaleste 10.
Emil galgá merket gokko 13 lea lohkolinnjás mas dušše logežat leat merkejuvvon.	Learohkevuesiehtimmie Eebre edtja mïerhkem bïejedh gusnie 13 lea aktene taalesïevesne gusnie ajve dah luhkieh mïerhkesjamme.
Son bidjá mearkka juste gasku 10 ja 20 gaskii.	Dïhte mïerhkem beaja 10 jïh 20 gaskoeh.
Emila merken sáhttá čujuhit dasa ahte son lea eahpesihkár lea go 13 lagabus 10 go 20, ja ii ge oro ipmirdeame loguid mearriduvvon gaska.	Dïhte mïerhkesjimmie maam Eebre dorje, maahta vååjnedh goh dïhte lea jueriedisnie mejtie 13 lea lïhkebe 10 jallh 20, jïh ij rikti guarkah taali gåhkoem gaskemsh.
Heajos ipmárdus lohkolinnjás vuolgá dávjá váilevaš lohkoipmárdusas.	Viesjies goerkese taalesïeveste lea daamtaj ektiedamme viesjies taalegoerkesinie. Jeatjah væhtah
Eará mearkkat heajos lohkolinnjá ipmárdussii sáhttet leat ahte oahppi lohká 0 rájes ja lohká ovtta ja ovtta bajás guvlui dassái olle rievttes lohkui	viesjies goerkesasse taalesïeveste maahta årrodh learohke iktesth ryöknoe 0 raejeste jïh aktine aktine bæjjese ryöknoe juktie reaktoe taalem gaavnedh taalesïevesne.
Ánte rahčá oaidnit loguid lohkolinnjás ovddasteaddjin dan bargui maid son galgá doaimmahit (15 – 3). Ánte dárbbaša veahki geavahit lohkolinnjá veahkkeneavvun lohkorehkenastimii.	Aanta dåarjoehtimmiem daarpesje juktie maehtedh taalesïevem nuhtjedh goh viehkiedïrrege taaleryöknedæmman.
Lohkoráiddu ipmirdusa ovdánahttin Lohkoráiddu ja lohkolinnjá ipmirdeapmi álgá dainna go oahppá lohkosániid ja lohkosymbolaid ja makkár vuorus dat galget leat.	Evtiedimmie goerkesistie taalesïeveste Goerkese taaleraajroste jïh taalesïeveste aalka gosse leara taalebaakojde, taalesymbovlide jïh mennie öörneginie dah tjåadtjoeh.
Dat máhttu vuolgá loguidlohkamis.	Daate lea daajroe ryöknemen bïjre.
Dađistaga ipmirdit oahppit man stuora intervállat loguid gaskkas leat, nugo ahte buot viđežat leat guovtti logeža juste gaskkas.	Mænngan learohkh aelkieh guarkedh man stoerre intervallh taali gaskem, goh gaajhkh vïjhth leah gaskoeh doh göökte minngebe luhkieh. Dah guarkah 23 leah
Sii ipmirdit ahte 23 lea lagabus 20 go 30.	lïhkebe 20 goh 30.
Sii ipmirdit maiddái ahte okta segmentta lohkolinnjás sáhttá álgit eará loguin go 0, ja	Dah aaj guarkah akte segmente aktede taalesïeveste maahta jeatjah taaligujmie aelkedh goh 0, jïh dïhte maahta jeatjahlaakan juakeme årrodh goh 1.
ahte sáttet leat eará juogut go 1. Oahppit geavahit máhtuset lohkoráiddu birra loguid árvvuid birra vai dihtet gosa galget bidjat loguid lohkolinnjás.	Learohkh maehtieh nuhtjedh daajroem taaleraajroen jïh taali aarvoen bïjre juktie vaaksjoehtidh, jïh taalh taalesïevese bïejedh.
Dađistaga ovdánahttet oahppit mentála lohkolinnjá maid sáhttet geavahit lohkat vulos- ja baja guvlui ja bargobihtáid čoavdimii (eanet dan birra Rehkenastin temás).	Mænngan learohkh sijhtieh aktem mentaale taalesïevem evtiedidh maam maehtieh nuhtjedh gosse edtjieh bæjjese jïh våålese ryöknedh jïh laavenjassh loetedh (vielie dan bïjre Ryöknedimmesne).
Viidásit ovdáneapmi mielddisbuktá ahte oahppi ovdána das ahte máhttá lohkolinnjá bajas- ja vulosguvlui atnit dasa ahte álgá lohkolinnjá geabbilit geavahit čoavdit bargobihtáid.	bæjjese jïh våålese svihtjh taalesïevesne men aelkieh taalesïevem fleksijbeleslaakan nuhtjedh dåeriesmoereloetemisnie.
Oahppit geavahit mentála lohkolinnjá go sirrejit loguid sturrodaga mielde.	Learohkh dam mentaale taalesïevem nuhtjieh gosse taalh stoeredahken mietie veesmieh.
ovdamearka dihte lea go 18 lagabus 15 vai 20.	Gosse struktuvrem taalesïevesne demtieh, maehtieh dam nuhtjedh juktie gåhkoem jiehtedh göökte taali gaskem, vuesiehtimmien gaavhtan mejtie 18 leah lïhkemes 15 jalh 20.
Mentála lohkolinnjá ovdánahttin lea gitta das ahte oahppi beassá bargat sihke smávva ja stuora loguiguin.	dah tjuerieh barkedh dovne smaave jïh stoerre taaligujmie.
Bargu viidáseappot Viidásit barggu ohppiiguin sáhttá álggahit guorahallamiin man bures oahppit dovdet lohkoráiddu.	Geajnoe guhkiebasse Maahta dam guhkiebasse barkoem aelkedh viehkine goerehtidh man hijven daajroe learohke taaleraajrose åtna.
Ovdamearka dihte sáhttá ohppiid geat rahčet eanemusat diktit lohkát viidásit muhtun logus, sihke bajás guvlui ja vulos guvlui.	Vuesiehtimmien gaavhtan maahta aelkedh baajedh learohkem guhkiebasse ryöknedh aktede saaht mehtie taaleste, dovne bæjjese jïh
vuolábealde berre álgit kártengeahččalemiid bargobihtáiguin ja diktit oahppi čilget mo son lea sirren loguid sturrodaga mielde ja mo lea mearridan man stuora interválla guovtti logu gaskkas lea.	våålese. Vaeltieh våaromem laavenjassine goerehtallemepryövesne, jïh baajh learohkem buerkiestidh guktie satne taalh stoeredahken mietie veesmie.
Iska maiddái makkár lohkosturrodagaid oahppit sáhttet bidjat lohkolinnjái.	Goerehth aaj mah taalestoeredahkh learohke maahta taalesïevide bïejedh.
Geahča lohká go oahppi ovtta ja ovtta dassážii olle lohkui gosa galggai, vai geavaha go oahppi mearkkaid lohkolinnjás.	Vuartesjh mejtie learohke ryöknoe akti akti vaajteles taalen raajan, jallh mejtie learohke mïerhkesjimmide taalesïevesne nuhtjie.
Man ollu gaskamearkkaiguin ferte merken lohkolinnjá ovdalgo oahppi sáhttá bidjat logu rievttes sadjái ?	Man fïjne juekeme tjuara taalesïevesne årrodh ihke learohke edtja maehtedh taalem reaktoe sæjjan bïejedh ?
Viidásit barggus sáhttá diktit oahppi vásihit lohkolinnjá	Guhkiebasse maahta aaj
geavaheami (main leat mearkkat iešguđet ládje), bidjat loguid lohkolinnjái, lohkat loguid ja lohkat bajás guvlui ja vulos guvlui lohkolinnjás, áinnas iešguđetlágan intervállaiguin.	baajedh learohkem dååjrehtimmiem åadtjodh ovmessie taalesïevh nuhtjedh (ovmessie mïerhkesjimmiejgujmie), taalh taalesïevese bïejedh, taalh lohkedh bæjjese jïh våålese taalesïevesne, maaje ovmessie intervalligujmie.
Go oahppit barget loguid sirremiin sturrodagaid mielde dahje lagamus loguid gávdnamiin, de sii fertejit geavahit iežaset mentála lohkolinnjá.	Vijries jïh iktegisth åtnoe visuelle vuesiehtimmievuekijste goh taalesïeve, dorje guktie aelhkebe sjædta learoehkasse taalh jïh taaleryöknedimmiem guarkedh.
Sáhttá leat stimulerejeaddji oahppi ovdáneapmái jus bargá konkrehtaiguin sihke fysalaš lohkolinnjá vehkiin ja dan haga.	Vihkeles dagkerh vuesiehtimmievuekieh gårrelgieh dejtie matematihkeles symbovlide.
Ohppiide sáhttá leat álkibut ipmirdit loguid ja lohkorehkenastima go geavahit ollu	Åtnoe taalesïevijste
Lohkolinnjáid geavaheapmi luohkkálanjain sáhttá stimuleret oahppi háhkat alcces mentála lohkolinnjá maid son sáhttá geavahit lohkorehkenastimis.	klaassetjiehtjielisnie maahta learohkem skreejredh jïjtse mentaale taalesïevh evtiedidh mejtie maahta taaleryöknedimmesne nuhtjedh.
Ánte rahčá geavahit lohkolinnjá beavddis	Aanta tjabreminie taalesïevem nuhtjedh
nalde riekta.	Sæjroe
Kártengeahččaleapmi ii iská máhttá go oahppi geavahit lohkolinnjá veahkkeneavvun lohkorehkenastimis.	Goerehtallemepryövesne ibie goerehth mejtie learohke maahta taalesïevem viehkiedïrreginie nuhtjedh taaleryöknedimmesne.
Lohkolinnjá sáhttá leat buorre veahkkeneavvun matematihka vuođđo máhtolašvuođaid oahppamis.	Taalesïeve maahta akte hijven viehkiedïrrege årrodh gosse vejtesteminie dah uvtemesth tjiehpiesvoeth ryöknedimmesne.
Geahča evttohuvvon lassi lohkamušaid vuollelis.	Vuartesjh raeriestimmieh vielie lohkemen bïjre vuelielisnie.
Evttohusat lassi lohkamušaide	Raeriestimmie vielie lohkemen bïjre
• Dyskalkulia, kapihtal lohkovuogádaga birra	• Dyskalkulia, kapihtele taalesysteemen bïjre
Buriid rehkenastingelbbolašvuođaid háhkamis lea dehálaš ahte lea bures oahppan lohkodoahpagiid ja lohkoráiddu.	Juktie hijven ryöknedimmietjiehpiesvoeth åadtjodh lea vihkeles hijven taalegoerkesem jïh daajroem utnedh taaleraajroem bïjre.
Eaktun oahppat buriid rehkenastinstrategiijaid lea ahte ipmirda loguid juohkima logežiidda ja ovttežiidda, dovdat logešolbmáid (ja eará lohkoolbmáid) ja máhttit duppalastit ja juohkit beliin. Viidásit leat buorit lohkanmáhtut ja	Guarkedh guktie taalh juakasuvvieh luhkine jïh aktine, daajroem utnedh luhkievoelpi bïjre (jïh jeatjah taalevoelph), maehtedh taalide guektiengïerth darjodh jïh taalide gööktine juekedh leah vihkeles jis edtja maehtedh hijven
lohkan bajás guvlui ja vulos guvlui gitta čuođi rádjái guovddáš oassi lohkorehkenastin máhtolašvuođa vuođus.	ryöknedimmiestrategijh evtiedidh. Hijven ryöknemetjiehpiesvoeth jïh ryökneme bæjjese jïh våålese taalese tjuetie aaj akte vihkeles bielie dehtie våaroemistie tjiehpiesvoetide taaleryöknedimmesne.
Ollu oahppit rahčet addišuvnnain ja subtrakšuvnnain.	Jïjnjh viesjies learohkh addisjovnine jïh subtraksjovnine tjabreminie.
Dutkan čájeha ahte subtrakšuvdna lea erenoamáš váttis.	Dotkeme vuesehte subtraksjovne lea joekoen gïerve.
Dasa lea ollu sivvan ahte ohppiin lea heajos doabaipmárdus.	Daate jeenjemasth dan åvteste daah learohkh viesjies dïejvesegoerkesem utnieh.
Oahppit geat rahčet geavahit dávjá ovttageardánis ja rievddakeahtes strategiijaid go galget čađahit rehkenastimiid dego Ánná ovdamearkkas vuollelis. Sii lohket baicca eai ge	Viesjies learohkh daamtaj naive jïh rigide strategijh nuhtjieh
rehkenaste.	Dah ryöknoeh sijjeste ryöknedidh.
Sivvan dasa dáidá leat oktavuođain lohkodoahpagiid, lohkama ja lohkofáktáid bajiloahppama gaskkas.	Daate hævvi vienth dan åvteste lea ektiedimmieh gaskem taaledïejvesh, ryökneme jïh automatiseradimmie taalefaaktijste.
Ánná strategiija gohčoduvvo “ lohkat-buot ” - strategiijan.	7 + 5 = ___ Læsja aktem ellies luhkiem «deavhtaš gosse ryöknede 7 + 3.
Nu ádjána, ja oahppit geat rahčet lohkamiin sáhttet jođánit lohkat boastut.	Dellie daajra göökte aajmene vïjhteste, jïh summe lea 12.
Lohkat-buot strategiijat lea maiddái heajos vuohki lohkat go oahppit galget bargat máŋggasiffar loguiguin.	Aannan strategije gohtjesåvva «gaajhkem-ryöknedhš-strategije.
Oahppit geat leat oahppan lohkofáktáid, dihtet ahte supmi golmmas ja viđas lea gávcci.	Dïhte guhkiem vaasa, jïh dejtie viesjies ryöknijidie varke gåarede båajhtode ryöknedh.
Dakkár dieđuid maid lea čađa oahppan sáhttá álkit viežžat guhkesáigge muittus.	Gaajhkem-ryöknedh strategijh eah leah dan maereles gosse learohkh edtjieh taaligujmie barkedh mej jienebh sifferh.
Line geavaha máhtuidis loguid birra ja rehkenastinstrategiijain go čoavdá bargobihtá.	Learohkh mah leah taalefaaktah vejtiestamme, daejrieh golme jïh vïjhte lea gaektsie.
Son diehtá ovdamearka dihte ahte loguid sáhttá juohkit joavkkuide.	Learohke maahta automatiseradamme daajroem aelhkieslaakan guhkiesmojhtesistie veedtjedh.
Oahpahusa mihttu lea ovdánahttit ohppiid lohkanstrategiijain rehkenastinstrategiijaide.	22/32 Ööhpehtimmien ulmie lea learohkh edtjieh ryöknemestrategijijste ryöknedimmiestrategijide vaedtsedh.
Dasa lassin lea dehálaš	Lissine vihkeles learohkh taalefaaktah automatiseradieh.
ahte oahppit ohppet bajil lohkofáktáid. Go oahppit ohppet lohkofáktáid de geahpida dat rehkenastima ohppiide dainna lágiin ahte kognitiiva noađđi njiedjá go oahppi de ii dárbbaš geavahit návccaid lohkamii.	Automatiseradamme taalefaaktah ryöknedimmiem aelhkebe darjoeh learoehkidie, juktie dïhte kognitijve maajsoe vaanene dan åvteste learohkh slyöhpoeh tïjjem jïh faamoem nuhtjedh ryöknemisnie.
Bahá lea maid vajálduhttit maid lea juo lohkan, ja mii lei vel	Aaj aelhkie bijjieguvviem dassedh dan bïjre
báhcán lohkat, jus ovdamearka dihte galgá rehkenastit 25 + 13 logiin suorpmaiguin.	maam lea ryökneme, jïh mij aajmene ryöknedh, jis edtja vuesiehtimmien gaavhtan ryöknedidh 25 + 13 luhkie soermine.
Jus muhtun oahppi rehkenastá hejot kártengeahččaleami addišuvdna ja subtrakšuvdna bihtáin, de sáhttá dat mearkkašit ahte oahppis leat heajos rehkenastinstrategiijat, ovdamearka dihte ahte oahppi geavaha “ lohkat-buot ” - strategiija addišuvdna bargobihtáin.	Jis akte learohke nåake dorje sæjrojne addisjovnine jïh subtraksjovnine goerehtallemepryövesne, maahta vååjnedh goh learohken leah viesjies ryöknedimmiestrategijh, vuesiehtimmien gaavhtan learohke nuhtjie «gaajhkem
Áigemearri dain siidduin lea biddjon nu ahte diekkár heajos strategiijageavaheapmi galggašii dagahit ahte oahppi ii háhppet bargat buot bargobihtáid.	Tïjjemierie daejnie sæjrojne lea naemhtie bïejesovveme guktie viesjies strategijeåtnoe sæjhta sån darjodh learohke ij hïnnh gaajhkide laavenjasside darjodh.
Ohppiid strategiijaid lea dehálaš kártet, danne go strategiijaovdáneapmi lea hui dehálaš oahppi rehkenastinmáhtolašvuođaid ovdáneamis.	Vihkeles learohki strategijh goerehtalledh, dan åvteste strategijeevtiedimmie lea joekoen vihkeles evtiedimmien gaavhtan learohki ryöknedimmietjiehpiesvoetijste.
Rehkenastinstrategiijaid ovdánahttin Oahppit ohppet dábálaččat vuos “ lohkat-buot ” ” - strategiijaid addišuvdnii ja de dađistaga “ lohkat-viidásit ” “ lohkat-viidásit ” - strategiijaid.	Evtiedimmie ryöknedimmiestrategijijste «Gaajhkem-ryöknedhš-strategijijste addisjovnese lea sïejhme learohkh ånnetji ånnetji «guhkiebasse-ryöknedhš-strategijh lierieh.
Dat leat rasjonála strategiijat, ja lohkagoahtit viidásit stuorimus logus lea beaktilileappot ja geabbileappot go “ lohkat-buot ” - strategiija.	Aalkoelisnie maahta årrodh guhkiebasse dehtie taaleste ryöknedh mij lea neebnesovveme voestegh, men ånnetji ånnetji learohkh byöroe guhkiebasse ryöknedh dehtie stööremes taaleste.
Dađistaga go oahppit	Daate lea
leat gártadan vásáhusaid lohkamis, de sii muitigohtet ahte 3 + 5 lea gávcci, ja vurkejit dan lohkofáktán maid maŋŋil sáhttet viežžat guhkesáiggemuittus.	rasjovnelle strategijh, jïh guhkiebasse ryöknedh dehtie stööremes taaleste lea vielie effektijve jïh fleksijbele goh akte «gaajhkem-ryöknedhš-strategije.
Mihttu lea ahte oahppit galget geavahit lohkofaktaid searvalaga beaktilis lohkanstrategiiaiguin čoavdit bargobihtáid.	Ulmie lea learohkh edtjieh taalefaaktem nuhtjedh effektijve ryöknemestrategijigujmie ektine juktie laavenjassh loetedh.
De sáhttet 8 + 7 ovdamearka dihte čoavdit nu ahte oahppi jurddaša 8 + 7 lea ovtta eanet go 7 + 7, nappo 15.	Dellie learohke maahta 8+7 vuesiehtimmien gaavhtan loetedh gosse satne ussjede 8+7 lea akte vielie goh 7+7, amma 15.
Oahppit ohppet maiddái strategiijaid daidda eará rehkenastinmálliide.	Learohkh aaj strategijh evtiediedh dejtie mubpide ryöknedimmiesåarhtide.
Ollu oahppit geavahit “ lohkat bajasguvlui ” ” - dahje lohkat vulosguvlui ” - strategiijaid subtrakšuvdna rehkenastimis.	Jïjnjh learohkh «bæjjese-ryöknedhš - jallh «våålese-ryöknedhš-strategijh nuhtjieh subtraksjovnese.
“ Lohkat vulosguvlui ” - strategiijat leat hui gáibideaddji go dat gáibidit ahte lohká guokte ráiddu oktanagas: Ferte lohkat vulosguvlui ovtta logus nuppi lohkui	«Våålese-ryöknedhš-strategijh leah krïevije dan åvteste dïhte
ja seammás lohkat dan lohkui mas galgá vulosguvlui lohkagoahtit.	ryöknemem kreava göökte raajrojste seamma tïjjen: Tjuara våålese ryöknedh dehtie aktede taaleste dan måbpan, jïh seamma tïjjen bæjjese ryöknedh dam låhkoem maam edtja våålese ryöknedh.
Muhtun oahppit čovdet subtrakšuvdna bihtáid dainna lágiin ahte gesset veahážiid mielde ain hávális.	Muvhth learohkh subtraksjovnelaavenjassh luetieh viehkine bååstede giesedh «ånnetji ånnetjiš.
Dađistaga máhttigohtet oahppit čoavdit subtakšuvdnabargobihtáid nu ahte čovdet álkibut váttisvuođa ja geavahit dan vuolggasadjin gávdnat vástádusa bargobihttái, dahje nu ahte geavahit sihke lohkafáktaid ja strategiijaid.	subtraksjovnelaavenjassh loetedh viehkine aktem aelhkebe dåeriesmoerem loetedh jïh dam goh våaroeminie nuhtjedh juktie vaestiedassem gaavnedh dan voestes laavenjassese, jallh aktem aktanimmiem nuhtjedh taalefaaktijste jïh strategijijste.
Váilevaš strategiijaovdáneapmi lea nannoseamos prediktáhtor mahtematihkkaváttuide maŋitáiggi.	Faatoes strategijeevtiedimmie lea dïhte veaksahkommes prediktovre dejtie minngebe matematihketsagkesidie.
Dat mearkkaša ahte go muhtun oahppi joatká geavahit “ lohkat-buot ” - strategijaid go eará oahppit leat juo geavahišgoahtán	Daate sæjhta jiehtedh gosse akte learohke jåarhka «gaajhkem-ryöknedh š--strategijh nuhtjedh, gosse jeatjah learohkh lea aalkeme
“ lohkatviidásit ” - strategija ja lohkofáktá-máhtuset, de lea dat várrehus.	«guhkiebasse-ryöknedhš-strategijh jïh taalefaakta-daajroem nuhtjedh, daate akte vaahravæhta.
Jáhku mielde oahppi ii leat ovdánan vuođđo rehkenastinmáhtolašvuođain nu go vuordit, ja oahppi sáhttá oažžut oppalaš matematihkkaváttuid.	Daate learohke sån ij dam evtiedimmiem utnieh dejstie uvtemesth
Dat erohus lassána agimielde.	Sæjroe
Mo bargat ovddosguvlui	Daate joekehtse læssene gosse båarasåbpoe sjædta.
Go viidásit galgá čuovvolahttit ohppiid de lea dárbbašlaš kártet mo oahppit čovdet addišuvdna- ja subtrakšuvdnabargobihtáid, sihke čállon bargobihtáid ja bargobihtáid mat leat muhtun konteavsttas.	Geajnoe guhkiebasse Dan vijriesåbpoe dåarjelimmien gaavhtan lea daerpies goerehtalledh guktie learohke addisjovne- jïh subtraksjovnelaavenjassh luetieh, dovne bæjjese bïejeme laavenjassh jïh laavenjassh aktine kontekstine.
Jus oahppi lohká loguid, mo dasto lohká oahppi ? Geavaha go	Dastegh learohke ryöknoe, guktie learohke ryöknoe ?
oahppi seamma čoavdinvuogi (lohkanstrategiija) buot bargobihtáin ?	Learohke seamma loetemevuekiem (ryöknemestrategije) nuhtjie gaajhkine laavenjassine ?
Makkár lohkofáktáid máhttá oahppi ?	Mah taalefaaktah learohke maahta ?
Sáhttá leat ávkkálaš veahkehit oahppi oahppat bajil lohkofáktáid.	Maahta akte aevhkie årrodh learohkem viehkiehtidh taalefaaktah automatiseradidh.
Bargoáigi mii biddjo dasa, galggašii leat oalle oanehaš.	Dah boelhkh mah daan barkose bïejesuvvieh, byöroeh naa åenehks årrodh.
Stoahkanhárjehallan, nugo bircospealut, dahje eará spealut mat leat heivehuvvon lohkofáktáid hárjehallamii dihto lohkoguovlluin, sáhttet geavahuvvot ohppiid movttiideapmái.	Haarjanimmie goh stååkedimmie, goh teernegespïele, jallh jeatjah spïelh mah leah sjïehteladteme
Ohppiide berre leat čielggas mii lea aktivitehtaid ulbmil.	Darjomen aajkoe byöroe tjïelke årrodh learoehkasse.
Oahppit galggaše maiddái oažžut vejolašvuođa oahppat bajil lohkofáktáid mat muitalit differánssa loguid gaskkas, ovdamearka dihte ahte 5 – 2 = 3, ja ahte 5 – 3 = 2.	Lohkehtæjja maahta learohkem åvtese viehkiehtidh akten jeereldihkie jïh radtjoes strategijeåtnoen vööste, viehkine strategijh vuesiehtidh jïh guktie dah åtnasuvvieh.
Dakkár ipmárdus addá maiddái ohppiide eanet máhtu loguid gaskasaš oktavuođain. Oallugat	Learohke daarpesje dovne ovmessie strategijh jïh åtnoesuerkieh vuejnedh jïh dejnie
hárjehallet loguid gearduntabeallas.	haarjanidh jeereldihkie viehkine.
Muitte ahte sáhttá leat stuora veahkkin ohppiide maŋŋil skuvlavázzimis ahte veahkeha sin maiddái máhttit gearduntabealla “ maŋos guvlui ”, dat mearkkaša ahte sii maiddái ohppet lohkofáktáid nugo ahte 21 lea seamma go golmma geardde čieža.	Juktie learohkem viehkiehtidh strategijem evtiedidh tjuara ööhpehtimmiem sjïehteladtedh naemhtie guktie dïhte learohkem viehkehte minngeben daltesasse.
Oahpaheaddji sáhttá veahkehit oahppi oahppagoahtit máŋggalágan ja beaktilis strategiijaid ja geavahanguovlluid ja ahte daid besset geahččaladdet sihke unnán ja ollu	Dastegh learohke aktem «gaajhkem-ryöknedhš-strategijem nuhtjie, dellie dïhte mubpie ulmie tjuara årrodh learohkem viehkiehtidh akten ryöknemestrategijen
doarjagiin.	vööste gusnie learohke guhkiebasse ryöknoe.
Go galgá veahkehit oahppi ovddidit strategiijaid, de ferte oahpahus heivehuvvon dasa ahte veahkeha oahppi ovdánit boahtte ceahkkái.	Maahta vuesiehtimmien gaavhtan learohkem lïerehtidh dam stööremes jïh unnemes taalem damtijidh aktene addisjovnestuhtjesne.
Jus oahppi geavaha ” lohkat-buot ” - strategiija, de ferte mihttu vuos leat ahte veahkehit oahppi lohkanstrategiijai mas oahppi lohká viidáseappot.	Learohke tjuara haarjanidh dehtie stööremes taaleste aelkedh jïh viehkine soermijste ryöknedh dam låhkoem maam dïhte unnemes taale lea.
Ovdamearka dihte sáhttá 3 + 5 =__čoavdit nu ahte gávdná stuorimus logu (5) ja dan unnimus logu (3).	Vuesiehtimmien gaavhtan maahta 3 + 5 = __ loetedh viehkine dam stööremes taalem (5) jïh dam unnemes taalem (3) gaavnedh.
Oahpaheaddji cuige ja dadjá stuorimus lohku (5) ja lohká viidásit suorpmaiguin 6,7,8.	Lohkehtæjja tjuvtjede jïh jeahta dam stööremes taalem (5) jïh guhkiebasse ryöknoe golme soermine 6, 7, 8.
Subtrakšuvdna lea hui gáibideaddji ohppiide geat rahčet.	Subtraksjovne lea gaajh krïevije viesjies learoehkidie.
Ohppiide dáidá álkimus álgit “ lohkat bajás guvlui ” - strategiaiguin go barget intervállaiguin loguid gaskkas. Geavat áinnas	Hævvi vienth aelhkemes learoehkidie aelkedh «bæjjese ryöknedhš-strategijigujmie juktie intervalligujmie barkedh
konkretiserenmateriála nu ahte oahppi sáhttá oaidnit ahte differánsa golmma ja viđa gaskkas lea guokte go guokte oažžu golbma lea vihtta.	taali gaskem. Nuhtjh maaje konkretiseradimmiematerijellem guktie learohkh maehtieh vuejnedh joekehtsem gaskem golme jïh vïjhte lea göökte, dan åvteste göökte plusse golme lea vïjhte.
Evttohus lassi lohkamuššii	Raeriestimmie vielie lohkemen bïjre
Ohppiidportreahtat – Ovllá, Márjá ja Ánná	Sæjroe
Vuolábealde leat golbma ohppiidportreahta mat govvidit maid muhtun oahppit vuolábealde, ollu vuolábealde ja ollu bajábealde sierra beroštumi ráji leat máhttán geahččaleamis.	24/32 guhkene nuelesne jïh guhkene bijjelen tjoeperdimmieraastem leah pryövesne buektiehtamme. Dah learohkeportrehth leah golme learohkh mah lin meatan gosse dejtie orre goerehtallemepryövide pryövin.
Ohppiidportreahtat leat čállon dan vuođul mo golbma oahppi barge geat	Guktie lin vaestiedamme, båajhtoeh vaestiedassh jïh
Vástádusminsttár, boasttuvástádusat ja strategiijat maid sáhttá áicat, leat geavahuvvon čujuhussan doabaipmárdussii dahje rehkenastimáhtolašvuhtii.	strategijh mejtie maahta vïhtesjidh, leah åtnasovveme goh signaalh dïejvesegoerkesen jallh ryöknedimmietjiehpiesvoeten bïjre.
Ovllá – jur vuolábealde sierra beroštumi ráji	Åvla – eevre tjoeperdimmieraasten nuelesne
Ovllá vástádusat orrot čájeheame ahte son rahčá lohkat.	Åvlan vaestiedassh vuesehte dïhte tjabreminie ryöknedh.
Sihke dalle go son lohká ovtta ja ovtta, ja dalle go son lohká hivvodagaid mat leat juhkkojuvvon joavkkuide.	Dovne gosse akti akti ryöknoe, jïh gosse veahkah dåehkine ryöknoe.
Dasa lassin son orru eahpesihkár doahpagiin “ lihka ollu ”.	Lissine maahta vååjnedh goh dïhte lea jueriedisnie dïejvesen bïjre «seamma jïjnjhš.
Bliánttamearkkat Ovlla geahččaleami gihppagis čájehit ahte son láve geavahit ovtta strategiija mas merke figuvrraid mat leat kategoriserejuvvon ja lohkkon, muhto lea vejolaš ahte son ii hálddaš dan strategiija ollásit.	Plæjjohkemïerhkh Åvlan pryöveheeftesne vuesiehtieh satne pryövoe aktem strategijem nuhtjedh gusnie goerh mïerhkesje mah lea kategoriseradamme jïh ryökneme, men seapan ij dïhte dam strategijem ellieslaakan
Ovllá čájehat ahte son máhttá lohkat bajasguvlui ovttain ja ovttain ja bidjat loguid ja hivvodagaid rievttes sadjái lohkolinnjás.	Åvla vuesehte satne maahta ryöknedh bæjjese aktine aktine jïh taalh jïh veahkah bïejedh reaktoelaakan taalesïevese.
buohtastahttit hivvodagaid mat leat biddjon joavkkuide, ja son máhttá sirret loguid sturrodaga mielde.	dïhte aaj buektehte dam stööremes veahkam gaavnedh gosse edtja veahkah dåehkine viertiestidh, jïh maahta taalh stoeredahken mietie veesmedh.
Ovllás leat baicca váttisvuođat lohkat vulosguvlui ja guvttiin ja guvttiin.	Åvla vuestelen dåeriesmoerh åtna våålese ryöknedh jïh gööktine gööktine.
Dat sáhttá čujuhit dasa ahte son lea eahpesihkár lohkoráiddu ektui.	Vååjnoe goh dïhte annje lea ånnetji jueriedisnie taalesïevese.
Addišuvdna- ja subtrakšuvdnabargobihtát leat váddásat Ovllái.	Addisjovne- jïh subtraksjovnelaavenjassh leah gïerve Åvlese.
Dat gusto sihke biddjon bargobihtáide ja bargobihtáide muhtun konteavsttas mat eai leat biddjon.	Dovne bæjjese bïejeme laavenjassh jïh ij bæjjese bïejeme laavenjassh aktene kontekstesne.
Ovlla lea vástidan boastut buot addišuvdnabargobihtáin main vástádus lea stuorit go logi, dasa	Åvla båajhtoeh
lassin son ii leat vástidan máŋga rehkenastin bargobihtá.	vaestiedassh åådtjeme gaajhkide addisjovnelaavenjasside gusnie vaestiedasse lea stuerebe goh luhkie, lissine dle ij leah jienebh dejstie ryöknedimmielaavenjassijste vaestiedamme.
Dat sáhttá čujuhit dasa ahte sus leat heajos ja áigeáddjás rehkenastinstrategiijat.	Maahta vååjnedh goh dïhte viesjies ryöknedimmiestrategijh åtna jïh mah fïnkesieh.
Son soaitá geavahit “ lohkat-buot ” strategijaid ?	Dagke dïhte «gaajhkem-ryöknedhšstrategijh nuhtjie ?
Son soaitá maiddái geavahit lohkanstrategiijaid mas son lohká suorpmaid, ja ahte dat ii leat doarvái bargobihtáin main leat logut stuoribut go galle suorpma leat. Ovlla	Maahta aaj årrodh dïhte
iige oro oahppan bajil ollu lohkofáktáid, ja sus orru maiddái heajos ipmárdus Leat-merkii.	Maahta aaj vååjnedh goh Åvla lea automatiseradamme vaenie taalefaakta, jïh viesjies goerkesem åtna seammavoetevæhteste.
Ovllá lea máhttán ollu kártengeahččaleamis, ja jus jurddaša nugo lávejit sáhttit máhttogeahččalemiin, de lea ártet ahte Ovlla lea sierra beroštumi ráji vuolábealde go son	Åvlan geajnoe guhkiebasse Åvla lea jïjnjem buektiehtamme goerehtallemepryövesne, jïh jis ussjede guktie daamtaj dorje sïejhme daajroepryövine, sæjhta rovnege vååjnedh Åvla lea tjoeperdimmieraasten nuelesne gosse dan jïjnjh reaktoe vaestiedassh åtna.
lea vástidan nu ollu riekta. Goitge go geahččá olles Ovllá geahččaleami, de son sáhttá dárbbašit bargat dáiguin:	Læjhkan, tjïrrehtimmien mænngan Åvlan pryöveste, dïhte tjuara vielie barkedh daejnie:
• Vuođđodoahpagiiguin nugo seamma mađe.	• uvtemesth dïejvesh goh seamma jïjnjh.
Daid berre geahččat ovttas konkrehtaiguin, beallekonkrehtaiguin ja symbolaiguin.	Byöroe daesnie konkreeth, bieliekonkreeth jïh symbovlh viertiestidh.
Bargu berre addit Ovllái vejolašvuođa ovdánahttit ipmárdusa Leat-mearkii.	• ryöknemehaarjanimmie: bæjjese jïh våålese ryöknedh, guhkiebasse ryöknedh
• Lohkanhárjehallan: lohkat bajás guvlui ja vulos guvlui, lohkat viidáseappot muhtun logus, lohkat guokte ja guokte, lohkat hivvodagaid joavkkuin (logežat, viđežat, ovttažat) ja lohkat čuođi rádjái.	vihties taalijste, gööktine gööktine ryöknedh, veahkah dåehkine ryöknedh (luhkieh, vïjhth jïh akth) jïh tjuatan ryöknedh
• Logut guovllus 10-20: vuosttažettiin ovddidan dihte buriid lohkodoahpagiid ja	• taalh suerkesne 10 – 20: eeremasth aktem hijven taaledïejvesem evtiedidh juktie
ipmirdišgoahtit sadjevuogádaga-logeš ovtteš sadji	svihtjedh akten goerkesen vööste posisjovnesysteemeste - luhkie jïh aktesijjie
• Ovdánahttin iežas strategijageavaheami: oahppit geat rahčet dárbbašit veahki ja doarjaga ovdánit lohkat-buot-strategiijas “ lohkat-viidásit ” strategiijai	Sæjroe
Lea dehálaš ahte oahpaheaddji čájeha Ovllai maid son (Ovllá) máhttá.	«guhkiebasse-ryöknedhš-strategijide Vihkeles lohkehtæjja Åvlam vuesehte maam dïhte maahta.
Oahpaheaddji, Ovllá ja su váhnemat galggaše ságastallat ovttas maid Ovlla galggašii bargat eanet, nu ahte son ipmirda maid son galgá oahppat ja manne.	Lohkehtæjja, Åvla jïh dan eejhtegh byöroeh ektesne soptsestidh mejnie Åvla edtja vielie barkedh, guktie dïhte guarka
sáhttet váhnemat ja Ovlla bargat ovttas.	Dagke barkoe maahta vielie ryöknemehaarjanimmine aelkedh, naakede man bïjre eejhtegh jïh Åvla maehtieh laavenjostedh.
Lea dehálaš ahte Ovlla siskkilduvvo iežas ovdáneami árvvoštallamii dain áššiin.	Vihkeles Åvla aaj meatan vaaltasåvva juktie sov jïjtse evtiedimmiem vuarjasjidh daejnie suerkine. Buektehte
Nagoda go son lohkat buorebut maŋosguvlui vaikko makkár logus ?	buerebe bååstede ryöknedh saaht mehtie taaleste ?
Nagoda go son bargat stuorit loguiguin go ovdal, maŋŋil go lea hárjehallan dan, vai dárbbaša go son hárjehallat vel eanet ?	Buektehte stuerebe taaligujmie barkedh goh aarebi mænngan dïsse vielie haarjanamme, jallh daerpies vielie haarjanimmine ?
Márjá – ollu vuolábealde sierra beroštumi ráji	Maarja - guhkene tjoeperdimmieraasten nuelesne
Márjá ii leat máhttán bargat go moadde bargobihtá kártengeahččaleamis.	Maarja lea ajve naan gille laavenjassh buektiehtamme goerehtallemepryövesne.
Son čájeha ahte sus lea váttisvuohta lohkat objeavttaid mat leat eanet go 10 hivvodagain, ja lohkat bajás guvlui dahje vulos guvlui guovllus 10-20. Son rahčá maiddái gozihit iežas lohkama go lea	dïhte vuesehte satne dåeriesmoerh åtna daeverh ryöknedh gosse jienebh goh 10 veahkine, jïh bæjjese jallh våålese ryöknedh suerkesne 10 – 20. dïhte aaj tjabreminie jïjtse ryöknemem vaaksjodh jïh daejredh maam ryökneme. Maarja buektehte taalesymbovlh taalen 10
Márjá nagoda bidjat rievttes sadjái lohkolinnjái lohkosymbolaid vuollel 10, muhto son ii nákce bidjat hivvodagaid lohkolinnjái.	nuelesne reaktoe sæjjan taalesïevese bïejedh, men ij buektehth veahkah taalesïevese ektiedidh.
Dat soaitá sivvan manne Márjá rahčá sirret loguid lassáneaddji ráidun.	Daate kanne man åvteste Maarja tjabreminie taalh veesmedh sjïdtije öörnegisnie.
Son iige nákce identifiseret stuorimus hivvodaga go galgá buohtastahttit hivvodagaid mat leat juhkkojuvvon	Vaallah buektehth dam stööremes veahkam damtijidh gosse edtja jienebh veahkah dåehkine viertiestidh.
joavkkuide. Dat sáhttá čujuhit Márjjás leat váilevaš ipmárdusa lohkoráiddus ja maiddái heajos doabaipmárdusa.	goerkesem åtna taalesïeveste, lissine viesjies dïejvesegoerkesasse.
Su vástádusat addišuvdna- ja subtrakšuvdnabargobihtáin sáhttet čujuhit ahte Márjá ii hálddaš addišuvnna ja subtrakšuvnna, ii smávva loguiguin ge.	Vaestiedassh addisjovne- jïh subtraksjovnelaavenjasside maahta vuesiehtidh Maarja ij addisjovnem jïh subtraksjovnem haalvoeh, ij smaave taalh gænnah. Naemhtie dovne
Ii ge bargobihtáin mat leat biddjon ii ge bargobihtáin mat leat muhtun konteavsttas.	bæjjese bïejeme laavenjasside jïh laavenjasside kontekstesne.
Márjá dáidá ain geavahit lohkanstrategiijaid go čoavdá rehkenastinbargobihtáid.	Seapan Maarja annje ryöknemestrategijh nuhtjie gosse ryöknedimmielaavenjassh dorje.
Go son rahčá lohkamiid, de daguha dat ahte Márjá dávjá oažžu boasttu vástádusa.	Dan åvteste dïhte tjabreminie ryöknedh, dellie Maarja daamtaj båajhtoeh vaestiedassh åådtje.
Márjjá bargu viidásit Eat dieđe doarvái ollu maid Márjá máhttá nu ahte sáhttit plánet sutnje čuovvolahttin bargguid, jus su galgá veahkehit de lea dárbu eanet kártet su.	Maarjan geajnoe guhkiebasse Ibie nuekie daejrieh maam Maarja haalvoe juktie dåarjelimmiem jïh dam guhkiebasse barkoem soejkesjidh, dan åvteste sæjhta daerpies årrodh vielie goerehtalleminie juktie Maarjam viehkiehtidh.
Márjá lea čájehan ahte son máhttá veaháš lohkoguovllus 0-10.	Maarja lea vuesiehtamme satne maam akt maahta taalesuerkien 0- 10 sisnjelen.
Doppe son máhttá lohkat ja bidjat lohkosymbolaid lohkolinnjái.	Daesnie maahta ryöknedh jïh bïejedh taalesymbovlh taalesïevese.
Márjjá geahččaleapmi čájeha sus heajos lohkoipmárduas ja heajos	Pryöve vuesehte Maarja viesjies taalegoerkesem jïh viesjies ryöknedimmietjiehpiesvoeth åtna.
rehkenastinmáhtolašvuođaid. Dat daguha sutnje stuora váttisvuođaid háhkat vuođđo máhtolašvuođaid rehkenastimis.	Dan åvteste sæjhta stoerre dåeriesmoerh utnedh dejtie uvtemesth tjiehpiesvoeth ryöknedimmesne vejtiestidh.
Márjjá oahpaheaddji árvala sutnje ja su váhnemiidda ahte sii sáhttet bargat muhtun siidduid kártengeahččaleamis laboratiivalaččat.	Maarjan lohkehtæjja raereste Maarjese jïh eejhtegidie såemies bielieh goerehtallemepryöveste laboratijvelaakan nuhtjedh.
Dat mearkkaša ahte oahpaheaddji várre áiggi nu ahte Márjá beassá bargat daiguin siidduiguin geahččaleamis dego dat livčče oassi oahppomateriálas.	Daate sæjhta jiehtedh lohkehtæjja sæjhta astoem vedtedh Maarjese guktie dïhte maahta daejnie pryövine barkedh ovgoh lij akte lïerehtimmiematerijelle.
Dan gaskkas go Márjá čoavdá bargobihtáid áicá oahpaheaddji ja jearrá	Mearan Maarja laavenjasside dorje, lohkehtæjja sæjhta vïhtesjidh jïh gyhtjelassh gihtjedh.
Makkár strategiijaid geavaha Márjá ?	Mah strategijh Maarja nuhtjie ? Man gåhkese maahta
Man guhkás máhttá son lohkat ?	ryöknedh ?
Máhttá go son lohkat vulos guvlui ?	Maahta våålese ryöknedh ?
Makkár lohkofáktáid lea son oahppan bajil ?	Mah taalefaaktah dïhte automatiseradamme.
Go geahččaleami geavaha nie, de sáhttá oahpaheaddji maiddái iskat maid Márjá nákce	Gosse pryöve naemhtie åtnasåvva, lohkehtæjja maahta aaj goerehtidh maam Maarja buektehte gosse satne viehkehte.
Dat addá buoret vuođu plánet doaibmabijuid.	soejkesjidh.
Oahpaheaddji oažžu maiddái vuođu ságastallamii Márjjáin dan birra maid son máhttá, ja	Daate aaj våaromem vadta Maarjine soptsestidh dan bïjre maam dïhte
mo dat sáhttá leat vuođđun viidásit oahppamii.	Sæjroe
Go váldá vuolggasaji kártengeahččaleamis, viidásit kártemis, luohkkálatnjaáicamis ja ságastallamis Márjjáin ja su váhnemiiguin, de sáhttá árvvoštallat berre go PPT guorahallat su.	Goerehtallemepryöven mietie, vijriesåbpoe goerehtalleme, vïhtesjimmie klaassetjiehtjielisnie jïh Maarjine jïh altese eejhtegigujmie soptsestidh, maahta vuarjasjidh
Dán proseassas lea lunddolaš siskkildit maiddái skuvlla erenoamáš pedagogalaš resurssaid ja oktavuođaid.	Daennie prosessesne lea iemie skuvlen sjïerepedagogeles vierhtieh jïh govlehtallijh meatan vaeltedh.
Ánná – ollu bajabealde sierra beroštumi ráji	Aanna - guhkene bijjelen tjoeperdimmieraastem
Ánná leat máhttán measta visot kártengeahččaleamis ja lea ollu bajabealde sierra beroštumi ráji.	Aanna lea dam ellen jeanatjommesem buektiehtamme goerehtallemepryövesne jïh lea guhkene bijjelen tjoeperdimmieraastem.
Son čájeha ahte máhttá lohkat hivvodagaid mat leat juhkkojuvvon joavkkuide ja máhttá kategoriseret ja lohkat objeavttaid vuollil 20.	dïhte vuesehte satne maahta veahkah dåehkine ryöknedh jïh kategoriseradidh jïh daeverh ryöknedh nuelelen 20. dïhte aaj buektehte
Son máhttá maiddái bidjat lohkosymbolaid ja hivvodagaid rievttes sadjái lohkolinnjás, ja sirret loguid	taalesymbovlh jïh veahkah reaktoe sæjjan bïejedh taalesïevese, taalh sjïdtije öörnegisnie veesmedh jïh taaleraajroeh ållesth darjodh mah bæjjese, våålese jïh gööktine gööktine ryöknoe.
lassáneaddji ráidun ja čállit gárvvisin lohkoráidduid main lohkkojuvvo bajás guvlui, vulos guvlui ja guvttiin ja guvttiin, Ánná čájeha ahte son maiddái máhttá adderet ja subtraheret lohkoguovllus 0-15, sihke biddjon bargobihtáid ja bargobihtáid muhtun konteavsttas, ja son nákce oaidnit lohkoolbmažagaid guovllus 0-10.	Aanna aaj vuesehte satne maahta adderadidh jïh subtraheradidh taalesuerkine 0-15, dovne bæjjese bïejeme laavenjassh jïh laavenjassh kontekstesne, jïh dïhte
Ánná bargu viidásit Dán kártengeahččaleami vuođul ii sáhte dadjat maidege Ánná lohkoipmárdusa ja rehkenastinmáhtolašvuođaid birra, dahje mainna son dárbbaša bargat eanet.	Aannan geajnoe guhkiebasse Daehtie goerehtallemepryöveste ibie maehtieh maam jiehtedh Aannan taalegoerkesen jïh ryöknedimmietjiehpiesvoeti bïjre, jallh mejnie dïhte daarpesje vielie barkedh.
Dan maid sáhttit dadját lea ahte Ánnás eai vuhtto vuođđo váilevašvuođat dihto temáin geahččaleamis.	maam maehtebe jiehtedh lea Aanna ij vuesehth satne naan vihkeles vaanoeh åtna naan vihties
Ánná viidásit čuovvoleapmái ferte leat vuođđun eará diehtu su máhtuin.	Guhkiebasse dåarjelimmie Aanneste tjuara darjodh jeatjah bïevnesistie.
Ánná soaitá oažžut bargat eanet loguiguin guovllus 0-100.	Dagke Aanna maahta vielie barkedh taaligujmie suerkesne 0-100.
De sáhttiba Ánná ja	Gosse Aanna åådtje stoerre taaligujmie
Go Ánná beassá bargat stuora loguiguin de oaidná maiddái bargá go son álkes lohkanstrategiijaiguin lohkorehkenastimis, ja berre go su ovdánahttimis bidjat deattu strategiijaovdánahttimii.	barkedh sæjhta aaj våajnoes sjïdtedh mejtie dïhte aelhkie ryöknemestrategijh nuhtjie gosse taaleryöknedimmine barka, jïh mejtie dïhte vijriesåbpoe barkoe byöroe fokusem bïejedh strategijgeevtiedæmman.
Bohtosiid čuovvoleapmi oahpaheaddjijoavkkus Vuođđo máhtolašvuođat leat siskkilduvvon fágaid gelbbolašvuođamihtuide.	Vijriesåbpoe barkoe illedahkijste lohkehtæjjadåehkesne
Kártengeahččalemiid čuovvoleapmi lea dehálaš buot oahpaheddjiide ceahkis.	Vijriesåbpoe barkedh goerehtallemepryövine lea vihkeles gaajhkide lohkehtæjjide daltesisnie. Daltese
Jahkeceahkki sáhttá doallat čoahkkáigeassima ja ságastallama geahččalemiid bohtosiid birra ovttas - ja rastá luohkáid / ohppiidjoavkkuid.	maahta tjåanghkan giesedh jïh soptsestidh pryöven illedahki bïjre ektesne – jïh klaassi / learohkedåehkiej dåaresth.
Nu sáhttá badjelgeahčastaga oažžut eaŋkilohppiin sihke bajábealde ja vuolábealde sierra beroštumi ráji, ja ollislaččat	Naemhtie maahta aktem bijjieguvviem åadtjodh aktegslearohki bïjre mah leah tjoeperdimmieraasten nuelesne, jïh abpe daltesen bïjre.
jahkeceahkis. Leat go skuvllas máŋga dahje moadde oahppi sierra beroštumi ráji vuolábealde ?	Skuvlen jïjnjh jallh vaenie learohkh tjoeperdimmieraasten nuelesne ? Skuvlesne naan
Leat go mis oahppit skuvllas mat sulastahttet Lena ?	learohkh mah leah goh Maarja ?
Gávdnojit go bargobihtát maid ii oktage dahje maid dušše moadde oahppi luohkás leat nákcen.	Gååvnese laavenjassh mejtie ij guhte jallh ajve naan gille learohkh klaassesne leah buektiehtamme.
Maid dat muitala oahpahusa birra ?	Maam dïhte ööhpehtimmien bïjre soptseste ?
Galgat go plánet doaibmabijuid olles jahkeceahkkái ?	Edtjebe råajvarimmieh soejkesjidh abpe daltesasse ?
Ovtta ohppiidjovkui ?	Akten sjïere learohkedåahkan ?
Eaŋkiloahppái ?	Akten sjïere learoehkasse ?
Dat berre leat mihttun digaštallat movt sáhttá bargat ovttas ceahkis, ja mainna berre bargat eanet iešguđetge fágain.	Byöroe akte ulmie årrodh digkiedidh guktie maahta ektesne barkedh daltesisnie, jïh mejnie byöroe vielie barkedh dejnie ovmessie faagine.
Skuvlajođiheaddji ovddasvástádus	Sæjroe
Dá čájehuvvo oanehaččat mii lea skuvlajođiheaddji ovddasvástádus ovdal, čađahettiin ja maŋŋel geahččaleami.	27/32 åvtelen, mearan jïh mænngan.
Skuvlajođiheaddji galgá:	Skuvleåvtehke edtja:
OVDAL GEAHČČALEAMI GEAHČČALEAMIS GEAHČČALEAMI MAŊŊIL	ÅVTELEN MEARAN MÆNNGAN
- lohkan Retningslinjer for gjennomføring ja lohkan oahpaheaddjebagadusa	- lohkeme Retningslinjer for gjennomføring (njoelkedassh tjïrrehtæmman) jïh åahpenamme bïhkedimmiejgujmie lohkehtæjjide
- fuolahit ahte skuvlla oahpaheaddjit dovdet oahpaheaddjibagadusa sisdoalu	- hoksedh skuvlen lohkehtæjjah sisvegem demtieh lohkehtæjjabïhkedimmine
- fuolahit ahte skuvlla kártengeahččalemiid čađaheapmi čuovvu njuolggadusaid mat leat dasa Retningslinjer for	- hoksedh tjïrrehtimmie goerehtallemepryövijste lea njoelkedassi mietie mah leah vadteme njoelkedassine Retningslinjer for gjennomføring
- iskat leat go boahtán	- daejredh mij iktesth tjåådtje daesnie www.udir.no, «Viktige meldingerš nuelesne
- leat olámuttus oahpaheddjiide jus sii dárbbašit veahki ja doarjaga čađahettiin	- hoksedh eejhtegh bïevnesh åådtjeme tjïrrehtimmien bïjre, jïh eejhtegetjaalege jallh bïevnesetjaalege jïjtjevyljehke pryövi bïjre olkese vadtasuvvieh guhkiem tjïrrehtimmien åvtelen
- čuovvolahttit bohtosiid skuvladásis báikkálaš ovdánahttinbarggus	- stïeresne årrodh lohkehtæjjide gosse viehkiem jïh dåarjoem daarpesjieh tjïrrehtimmiem soejkesjidh
- láhčit dili nu ahte oahpaheaddjit čuovvolit ohppiid sierra beroštumi rájis ja dan vuolábealde.	- lohkehtæjjide dåarjoehtidh gosse pryövide tjïrrehteminie
- fuolahit ahte daid ohppiid	- illedahkide skuvledaltesisnie fulkesidh dennie gïetskene evtiedimmiebarkosne
“ dehálaš dieđut neahttasiidui	- sjïehteladtedh ihke lohkehtæjjah learohkh dåarjelieh tjoeperdimmieraasten nelnie jïh nuelesne
- fuolahit ahte váhnemat	- hoksedh learohki eejhtegh
váhnemat geain leat bohtosat sierra beroštumi rájis dahje dan vuolábealde ožžot dieđu bohtosiin ja makkár viidásit doaibmabijut leat, ja ahte dan gehččet ovttas eará áššáigullevaš árvvoštallandieđuiguin mat oahpaheddjiin leat ovdalaččas	tjoeperdimmieraasten nelnie jïh nuelesne bïevnesh bååstede åadtjoeh illedahki bïjre jïh bïevnesh vijriesåbpoe råajvarimmiej bïjre, jïh daate ektesne vuajnelge jeatjah sjyöhtehke vuarjasjimmiebïevnesigujmie mejtie lohkehtæjjah aarebistie åtna
leat ožžon dieđu čađaheami birra, ja ahte váhnengihpa dahje diehtu eaktodáhtolaš geahččalemiin lea juhkkojuvvon buori áiggis ovdal geahččaleami.	paahkh dååsteme pryöveheeftajgujmie jïh gïehtjedidh låhkoe jïh gïele leah reaktoe
Eanet dieđut ja resurssat	Bïevneseraerieh jïh sjyöhtehke vierhtieh
GEAHČČALEAMI JA ÁRVVOŠTALLAMA BIRRA	PRYÖVEN JÏH VUARJASJIMMIEN BÏJRE
Gos gávnnan eanet dieđuid geahččaleami ja árvvoštallama birra ?	Gusnie vielie bïevnesh gaavnem vuarjasjimmien jïh pryövi bïjre ?
Árvvoštallan: www.udir.no	Vuarjasjimmie daesnie www.udir.no
Mii lea skuvlajođiheaddji bargu kártengeahččalemiiguin ?	Mah leah skuvleåvtehken laavenjassh goerehtallemepryövigujmie ?
Njuolggadusat kártengeahččaleami čađaheapmái	Njoelkedassh tjïrrehtæmman goerehtallemepryövijste http://www.udir.no/Vurdering/Kartlegging-gs/Artikler kartlegging --- retningslinjer-ogrettleiing-til-skoleeigarar-og-skoleleiarar / Kartleggingsprover
geahččaleami čađaheapmái ?	Gusnie bïhkedimmiebieliem gaavnem juktie maehtedh pryövem tjïrrehtidh ?
Prøveadministrasjonssystemet (PAS)	Pryövenassereeremesysteeme (PAS)
Gos sáhtán lohkat eanet fáttás árvvoštallan oahpaheami várás ?	Gusnie maahtam vielie lohkedh vuarjasjimmien bïjre
Árvvoštallan oahppama várás (Vurdering for læring)	Vuarjasjimmie lïerehtæmman daesnie www.udir.no/vfl
gávdno dárogillii dáppe: www.udir.no/vfl	UVTEMESTH TJIEHPIESVOETI BÏJRE RYÖKNEDIMMESNE
Maid oahppit galget máhttit vuođđo máhtolašvuođain ?	Maam learohkh edtjieh maehtedh
Máhttoloktema oahppoplána: www.udir.no/lareplaner/kunnskapsloftet /	Learoesoejkesje Maahtoelutnjemasse www.udir.no/lareplaner/kunnskapsloftet /
Mat leat rehkenastima vuođđo máhtolašvuođat ja mo galgá daid ovddidit ?	Mah leah vihkielommes tjiehpiesvoeth ryöknedimmesne, jïh guktie dah evtiesuvvieh ?
Vuođđogálggaid rámmaráhkadus	Raeriestimmie vielie lohkemen bïjre
www.udir.no/Lareplaner/Forsok-ogpagaendearbeid/Lareplangrupper/Rammeverkforgrunnleggende-ferdigheter / Gos gávnnan eanet resurssaid ja materiála ohppiid viidásit	Dansk psykologisk forlag. Gåabpaginie gærjine raeriestimmieh vijriesåbpoe goerehtallemasse jïh ööhpehtimmiedarjomh.
čuovvoleapmái ?	Eengelskegïelen lidteratuvre
Lassi lohkamuš	London: Continuum.