Åarjelh-saemien gielesne På norsk In English
På norsk
Artihkkal girjjis Sámi skuvlahistorjá 1.
Tjaalege gærjeste Saemien skuvle-vaajese 1.
Davvi Girji 2005.
Davvi Girji 2005.
Albert Jåma:
Albert Jåma:
Skuvlla ja boazodoalu gaskkas
Skuvlen jih båatsoeburrien gaskesne
Svein Lundain ságastallanDavvisámegillii jorgalan: Marit Eira Gaino
Svein Lundese soptsestamme Åarjelh-saemien gielese jarkoestamme: Åsta Vangberg
Albert Jåma, Tronesas Njåamesje-vuomis, 2003.
Albert Jåma, Tronesesne Njåamesje-vuemesne, 2003.
(Govva: Svein Lund)
(Guvvie: Svein Lund)
Albert Jåma lea riegádan jagi 1946 ja bajásšaddan boazodoalu birrasis.
Albert Jåma reakasovvi jaepien 1946 jih båatsoeburrie- byjrekisnie Helgelaantesne byjjesovvi.
Dálvet orui bearaš riddoguovlluin Njåamesjevuomis, ja geasset badjelis váriin davágeahčen Davvi- Trøndelága.
Fuelhkie lij daelvegi saelhtien bealesne Njåamesjevuemesne, jih giesegi vaerij dajvine Noerhte-Trøndelagesne.
Odne bargá son boazodoallin dán guovllus. Dás muitala son iežas skuvlavázzima birra ja eallima birra go reagastii gaskkal skuvlla ja boazodoalu.
Daelie jijtjedh båatsoeburrie seamma dajvine jih daesnie soptseste altese skuvletijjeste jih guktie fealadimmie skuvlen jih båatsoedajven gaskems orreme.
Albert áhčči, Anselm Jåma lei áŋgiris bealušteaddji lullisámi skuvlaáššis.
Alberten aehtjie, Anselm Jåma lij jieknge barkije åarjelh-saemien skuvlen aamhtsi gaavhtan.
Son lei moanat jagiid lullisámi skuvlakomitea jođiheaddji.
Gellie jaepieh lij åvtehke åarjelh-saemien skuvle-kovmiteesne.
Rahčama ovddas sámi skuvlla ja eará sámi áššiid barggu ovddas, oaččui son jagi 1968:s geigejuvvot Gonagasa golli.
Dan buerie barkoen skuvlen gaavhtan jih aaj barkoeh jeatja saemiej aamhtsigujmie, Anselm Jåma Gånkan gulliem dåastoeji jaepien 1968.
Skuvlakomitea ásahuvvui juo jagi 1902:s, muhto heaittihuvvui 1947:s go eiseválddit lohpidedje ahte galgá huksejuvvot internáhttaskuvla lullisápmelaččaide.
Skuvle-kovmiteen barkoe jaepien 1902 eelki, mohte dam orrejehtin 1947 juktie åejvie-almetjh staatesne luhpiedin internatskuvlem åarjelh-saemiej maanide bigkedh.
Muhto go čájehuvvui ahte gaskaboddosaš skuvla mii álggahuvvui Aarbortes 1951:s ii lean dat man ovddas lullisápmelaččat ledje rahčan, de komitea álggahuvvui ođđasit 1953:s.
Aanjebodts skuvle Aarbortesne jaepien 1951 tseegkesovvi, mohte ij lij dihte dorjehtse gæmhpomen mietie, juktie kovmitee vihth juhtiemasse bøøti jaepien 1953.
Ledje eanaš Trøndelága ja Hedemárkku sápmelaččat geat oassálaste dán komiteas.
Jeenemesh saemieh Trøndelageste jih Hedemarkeste lin meatan dennie kovmiteesne.
Eanaš sápmelaččat Aarbortes ja Vaapstes balle ahte ođđa skuvlla ásaheapmi Tøndeláhkii mielddisbuktá ahte sii masset dan fálaldaga mii sis dál lei Aarbortes.
Saemieh Aarborteste jih Vaapseste billin edtjin skuvlem Aarbortesne dassedh jis orre skuvle saemide Trøndelagesne tseegkesovvi.
Válddii guhkes áiggi ovdal skuvlakomitea barggus bohte bohtosat.
Guhkies tijje veesi aerebi goh skuvle-kovmiteen barkoe vååjnesasse bøøti.
Easkka 1968:s álggahuvvui sámeskuvla Snåasii.
Voestegh jaepien 1968 meehtin orre skuvlem saemide Snåasesne rihpestidh.
Alberta 4 jagi boarrasit viellja váccii vuosttaš skuvlajagiid boares sámemiššovnna skuvllas Havikas.
Alberten nielje jaepien båarasåbpoe vielle dejtie voestes skuvle-jaepide misjovnen skuvlesne Havikesne veedtsi.
Ieš gal Albert beasai vázzit buot skuvlajagiid sámeskuvllas Aarbortes jagiid 1953- 1960.
Alberte jijtje abpe skuvletijjem saemien skuvlesne Aarbortesne veedtsi, jaepeste 1953- jaapan 1960.
Go son álggii, de lei juo skuvla goalmmát jagi doaimmas.
Goh eelki, dellie lij skuvle gåalmeden jaepien juhtiemisnie.
- Lei gal oalle gaskaboddosaš skuvla masa bođiimet Aarbortes.
- Novh lij sjiere skuvle mij mijjem Aarbortesne dåastoehti.
Dan ledje duiskkalaččat huksen nuppi máilmmisoađi vuolde offiseraide orrundállun.
Tyskerh dam bigkin goh mubpie veartenen dåaroe. Dihte edtji årroeme-sijjie tyske åejvide årrodh.
Maŋŋil soađi geavahuvvui dát visti hoteallan.
Dåaroen mænngan dihte hovtelline sjidti.
Skuvla láigohii dán visttii skuvlajagi, muhto geasset lei dát visti hoteallan.
Skuvle dam skuvlejaepiem leeji, mohte giesegi lij hovtelle.
Hotealla eaiggát orui skuvllas ja geahčai bearrái iežas hotealladávviriid vuosttaš golbma- njealje jagi.
Hovtellen aajhtere skuvlesne årroeji dah voestes golme-njielje jaepieh, sijhti altese deerpegidie geehtedh.
Manin sámeskuvla sámegiela haga ?
Man åvteste saemien skuvle saemien namhtegh ?
- Mun máhtten sámegiela ja dárogiela buori muddui go álgen skuvlii.
- Manne dovne saemien jih daaroen meehtim goh skuvlesne eelkim guktie ij lij munnjien geerve maam guarkedh.
Mus eai lean váttisvuođat ipmirdit. Eará mánáin lei vearrát.
Jeatjah learohkidie vierrebe juktie idtjin eensi laakan daaroen gielem soptsesth.
Ledje oalle máŋgasa geat máhtte unnán dárogiela.
Ella Holm Bull saemesti mohte idtjin gieh jeatja dejstie lohkehtæjjijste.
Ii oktage oahpaheddjiin máhttán sámegiela, earret Ella Holm Bull.
Ealla lij desnie boelhketjem goh lohkehtæjja-skuvleste bøøti.
Son barggai doppe oanehaš go lei aitto geargan oahpaheaddjeoahpus, ja lei oahpaheaddjin smávvaskuvlla dásis 1. ja 2 luohkás, muhto mus gal ii lean goasse.
Dihte voestes jih mubpien klaassesne lohkehti, mohte idtjim manne dam lohkehtæjjine utni.
Mus ii lean goasse sámegielat oahpaheaddji.
Nimhtie idtjim manne sååjhth lohkehtæjjam utnedh guhte saemesti.
Dan gal váillahin.
Dam manne ohtsim.
Mii jearaimet guhtet guoibmáseamet ahte manin mii vázzit sámi skuvllas go eat oaččo oahppat sámegiela.
Sinsætnan jeehtimh man gaavhtan libie saemien skuvlesne vaedtsieminie gosse ibie åadtjoeh saemien gielem lieredh.
Ii vel de ge go šattai lohpi oahpahit sámegillii, rievdan mihkkege Aarbortes.
Mænngan gosse luhpie sjidti saemien gielem øøhpehtidh, idtji læjhkan naan joekehtse Aarbortesne sjidth.
Muittán ahte logaimet Margarethe Wiig:a sámi ABC, dárogillii.
Måjhtam mijjieh Margarethe Wiig-en ABC-em daaroen-gielesne lohkimh.
Čađat go vázzen sámeskuvlla lei mis dálueamit, gii máhtii sámegiela.
Abpe tijjem goh lim skuvlesne, dihte gåetie-iemede dihte meehti saemiestidh.
Álggos lei Maja Staven (Lifjell) gitta vácciimet njealját luohká.
Iemede lij Maja Staven (Lifjell) guhte lij desnie mov voestes njielje jaepieh skuvlesne.
Dan maŋŋil lei Sofie Kappfjell.
Dan mænngan Sofie Kappfjell bøøti guhte aaj saemesti.
Ledje maid eará internáhttabargit geat hupme sámegiela, earret eará Skjolvor Joma. Åsta Larsen barggai maid doppe oanehit áiggi.
Naaken jeatjebh dejstie internate-barkijste aaj saemiestin, guktie Skjolvor Joma jih Åsta Larsen guhth desnie ståantetjem barkigan.
Eanas oahppit bohte boazodoallobearrašiin, ja skuvlajahki lei heivehuvvon boazodollui. Dát lei dehálaš vai mii eat masse oktavuođa iežamet máttuiguin.
Jeenemesh dejstie learohkijste båatsoe-burriefuelhkijste bøøtin juktie skuvlejaepieh lin båatsoebårran sjiehteldihkie.
Golbma vuosttaš jagi vácciimet dušše ovddabealde juovllaid, sullii 16 vahkku, guhtta beaivvi vahkkus.
Dah golme voestes jaepieh mijjieh ajve jåvli åvtelen veedtsimh, medtie 16 våhkoeh, govhte biejjieh våhkosne.
Stuoraskuvllas vácciimet giđđat, sullii 22 vahkku.
Dah båarasåbpoe learohkh jåvlen mænngan veedtsin, medtie 22 våhkoeh.
Ná ledje mis unnit diimmut go giliskuvllas Aarbortes, ja muittán ahte gilimánát gáđaštedje min go mis lei nu ollu friddja.
Nimhtie lih mijjen vaenebh tæjmoeh mohtedihks voenen skuvline. Måjhtam dah maanah desnie mijjese sohtehtin juktie mijjen dan guhkies eejehtimmie.
Vaikko skuvllas váillui sámi giella ja sisdoallu, de Albertas leat ollu buorit sánit skuvlla birra gos son váccii:
Jalhts ij lij skuvlesne saemien sisvege jallh saemien giele, Alberte læjhkan jijnjem bueriem maahta skuvlen bijre jiehtedh:
- Skuvla attii oktavuođadovddu. Mii šattaimet váldit ovddasvástádusa guhtet guoibmáseamet ja ovdánahttiimet solidaritehta.
- Mijjieh skuvlesne ektesne murriedimh jih akti vyøki barkimh, tjoeverimh aaj diedtem sinsætnan vuesiehtidh, jih bueries-voetem gaskems nænnoestidh.
Fágalaččat ja birrasa dáfus lei dát buorre skuvla.
Faagi jih byjresken gaavhtan lij skuvle buerie.
Soames háve ledje mis máhttogilvvohallamat Aarborte skuvllaid gaskkas, ja dávjjimusat lei sámeskuvla mii vuittii.
Naan aejkien lin maahtoe-gaahtjemh skuvli gaskems Aarbortesne, jih aejkeste aajkan mijjen skuvle vitni.
Maiddái čuoigan- ja čierastanláhtuin vuittiimet mii dávjá.
Gosse treavkahgaahtjemh jih njultjeme, dellie aaj mijjen skuvle åvtesijjesne.
Mu eadni lei mielde skuvlla bearráigeahččoráđis, áidna nissonolmmožiin.
Mov tjidtjie lij skuvlen lihtsege giehtjedimmie-raeresne goh ajne gujne.
Ii sáhte leamaš álki dan áiggi, go ráđis ledje aivve dievddut geat ledje alla virggiin nu go suohkanbáhppa ja guovlludoavttir.
Ij sån lij dihte aelhkie dej beeli juktie raeresne lin ålmah meatan guht vihkeles barkojne giehteleminie.
Sii eai várra liikon go okta nissonolmmoš geas ii lean alla oahppu ja ámmát galggai ovddidit iežas oaiviliid.
Desnie dovne hearra jih dåaktere. Idtjin sih dah lyjhkh gujne meatan gie ij lij seamma gellie skuvlh vaadtseme goh dah, mohte læjhkan åadtjodh jijtse aarvojde govlesasse beejedh.
Čuoiganbeaivi, dollagáttis, sullii 1960, Albert Jåma gurutbealde.
Ålkine, stoerredållen bealesne ca.. 1960, Albert Jåma gårroe-bealesne.
(Govva: Grete Austad)
(Guvvie: Grete Austad)
Soardin giliskuvllain
Kruemiehtimmie voene-skuvline
50- ja 60-logu jagit ledje garra ja árpmuhis jagit giliin.
Jaepiej 1950 - 60 lij geerve jih aarmohts tijje voenine.
Dálumánát hárde ja givssidedje badjemánáid, gohčodedje min " finnungene ".
Noere almetjh voenijste eerkin jih pleekin saemien maanide, daaroen jiehtsh " finnungane ".
Oallut sámi mánát, soaitimis eanas oassi sis geat vázze giliskuvllain šadde iežaset duogáža biehttalit vai oba cevzet ge.
Gallesh dejstie saemien maanijste tjoeverin maahte jijtjedh saemien madtoem nyjhkedh jis edtjin åadtjodh raeffesne årrodh.
In jáhke mii leimmet nagodit seailluhit iežamet identitehta jus mis ii livčče leamaš sámeskuvla.
Im manne vienhth mijjeh limh mijjen identitetem buektiehtamme gorredidh jis ij lij mijjen skuvle saemide.
Háliidan dadjat nu nannosit go ahte jus mun livččen galgan vázzit giliskuvllas Aarbortes, de livččen jallon.
Vihteles maahtam tjirkedh juktie jis manne lim voenen-skuvlesne Høylaantesne vaadtseme, dellie mov aajla nåantan sjidteme.
Oaivvildan ahte oallugat sis geat vázze giliskuvllas, go geahččá sápmelačča čalmmiiguin, ledje billohuvvan birrasii.
Manne moenem gallesh dejstie guhth voenen skuvlesne veedtsin, saemiej tjøødth-sijjeste, irhkemasse bøøtin.
Sii ledje massán sámi jurddašanmálle, eai šat jurddaš oktavuođa, muhto dušše juohkehaš iežas birra.
Dassin voetem guktie saemiej ektesvuekien bijre ussjedidh jih jieledh.
Sámi jurddašanmálles gullá eanan buohkaide, ii leat dušše du dahje mu, muhto min ja min soga.
Saemiej åssjaldahkesne lea laante gaajhkesidie. Ij leah laante mov jallh dov, mohte mijjen jih mijjen sliekti.
Lea dállodoalli jurddašanmálle ahte galgá leat priváhta oamastanriekti guovlluide.
Daaroeh dah muenieh laante dejtie govlesåvva goh sjiere eeke ovmese dajvine.
Ii lean dohkálaš ahte sápmelaš jurddašii nie dan áiggi.
Ij lin saemiej dagkeres åssjalommesh dej beeli.
Boazodoalloskuvllas kulturváttisvuođat
Båatsoeburrie-skuvle kultuvrekollisjovnine
Maŋŋil sámiskuvlla ledje oallugat geat jotke vázzit joatkkaskuvlla Aarbortes.
Saemie-skuvlen mænngan gallesh dejstie saemien learohkijstie jåarhkeskuvlesne Aarbortesne eelkin.
Muhto Albert lei vuos jagi ruovttus boazodoalus mielde ovdal go fas manai Aarbortii vázzit joatkkaskuvlla 1961- 62 dálvvi.
Mohte Alberte lij jaepiem gåetesne bovtsi luvnie aerebi goh vihth Aarbortese vøølki jih jåarhkeskuvlem veedtsi 1961-62.
Maŋŋil vel ovtta jagi ruovttus ja váris, vulggii son Raavrhvijkii stáhta reálaskuvlii guovtti jahkái, ja de barggai boazodoalus vihtta jagi ovdal váccii eanet skuvlla.
Vihth jaepiem gåetesne aerebi goh Raavrvijhkese vøølki jih desnie staaten realskuvlesne gøøkte jaepieh veedtsi. Dan mænngan vijhte jaepieh gåetesne aerebi goh vihth jeatja skuvlese.
1968:s álggahuvvui Stáhta boazodoalloskuvla Borkenessii Harstad lahka, ja Albert beasai dohko álgit oahppin.
Jaepien 1968 Staaten Båatsoeburrie-skuvle Borkenesesne Harstaden baalte rihpesovvi jih Alberte sijjiem desnie åadtjoeji.
Livččii gal dieđusge galgan álgit čakčat dalle go dat earát, muhto dalle lei nu ollu bargu boazodoalus ahte ii sáhttán vuolgit skuvlii.
Bøøreme lij gujht dej jeatjah learohki ektine aelkedh, mohte dan jijnje barkoe vaeresne guktie idtji Alberte dam nøørh gænnah.
- Ožžon friddja leat ruovttus miehtá čavčča, ja ledjen meahcis čađat.
- Luhpiem åadtjoejim abpe tjaktjem gåetesne, vaeresne barkedh.
Mun álgen de ođđajagimánus, dainna dieđuin ahte šattan bargat garrasit vai jovssan daid earáid.
Skuvlese tsiengelen vøølkim jih desnie mannem raeriestin tjarki barkedh juktie edtjim dej jeatja learohkidie jaksedh.
Áidna mat fágain ledje ođđasat, ledje geologiija, eananoahppa ja šibitfága.
Dah mah lin orre dennie faage-gievlesne lin geologie, laante-betnien learoe jih learoe gåetie-juvri bijre.
Das lei suoidnebuvttadeami ja gusa birra, dábálaš eanandoalloskuvlla fágat.
Desnie åadtjoejimh lieredh kraesie-produksjovnen jih govsi bijre - sjiere laante-burrie faagh.
Muhto dáidda fágaide ii biddjon beare stuora deaddu.
Mohte ij lin dah faagh joekoen vihkeles.
Girjedoallu lei ođđa fága eatnasiidda, muhto mus lei dát fága leamaš reálaskuvllas, ja dan sivas lei álki duohpat maid dat earát ledje oahppan.
Gærja-tjaaleldahke lij orre faage, mohte dejnie lin manne realskuvlesne giehtelamme juktie dihte munnjien aelhkie sjidti.
Eará fágat ledje oahpes áššit.
Dah jeatjah faagh lin aaj munnjien aeriebistie åehpies.
Ledje measta dušše bártnit dán luohkás, dušše okta nieida.
Klaassesne lij akte niejte, dah jeatjebh påajkh.
Oahppit ledje eret sihke lullisámi guovllus ja Romssas ja Finnmárkkus.
Learohkh bøøtin åarjelh-saemien dajvijste jih Romseste jih Finnmarkeste.
Lei buorre oktavuohta gaskkal lulli- ja davvisámiid.
Buerie lij learohki gaskems åarjelh- jih noerhte dajvijste.
Dát oktavuohta dáhpáhuvai álo dárogillii, go eat gulahallan min sámegielaiguin.
Tjoeverimh daaroestidh juktie idtjimh mijjieh mijjen joekehts saemien-gielem guarkah.
Davvisámegielat oahppit máhtte bures dárogiela, muittán dušše ovtta geas ledje veahá váttisvuođat dárogielain.
Learohkh noerhte-samien dajvijste lin væjkeles daaroestidh. Måjhtam ajve aktem giese lij tsagkese daaroen soptsestidh.
Boazodoalloskuvla lei dáža eanandoallogilis ja lei sajistuvvon gilvvagárdeskuvlla vuolábeallai.
Båatsoeburrie-skuvle lij laanteburrie dajvesne jih aaj gartnerskuvlen nuelesne.
Dát fal mielddisbuvttii veahá kulturváttisvuođaid ?
Nimhtie sån kultuvre-kollisjovne sjidti ?
- Ledje vissa leamaš veahá váttisvuođat čakčat, ovdal go mun álgen, sihke skuvllas ja gilis.
- Tjaktjen aerebi goh manne bøøtim, lin tsagkesh dovne skuvlesne jih voenesne.
Boazodoalloskuvllas ledje eanaš veahá boarrasit oahppit, go dákkár fálaladat ii lean ovdal leamaš.
Gallesh dejstie learohkijstie båatsoeburrie skuvlesne lin naa båeries juktie ij lij dagkeres faaleldahke aerebi orreme.
Ledje gal veahá festemat, ja rektor, gii aiddonassii lei gilvvagárdeskuvlla rektor, várra balai mis veahá.
Lustestalleme gujht sjidti, jih rektovre gie lij gartnerskuvlese veadtaldihkie, sån mijjeste billi.
Boazodoalloskuvlla stivrra ovdaolmmoš, Anders Oskal šattai boahtit skuvlii ráđđádallat.
Åvtehke Båatsoeburrie-skuvlen ståvrosne, Anders Oskal tjoeveri båetedh mijjine råårestalledh.
Muhto leimmet gal bivnnuhat gili nieiddaid gaskkas. Sii goit eai ballan mis.
Mohte niejth voenesne mijjem lyjhkin- idtjin dah mijjeste billh.
Mu mielas lei somas gilibiras.
Munnjien lij byjreske voenesne lustes.
- Álggahit boazodoalloskuvlla guoros gieđaid ii lean várra nu álki, dis eai lean várra oahppogirjjit ?
- Mohte ij lij sån aelhkie båatsoeburrie-skuvline aelkedh, dijjen lin naan gærjah ?
- Váldogirji lei " Rein og reindrift " (Boazu ja boazodoallu) man Sven Skjenneberg lea čállán, son lei dutki " Statens reinforsøk":as Lodegis.
- Åejviegærja lij " Rein og reindrift " (Bovtsh jih båatsoeburrie) maam Svein Skjenneberg tjaaleme.
Ovdal Eanandoallodepartemeanta dohkkehii boazodoalloskuvlla, de lei gáibádussan ahte skuvllas lea eanandoallofága. Nu ahte mis lei plánas muhtin proseanta eanandoallofága.
Dihte lij " forskere ved Statens reinforsøk " LødingesneJis laanteburrien departemente edtji båatsoeburrien skuvlem dåhkasjehtedh, dellie aaj tjoeverimh laanteburrien faagh plaanesne meatan.
Muhto soames fáttáid beasaimet lonuhit.
Mohte naaken faagh åadtjoejimh plaaneste vaeltedh.
Earret eará lonuheimmet mii eret traktuvrra skohteriin.
Nimhtie skuvtere traktovren sæjjan bøøti.
Skuvla osttii ovtta boares Varg- skohtera maid beasaimet divodit, ja maid ovtta ođđa " Ockelbo " mainna beasaimet vuojašit.
Skuvle åestieji båeries " Vargem " mejnie åadtjoejimh giehtelidh, skruvvedidh, - jih aaj orre " Ockelboem " mejnie tjuerpies laakan vøøjetjimh.
Álelassii ruovttoluotta boazodollui
Daamhtaj bååstide båatsoeburrien gåajkoe
Maŋŋil boazodoalloskuvlla manai Albert fas ruovttoluotta boazodollui.
Båatsoeburrie-skuvlen mænngan vihth Alberte bååstide båatsoebårran.
Sus lei gal miella vázzit eanet skuvlla, muhto ii astan.
Sijhti maaje jienebh skuvlh vaedtsedh, mohte idtji asth.
- Fertejin leat meahcis.
- Tjoeverim vaeresne årrodh.
Mu viellja náitalii árrat ja fárrii olggos, ja de báhcen akto váhnemiiguin.
Mov vielle pruvri jih jåhteji guktie manne oktegh mov eejhtegigujmie sjidtim.
Muhtin jagiid maŋŋil oaččui mu bearaš veahki.
Naan jaepiej mænngan viehkieh bøøtin.
Anti- vieljažat fárrejedje deike Kárášjogas ja álge dáppe boazodollui mu bearrašiin ovttas.
Anti-vielletjh Garresjohkeste bøøtin juhtien jih bovtsigujmie mov fuelhkien ektine eelkin.
Nu šattai munnje buoret astu eanet skuvllaid vázzit, ja de vázzen Oslos giellaskuvllas jagi gymnása.
Nimhtie buerebe astoe munnjien sjidti skuvlh vaedtsedh, jih aktem jaepiem gymnasesne Osloven gieleskuvlesne veedtsim.
Dan maŋŋil ohcen beassat journalistaskuvlii.
Dan mænngan journalist-skuvlem ohtsim.
Oidnen dárbbu geahččat lagabui buot boastuvuođaid maid sápmelaččat šadde gierdat.
Vøøjnim man daerpies vuesiehtidh gaajhkem ov-reaktam mij saemiej vøøste dorjesovveme.
Muhto in beassan dasa sisa. Ledjen bidjan oahpaheaddjeoahpu Álttás nubbin sávaldahkan, ja bessen dohko sisa.
Mohte idtjim sijjiem desnie åadtjoeh guktie Aaltese vøølkim lohkehtæjja-skuvlem vaedtsedh.
Fas ožžon virgelobi álgit maŋŋil go dat earát.
Vihth tjoeverim aelkedh dej jeatjebi mænngan juktie tjoeverim gåetesne gosse leekedidh.
Álggos fertii dieđusge geargat njuovvamiiguin.
Gøøkte jaepieh skuvlesne, mohte gellien aejkien gåetesne viehkine dovne gosse tjøønghkedh jih aaj slaaterdidh.
Golle guokte jagi gos ledje ollu virgelobit, go fertejin dávjá ruoktot čohkkenáiggiid ja njuovvanáiggiid.
Dellie lij joe sjiere sijjie saemide, Aaltesne, mohte dihte sijjie lij dejtie guhth noerhtesaemien soptsestin.
Dán áiggis lei juo sámegielat ossodat Álttás, muhto dát lei dušše sidjiide geat hupme davvisámegiela.
Jijtje tjoeverim daaroen learohki ektesne vaedtsedh juktie idtjim manne naan saemien faagen sisvegem åadtjoeh mearan desnie.
Ieš Fertejin vázzit dárogielat ossodagas, in ge ožžon veahášge sámegielat sisdoalu dan áiggis go vázzen oahpaheaddjeoahpu.
Mearan lim Aaltesne, manne noerhtesaemien loh kim gosse skuvlebiejjieh vaaseme.
Dan bottá go orron Álttás, de válden davvisámegielat álgooahpu friddjaáiggis, ja mus lei Håkon Henriksen oahpaheaddjin.
Mov lohkehtæjja desnie lij Håkon Henriksen.
Maŋimus jagi vázzen Troandimis, vai oatnu mátki ruoktot.
Minngemes jaepiem Tråantesne veedtsim juktie dellie åenebe geajnoe gosse gåatan.
Maŋŋil oahpaheaddjeoahpu mannen fas ruovttoluotta boazodollui muhtin jagiid ovdal álgen oahpaheaddjin Snåaseii.
Skuvlen mænngan vihth båatsoe-laantesne naan jaepieh aerebi goh lohkehtæjjine Snåasesne eelkim.
Ii lean gal astu oahpaheaddjin bargat, muhto go vurje, de bargen moadde jagi Snåase sámeskuvllas.
Idtjim maaje asth lohkehtæjjine årrodh, mohte goh mannem Snåasese bøørin, dellie desnie naan jaepieh barkim. Desnie lin dellie learohkh saemien voestes gieline.
Doppe ledje dalle oahppit geain lei sámegiella vuosttašgiellan, muhto vuosttašgielaoahpaheaddji lei heaitán barggus, ja mun álgen su sadjái.
Lohkehtæjja guhte dejtie øøhpehtamme, lij orrejamme jih nimhtie manne dan sæjjan bøøtim.
- Seammás go bargen oahpaheaddjin, lei mus ovddasvástádus jođihit boazodoalu.
- Mearan lim lohkehtæjja, mov aaj diedte båatsoebarkoem juhtiehtidh.
Dan geažil dárbbašin mun virgelobisoabadusa skuvllajođiheddjiiguin, nu ahte sáhtán leat mielde boazobargguin go dohko gárte beare ollu barggut ja muđui go lei dárbu.
Nimhtie lij munnjien daerpies Snåaseste loevenidh gosse jijnje barkoe bovtsi luvnie, jih aaj gosse lim jeatja barkose daerpies.
- Don muitalat ahte leat leamaš lullisámegiela oahpaheaddjin, muhto ii dus fal lean sámegiella skuvllas.
- Datne leah åarjelh-saemien gielem øøhpehtamme, mohte idtji dån datne åadtjoeh saemiengielem skuvlesne lieredh.
Goas leat duođas oahppan lohkat ja čállit iežat eatnigiela ?
Gåessie leah liereme jijtjedh ietniengielem tjaeledh jih lohkedh ?
- Skuvllain maid lean vázzán, in leat ožžon veaháge lullisámegieloahpu.
- Skuvline gusnie leam vaadtseme im leah åådtjeme gielem lieredh.
Rávis olmmožiin serven soames kurssaide Snåases maid sámeskuvlla rektor Ella Holm Bull lágidii.
Gosse geerve, dellie kuvsjh Snåasesne dåeriedim mejtie rektovre Saemien skuvlesne, Ella Holm Bulle juhtehti.
Maŋŋil lohken lullisámegiela jahkebeali lohkanbaji Snåases mii lei Lievenge allaskuvlla vuolde, ja fas moanat jagiid maŋŋil vázzen dan nuppi jahkebeali lohkanbaji Aarbortes.
Mænngan bielie-jaepiekuvsjem Snåasesne dåeriedim mij lij Levangeren jilleskuvlen åelien nuelesne. Naan jaepien mænngan mubpiebieliekusjvem Aarbortesne veedtsim.
Dán lágidii Nesna allaskuvla.
Dihte lij Nesnaen jilleskuvlen åelesne.
Oahpahus boazodoalu birra vai vuostá ?
Øøhpehtimmie båatsoeburrien gaavhtan jallh vuj ?
Sihke iežas vásáhusa mielde ja maid maŋŋil lea oaidnán boazodoallooahpus, de lea Albert Jåma veahá eahpádusas.
Altese dååjrehtsh jih maam båatsoeburrie-øøhpehtimmeste vuajneme, Albert Jåman aarvoem jååhkesje.
- Boazodoallooahpahusas orrot oahpaheame heivehit boazodoalu stuoraservodahkii.
- Båatsoeburrie-øøhpehtimmie vååjnoes goh edtja båatsoeburriem sjiehtesjadtedh stoerre ektievoetese.
Dat ii leat hábmejuvvon sámi boazodoalu beroštumiid mielde, muhto stivrejuvvon beroštumiin mat bohtet olggobealde.
Ij leah dihte nimhtie guktie buerie saemien båatsoe-bårran sjædta, mohte nimhtie guktie jeatjabidie iedtjide ålkoelisnie veadta.
Sáhttá dan sivas jearrat lea go dát oahppu ávkin boazodolliide, vai dušše okta geaidnu oahpahit boazodoallonuoraid eret sámi boazodoalus ja dan boazodollui maid servodat mas eai leat sápmelaččat, háliida.
Nimhtie aaj maahtah gihtjedh mejtie daate øøhpehtimmie lea viehkine båatsoeburrie-noeride jallh geajnoe mij gåarhmolen bealan vuesehte.
(Govva: Josef Halse)
(Guvvie: Josef Halse)
Eará čállosat girjjis Sámi skuvlahistorjá 1
Jeatjah tjaalegh gærjeste Saemien skuvle-vaajese 1