sfs_veiledning_17_undervisningsopplegg-kaseri.html.xml
Udir.no - Hearvasáhka | Udir.no - Åhpadimgárvvidusbuojkulvisá: Kåserija |
Hearvasáhka | Åhpadimgárvvidusbuojkulvisá: Kåserija |
Ceahkki: Jo1 - studerenráhkkanahtti oahppoprográmma ja Jo2 - fidnofágalaš oahppoprográmma Fáddá: šáŋrat Áigi: njealji ja guđa diimmu gaskka | Dásse: Jo1– oahppogárvedime åhpadusprográmma ja Jo2 – viddnofágalasj åhpadusprográmma |
Álggahus | Álgadus |
Oahpaheaddji gávdná ovdamearkkaid dasa movt son sáhttá láhčit oahpahusa vai oahppit jokset Jo1 studerenráhkkanahtti oahppoprográmma ja Jo2 fidnofágalaš oahppoprográmmaid gelbbolašvuođamihttomeriid. | Åhpadiddje åhtså muhtem buojkulvisájt gåktu sån máhttá hiebadit åhpadusáv nav vaj oahppe jåksi Jo1 – oahppogárvedime åhpadusprográmma ja Jo2 – viddnofágalasj åhpadusprográmma máhtudakmihtojt. |
Dás čájehuvvo movt gelbbolašvuođamihttomearit sáhttet konkretiserejuvvot oahppanulbmilin, mat leat ceahkkin barggus olahit gelbbolašvuođamihttomeriid. | Dánna vuoseduvvá gåktu máhtudakmihto vuojnnuj båhti åhpadusmihttomierijn, ma li lávke máhtudakmihtojt jåvsåtjit. |
Oahpahusláhču čájeha heivvolaš bargovugiid, movt vuođđogálggaid ovttastahttá bargui ja movt oahpaheaddji heiveha oahpahusa ohppiide ja árvvoštallá sin dađistaga. | Åhpadimgárvvidus vuoset muhtem barggamvuogijt, gåktu vuodotjehpudagá åvtåstuhteduvvi ja gåktu åhpadiddje hiebat åhpadusáv oahppijda ja sijáv bargadahttijn árvustallá. |
Oahppit galget maid árvvoštallat iežaset ja guhtet guoimmiset bargguid. | Oahppe galggi aj ietjasa ja guhtik guojmesa bargov árvustallat. |
Fuomáš ahte dát oahpahusláhču ii govčča olles vuosttaš gelbbolašvuođamihttomeari. | Mujte dát åhpadimgárvvidus ij ållåsit gåbtjå vuostasj máhtudakmihtov. |
Šáŋŋer mii dás deattuhuvvo, lea hearvasáhka. | Sjáŋŋar mij dánna le dættodum le kåserija. |
Máhttoloktema ML06 gelbbolašvuođamihttomearit | Máhtudakmihto ML06-S an |
Gelbbolašvuođamihttomearit Jo 1 studerenráhkkanahtti - ja Jo 2-fidnofágalaš oahppoprográmma maŋŋel Čálalaš gulahallan Oahpahusa mihttomearri lea ahte oahppi galgá máhttit | Máhtudakmihto Jo1 – oahppogárvedime åhpadusprográmma ja Jo2 – viddnofágalasj åhpadusprográmma maŋŋela. |
lohkat teavsttaid ja ságastallat earáiguin dan birra maid lea lohkan | Åhpadusá mihttomierre le oahppe galggá máhttet |
čállit hutkkálaš teavsttaid iešguđetlágan šáŋrain | låhkåt tevstajt ja ságastallat iehtjádij dan birra majt le låhkåm |
geavahit girjás máŋggabealat gielalaš váikkuhangaskaomiid iežas čállimis, sihke čáppagirjjálašvuođas ja áššeprosas* | adnet målsudahkes gielalasj vájkkudimnævojt ietjas tjállemin, sige tjáppagirjálasjvuodan ja ássjeprosan* |
* gelbbolašvuođamihttomearri ii guoskka ohppiide geat čuvvot fidnofágalaš oahppoprográmmaid | * Dát máhtudakmihtto ij guoska oahppijt viddnofágalasj åhpadusprográmman. |
Oahppanulbmilat | Åhpadusmihttomiere |
Oahppanulbmilat leat ceahkkin barggus joksat gelbbolašvuođamihttomeriid. | Åhpadusmihttomiere le lávkke máhtudakmihtojt jåvsåtjit. |
Oahppi galgá máhttit - ságastallat earáiguin mii hearvasáhka lea ja mii hearvasága sisdoallu lea - válddahallat hearvasáhka-šáŋŋera dovdomearkkaid - čállit hearvasága - árvvoštallat iežas teavstta ja buoridit dan | ságastit iehtjádij mij kåserija le ja mij kåserija sisadno le |
Vuođđogálggat | Vuodotjehpudagá |
Máhttit lohkat: máhttá geavahit ávkkálaš lohkanstrategiijaid Máhttit njálmmálaččat ovdanbuktit: Oahppit servet digaštallamiidda, guldalit earáid oaiviliid ja ovdanbuktet iežaset oaiviliid. | Máhttet låhkåt: Oahppe adni ávkálasj låhkåmstrátegijajt. |
Máhttit čálalaččat ovdanbuktit: Oahppit ovdanbuktet iežaset fuomášumiid, jurdagiid ja oaiviliid čállima bokte. | Máhttet njálmálattjat åvddånbuktet: Oahppe oassálassti dágástallamijn, gulldali iehtjádij vuojnojt ja bukti åvddån iehtjasij vuojnojt. |
Máhttit geavahit digitála reaidduid: Oahppit geavahit kritihkalaččat iešguđetlágan elektrovnnalaš gálduid. | Máhttet tjálálattjat åvddånbuktet: Oahppe bukti åvddån ájádusájt ja vuojnojt majt tjállema tjadá li gávnnam |
Máhttit rehkenastit: Ii leat dán barggus guovddážis. | Máhttet digitála ræjdojt adnet: Oahppe lájttalisát adni duov dáv elektronalasj gáldov. |
Ráhkkaneapmi | Gárvedime |
Oahpaheaddji lea ovdalgihtii válljen hearvasága mii heive luohká oktasaš bargui. | Åhpadiddje le åvdåtjis válljim kåserijav mij hiehpá aktisasj barggon klássan. |
Oahppit ožžot dán hearvasága juogo elektrovnnalaččat dahje báberhámis. | Oahppe oadtju dáv kåserijav juogedum elektronalattjat jali páhppára nanna. |
Oahppit lohket dán jávohaga dahje jitnosit ovttas luohkás. | Oahppe låhki dav sjávot aktu allasisá jali tjavgga aktan klássan. |
Oahpaheaddji sáhttá lohkat hearvasága jitnosit, dahje oahppit guldalit jietnabáddemiid. | Åhpadiddje máhttá låhkåt kåserijav tjavgga, jali oahppe máhtti jiednabáddimav gulldalit. |
Oahpaheaddji čilge, ja oahppit ságastallet mii dat lea mii lea hearvasága dovdomearka. | Åhpadiddje tjielggi, ja oahppe ságasti mij dåbddomerkaj kåserijav. |
Deattut erenoamážit ironiija. | Dættoda sierraláhkáj delbastimev. |
Čále áinnas dovdomearkkaid listun távvalii. | Dåhkki tjállet dåbddomerkajt lisstaj táblon. |
Oahppit sáhttet maid ieža čálistit dovdomearkkaid. | Oahppe máhtti aj ietja dåbddomerkajt tjállet. |
Oahpaheaddji dahje oahppit válljejit fátta hearvasáhkii man oahppit galget čállit. | Åhpadiddje jali oahppe válljiji tiemáv kåserijaj majt oahppe galggi tjállet. |
Oahppandoaimmat | Oahppamdåjma |
Oahppit lohket jávohaga, ovdamearkka dihte Koseriija- ja dan fuolkehámit: Sátneduddjon ja sátnestoahkan, (I boka Sátneduojit s. 9-13). | Oahppe sjávot låhki, duola degu Koseriija- ja dan fuolkehámit: Sátneduddjon ja sátnestoahkan, (I boka Sátneduojit s. 9-13) |
Ovdal go oahppit čálligohtet, de čállá oahpaheaddji távvalii muhtin sániid / doahpagiid teavsttas man oahppit galget lohkat. | Åvddål gå oahppe låhkkåji, tjállá åhpadiddje táblluj muhtem bágojt / moallánagájt, tevstas majt oahppe galggi låhkåt. |
Go oahppit leat lohkan hearvasága ja jurddašallan dan birra maid leat lohkan, de vástidit dáidda gažaldagaide: | Gå oahppe li kåserijav låhkåm ja ájádallam majt li låhkåm, de dájt gatjálvisájt vásstedi: |
Gii čállá/hupmá ? | Gut tjállá/ságas ? |
Man birra čállá / hupmá sáddejeaddji ? | Man birra ráddje tjállá/ságas ? |
sisdoallu | sisadno |
Geasa čállá/hupmá ? | Gesi tjáleduvvá/ságastuvvá ? |
vuostáiváldi | vuosstájvállde |
Gos dahje mas čállá / hupmá ? | Gånnå ráddje tjállá/ságas ? |
Goas sáddejeaddji čállá / hupmá ? | Goassa ráddje tjállá/ságas ? |
áigi | ájgge |
Movt sáddejeaddji čállá / hupmá ? | Gåktu ráddje tjállá/ságas ? |
váikkuhangaskaoamit | vájkkudimnævo |
Manne sáddejeaddji čállá / hupmá ? | Manen ráddje tjállá/ságas ? |
ulbmil | ulmme |
Ohppiin lea oktasaš ságastallan hearvasága birra man álggahit vástádusaid vuođul. | Oahppe ságasti aktan kåserija birra, vásstádusájt vuodon adni. |
Ságastallet ironiija birra. | Ságasti delbastime birra. |
Oahppit čállet oanehis čoahkkáigeasu hearvaságas ja hupmet ovttas maid sii leat válljen. | Oahppe ånigis tjoahkkájgessusav kåserijas tjálli, ja ságasti aktan majt li tjuolldám. |
Oahppit čállet ieža hearvasága. | Oahppe ietja kåserijav tjálli. |
Muhtin oahppit sáhttet válljet oktasaš fáttá ja čállit searválaga hearvasága. | Muhtem oahppe máhtti aktisasj tiemáv válljit ja aktisasj kåserijav juohkusbarggon tjállet. |
Buohkat bidjet hearvaságaid oktasaš elektrovnnalaš vuorkái go gerget. | Divna vuorkkiji kåserijajt aktisasj elektråvnålasj vuorkkáj gå li gærggam. |
Oahppit sáhttet lohkat guhtet guoimmiset hearvaságaid, dahje sáhttet lohkat jitnosit guhtet guimmiidasaset. | Oahppe máhtti guhtik guojmesa kåserijajt låhkåt, jali máhtti tjavgga låhkåt guhtik guojmmásij. |
Oahpaheaddji lohká hearvaságaid ja addá ohppiide dieđuid mat ovddidit oahppi oahppama. | Åhpadiddje låhkå kåserijajt ja oahppijda oahppamåvdedim diedádusájt vaddá. |
Heivehuvvon oahpahus | Gut tjállá/ságas ? ráddje |
Oahppit geat eai nákce ieža lohkat hearvasága, sáhttet baicca guldalit lohkkojuvvon hearvasága. | Oahppe gudi e ietja buvte kåserijav låhkåt, máhtti farra låhkåmav gulldalit. |
Lea maid vejolaš čállit čoavddasániid dan sadjái go čoahkkáigeasu. | Tjoahkkájgessusa sadjáj le máhttelis tjállet tjåvdabágojt. |
Hearvaságat maid oahppit čállet, sáhttet leat iešguđetláganat sihke guhkkodaga ja váddodaga dáfus. | Kåserija majt oahppe tjálli, máhtti liehket iesjgudiláhkáj sige guhkudáhka ja masjvalisvuohta. |
Muhtin sáhttá lohkat hearvaságaid jitnosit earáide geat dušše guldalit. | Muhtema máhtti ietjasa kåserijajt tjavgga låhkåt iehtjádijda gudi jur gulldali. |
Muhtimat sáhttet lohkat máŋgga eará mieldeoahppi hearvaságaid ja atnit daid veahkkin iežaset čállimis. | Muhtema máhtti låhkåt måtij oahppeguojmij kåserijajs ja dajt arvusmahttemin ietjasa tjállemin adnet. |
Go oahppit barget joavkkus, de sáhttet addit nuppiide jurdagiid ja veahkehit guhtet guoimmiset. | Gå oahppe juohkusijn barggi, máhtti sij huomáhahttet ja arvusmahttet nubbe nuppev. |
Muhtimiidda lea geahppaseabbu álgit go leat ovttas earáiguin, ja teavstta hábmet searválaga sáhttá addit čállinmovtta. | Muhtemijda le álkkebu álgget gå li iehtjádij aktan, ja tækstadahkam aktan máhttá viehkedit sijáv ávvuadallat tjállet. |
Evttohusat mat bohtet, sáhttet leat sihke miellagiddevaččat ja suohttasat. | Oajvvádusá ma badjáni, máhtti liehket sige miellagiddis ja suohttasa. |
Go máŋggas geain leat iešguđet dáiddut ja attáladagat barget veahkkálaga, de sáhttá šaddat buorre boađus ovttasbarggus. | Gå moattes moaddalágásj fámoj ja vaddásij oassálassti, máhttá dat aktisasj barggo buorre sjaddat. |
Oahppit sáhttet ollu oahppat nubbi nuppis. | Oahppe máhtti ålov nubbe nuppes oahppat. |
Gáiddusoahpahus | Guhkásåhpadibme |
Dát oahpahusláhču heive bures gáiddusoahpahussii go sáhttá čađahit doaimmaid sullii seammaládje go dábálaš oahpahusas. | Dát åhpadimgárvvidus hiehpá buoragit guhkásåhpadibmen, dan diehti gå le máhttelis tjadádit dåjmajt vargga sæmmi láhkáj gå dábálasj åhpadimen. |
Árvvoštallan | Árvustallam |
Dađistaga-árvvoštallan Dán oahpahuslážus sáhttá oahpaheaddji oahppanulbmiliid árvvoštallama vuolggasadjin, ja čujuhit dasa go addá ohppiide ruovttoluotta dieđu. | Dán åhpadimgárvvidusán máhttá åhpadiddje adnet sjáŋŋarlistav vuodon árvustallamin, ja dasi vuosedit gå oahppijt diededit. |
Oahppoulbmilit oahppit galget dovdat. | Sæmmi le åhpadusmihttimierijn majt oahppe galggi dåbddåt. |
Lassin oahpaheaddji dađistaga-árvvoštallamii, sáhttet oahppit árvvoštallat iežaset ja guhtet guoimmiset Oahppit sáhttet oažžut njálmmálaš árvvoštallama čállinproseassa áiggi, ja čálalaš árvvoštallama gárvves hearvaságas. | Oahppe máhtti tjállemprosessan bargadahttijn njálmálattjat árvustalladuvvat ja gå gærggi kåserijajn tjálálasj diededimev. |
Lea dehálaš addit responssa mii veahkeha ohppiid fágalaččat ovdánit. | Le ájnas diededit dan láhkáj mij viehket oahppijt fágalattjat åvddånit. |
Sii galget oažžut positiivvalaš dieđu dan birra maid hálddašit. | Sij vierttiji positijvalattjat diededuvvat majt sij bukti. |
Deattut erenoamážit šáŋŋerspesifihkka dovdomearkkaid. | Dættoda sierraláhkáj sjáŋŋarspesifihkka dåbddåmerkajt. |
Oahppit fertejit oažžut dieđu dan birra mainna galget bargat, ja movt galget bargat | Oahppe hæhttuji diededuvvat majna galggi barggat, ja gåktu dav galggi barggat. |
Dá leat ovdamearkkat maid sáhttá guorahallat: Nákce go oahppi geasuhit lohkki ? | Nagát gus oahppe låhkkev giddit ? |
Lea go giella njálmmálaš ? | Le giella njálmálasj ? |
Lea go guoimmuheaddji hearvasáhka ? | Hávskkudahttá gus kåserija ? |
Geavaha go oahppi ironiija ? | Adná gus oahppe dielbev ? |
Fille go son lohkki jorggu čuoččuhusaiguin ? | Loaggá gus sån låhkkev jali gulldalidjev tjuolo tjuottjodusáj ? |
Mii lea ágga dasa go vástádus ovtta dahje eanet gažaldahkii šaddá juo ? | Mij la sivva dasi jus vásstádus avtan jali ienebun dájda gatjálvisájda sjaddá le ? |
Mii teavsttas váikkuha dasa ? | Majt dát tækstaj vájkkot ? |
Mii lea ágga dasa go vástádus ovtta dahje eanet gažaldagaid šaddá ii ? | Mij la sivva dasi jus vásstádus avtan jali ienebun dájda gatjálvisájda sjaddá ij la ? |
Maid sáhttet oahppit bargat buoridan dihte hearvasága ? | Majt oahppe máhtti divvot vaj kåserija bárrán ? |
Dás vuollelis lea skovvi man oahpaheaddji sáhttá geavahit. | Vuollelin tjuovvu sjiebmá majt åhpadiddje máhhtá adnet. |
Dat heive maid dalle go oahppit galget iežaset ja guhtet guoimmiset árvvoštallat. | Hiehpá aj gå oahppe galggi ietjasa ja guhtik guojmesa árvustallat. |
Oahppanulbmilat | Åhpadusmihttomiere |
Oalle bures | Dáv iv máhte nuoges buoragit |
veahaš | Dáv máhtáv |
Čilget makkár dovdomearkkat njálmmálaš šáŋras leat | Dáv máhtáv huj buoragit |
Čilget mii ákkastallan lea | ságastit mij kåserija le ja kåserija sisanov |
Ságastallat earáiguin dán fáttá birra | tjielggit dåbddåmerkajt kåseri sjáŋŋarin |
Čállit hearvasága mas lea girjás ja njálmmálaš giella, ja lea soma guldaleaddji / lohkki mielas | tjállet kåserijav |
Geavahit ironiija, ja váikkuhangaskaomiid mat galget geasuhit lohkki / guldaleaddji duohkot deike. | ietjas tevstav árvustallat ja buoredit dav |
Oahpaheaddji árvvoštallá ohppiid vástádusaid. | Ietjá sjiemá ma hiehpi: |
Eará skovit mat heivejit: Árvvoštallanskovvi: Prošeaktabargu- čálalaš bargu | š Árvustallmsjiebmá 1 Prosjæktabarggo – tjálálasj barggo |
Girjjit | Girje |
Kárášjohka: NRK Sámi Radio / ČálliidLágádus | KURT TORE ANDERSEN: Sjá ŋŋ ar låhkåmgirjje, |
GASKI, HARALD 2006: Iešguđet ge čálushámit - esseija, koseriija, petit paper ja artihkal. | HARALD GASKI; Sáme tjálle, Tjálliij Lágádus 2007 |