sfs_veiledning_24_undervisningsopplegg-samiske-eventyr-og.html.xml
Udir.no - Sámi máidnasat ja eamiálbmogiid máidnasat | Udir.no - Sáme dålusj subttsasa ja álggoálmmugij subttsasa |
Sámi máidnasat ja eamiálbmogiid máidnasat | Sáme dålusj subttsasa ja álggoálmmugij subttsasa |
Ceahkki: Jo3 – studerenráhkkanahtti oahppoprográmma ja lasáhus oppalaš studerengelbbolašvuhtii – fidnofágalaš oahppoprográmmaide Fáddá: sámi máinnasteapmi ja eará eamiálbmogiid máinnasteapmi Áigi: gaskal gávcci ja logi oahpahusdiimmu | Dásse: Jo3 - oahppogárvedime åhpadusprográmma ja lasádusá dábálasj oahppomáhtudahkaj - viddnofágalasj åhpadusprográmma |
Álggahus | Álgadus |
Dát oahpahusláhču lea ovdamearkan dasa movt oahppit sáhttet bargat joksat namuhuvvon gelbbolašvuođamihttomeriid. | Dát åhpadimgárvvidus le buojkulvis gåktu oahppe máhtti barggat jåvsåtjit máhtudakmihtojt ma li nammadum vuollelin. |
Dás čájehuvvo movt gelbbolašvuođamihttomeriid sáhttá konkretiseret oahppanulbmilin, mat leat ceahkkin barggus joksat gelbbolašvuođamihttomeriid. | Dánna vuoseduvvá gåktu máhtudakmihto båhti vuojnnuj åhpadusmihttomierijn, ma li lávke gåktu jåksåt máhtudakmihtojt. |
Oahpahusláhču čájeha heivvolaš bargovugiid, movt dáidda ovttastahttá vuođđogálggaid ja movt oahpaheaddji heiveha oahpahusa ohppiide ja sin árvvoštallá dađistaga. | Åhpadimgárvvidus vuoset muhtem barggamvuogijt, gåktu vuodotjehpudagá åvtåstuhteduvvi ja gåktu åhpadiddje hiebat åhpadusáv oahppijda ja árvustallá sijájt bargadahttijn. |
Oahpahusláhču čájeha movt oahppit sáhttet buohtastahttit guovtti eámiálbmoga máinnastanvuogi. | Le aj buojkulvisá gåktu oahppe ietjasa ja guhtik guojmesa árvustalli. |
Máhttoloktema ML06 gelbbolašvuođamihttomearit | Åhpadimgárvvidus vuoset gåktu oahppe máhtti buohtastahttet guovte álggoálmmugij |
Gelbbolašvuođamihttomearit Jo2- studerenráhkkanahtti oahppoprográmma maŋŋel, ja lasáhusa oppalaš studerengelbbolašvuhtii- fidnofágalaš oahppoprográmma maŋŋel Árbevirolaš máhttu Oahpahusa mihttomearri lea ahte oahppi galgá máhttit | Máhtudakmihto Jo2 - oahppogárvedime åhpadusprográmma ja lasádusá dábálasj oahppomáhtudahkaj - viddnofágalasj åhpadusprográmma maŋŋela |
selvehit sámi máinnasteami | tjielggit sáme subtsastallamdábev |
muitalit muitalusaid geavahettiin sámi máinnasteami elemeanttaid | subttsasijt subtsastallat gånnå adná elementajt sáme subtsastallamdábes |
buohtastahttit sámi máidnasiid eará eamiálbmogiid ja eará kultuvrraid máidnasiiguin | buohtastahttet sáme subttsasijt ietjá álggoálmmugij ja ietjá kultuvraj subttsasij |
Oahppanulbmilat | Åhpadusmihttomiere |
Gelbbolašvuođamihttomearit leat konkretiserejuvvon oahppanulbmilin, mat leat ceahkkin barggus joksat gelbbolašvuođamihttomeriid. | Máhtudakmihto båhti vuojnnuj åhpadusmihttomierijn, ma li lávke jåvsåtjit máhtudakmihtojt. |
Oahppi galgá máhttit | Oahppe galggá máhttet |
selvehit sámi máinnasteami / muitaleami iešvuođaid | subtsastit sáme subtsastallamvuoge birra |
čilget guovddáš doahpagiid mat gullet sámi máinnastanárbevirrui | tjielggit guovdásj moallánagájt ma sáme subtsastallamvuohkáj gulluji |
bájuhit / muitalit máidnasa mas leat sámi iešvuođat | mujttalit dålusj subttsasav mij la sierralágásj sáme |
čállit muitalusa mii lea sámi vuohkái | tjállet subtsasav mij la sáme vuohkáj |
gávdnat sullásašvuođaid / erohusaid sami máidnasis ja inuihtta máidnasis | åhtsåt gåktu sáme dålusj subtsas ja inuihta dålusj subtsas libá muodogattja ja gåktu æbá la |
Vuođđogálggat | Vuodotjehpudagá |
Máhttit lohkat: Oahppi galgá lohkat iešguđetlágan máidnasiid, muitalusaid, diiddaid ja eará lohkanbihtáid mat gullet fáddái. | Máhttet låhkåt: Oahppe låhki duov dáv dålusj subtsasav, giehtov, dijdav ja ietjá tevstajt ma tiebmáj gulluji. |
Sii lohket guokte maidnasa maid galget buohtastahttit. | Sij låhki guokta subtsasa majt galggi buohtastahttet. |
Máhttit njálmmálaččat ovdanbuktit: Oahppit galget njálmmálaččat ovdanbuktit máidnasa. | Máhttet njálmálattjat åvddånbuktet: Oahppe subttsasav njálmálattjat åvddånbukti. |
Máhttit čálalaččat ovdanbuktit: Oahppit galget čállit máidnasa, ja sii čállet iešvuođaid go buohtastahttet iešguđet kultuvrraid máidnasiid. | Máhttet tjálálattjat åvddånbuktet: Oahppe tjálli subtssasav, tjálli sierra dåbddåmerkajt gå buohtastahtti subtssasijt duot dát kultuvras. |
Máhttit geavahit digitála reaidduid: Oahppit čállet máidnasa dihtorii ja divodit iežaset čállosa maŋŋel go oahpaheaddji ja/dahje mieldeoahppit leat addán čálalaččat dieđu. | Máhttet digitála ræjdojt adnet: Oahppe tjálli subttsasav dáhtámasjijnan ja divvu ietjasa tevstajt maŋŋela gå åhpadiddje ja / jali oahppeguojmme le tjálálattjet ja / jali njálmálattjat diededam. |
Sii galget ráhkadit skovi man mielde buohtastahttet iešguđet kultuvrraid máidnasiid. | Sij máhtti sjiemáv dahkat gånnå buohtastahtti subttsasijt iesjgeŋga kultuvras. |
Oahppandoaimmat | Oahppamdåjma |
Oahpaheaddji álggaha fáttá árbevirolaš sámi máidnasa muitalemiin. Oahppit sáhttet maid guldalit báddejuvvon máidnasa. | Åhpadiddje oahpásmahttá tiemáv subtsastit árbbedábálasj sáme dålusj subtssasav, jali dibdá oahppijt jiednabáttev gulldalit dakkir subtssasasijn. |
Oahppit ságastallet maid sii dihtet sámi máinnasteami iešvuođaid birra. | Oahppe ságasti aktan majt sij diehti sierra dåbddåmerkaj birra sáme subtastallamvuogen. |
Oahpaheaddji čilge ahte sámegielas ii leat nu buorre earuhit namahusaid ja dárkilit meroštallat mii lea máinnas ja mii lea muitalus. | Åhpadidddje tjielggi sáme árbbedáben ij álu le álkke sieradit nammadusájt ja snivva tjielggit mij la dålusj subtsas ja mij la subtsas / giehtto. |
Dasto oahpaheaddji logaldallá eamiálbmogiid girjjálašvuođas historjjálaš perspektiivvas. | Maŋŋela subtsas åhpadiddje álggoálmmugij girjálasjvuoda birra histåvrålasj perspektijvan. |
Oahppit gehččet ovtta dahje eanet filmmaid. | Oahppe gæhttji avtav jali moadda filma. |
Lea vejolaš luoikkahit DVD:id Sámedikki oahpponevvohagas, Guovdageainnus. | Máhttelis la DVDajt luojggat Sámedikke oahpponævvoguovdátjin Guovdagæjnon. |
Oahppit ságastallet filmmaid sisdoalu birra. | Oahppe ságasti filmaj sisanoj birra. |
Gánda ja Golleloddi (DVD) | Filmmabuojkulvisá: |
Máret áhkku muitala. (DVD) | Subttsasa duot dát guovlos (DVD) |
Máret áhkku muitala muitalusa | Heamturh eatnamistie, gaedtijste, Heamturt eatnam subttsasa duoppet dáppet, Máidnasat duoppil dáppil (DVD) |
Oahppit ságastallet makkár dovdomearkkat ja iešvuođat máidnasis leat, ja čállet oktasaš listtu mas namuhit dovdomearkkaid. | Oahppe ságasti aktan makkir dåbddomerka li dålusj subtssasijn, ja tjálli aktisasj listav dåbddåmerkaj. |
Oahppit čállet dáid dovdomearkkaid vuođul ieža máidnasiid. | Dåbddåmerka vuodon, tjálli oahppe ietja subtssasijt. |
Sii hárjehallet muitalit dáid máidnasiid ja muitalit nuppi oahppái, jovkui dahje olles luohkkái. | Hárjjidalli subtsastit subtssasijt, ja oahppeguojmmáj, juohkusij jali ålles klássaj subtsasti. |
Oahppit guldalit guhtet guimmiideaset máidnasiid ja addet ruovttoluotta dieđu nuppiide das maid sii mearkkašedje máidnasis: Guđet dovdomearkkat ledje mielde máidnasis, ja guđiid elemeanttaid sii dovdet sámi máinnasteapmin. | Oahppe gulldali guhtik guojmesa subtssasijt ja diededi makkir dåbddomerkajt ielvvin ja majt sáme subtsastallamvuoges dåbddin. |
Oahppit lohket sámi máidnasa ja inuihttamáidnasa ja buohtastahttet dáid. | Oahppe låhki avtav sáme ja avtav inuihta dålusj subtssasav ja buohtastahtti dajt. |
Nisu guhte náitalii reahkain (inuihttalaš máinnas) | Dålusj subtsas oajvvádusá |
Afruvvá (sámi máinnas) | Niejdda guhti sjattaj gållegoallesen (samisk eventyr) bok |
Oahppit ráhkadit skovi man geavahit go buohtastahttet sámi máidnasiid eará eamiálbmogiid máidnasiiguin. | Oahppe dahki sjiemáv majt sij adni gå buohtastahtti sáme dålusj subtssasijt ietjá álggoálmmukij subttsasij. |
Skovis galget golbma kolonna. | Sjiemán la gålmmå gárggása. |
Gurut kolonnii čállet mii lea dábálaš sámi máidnasiin. | Gåro gárggásij tjálli mij la sierralágásj sáme subtssasijn. |
Olgeš kolonnii čállet mii lea dábálaš dan árbevierus mainna áigot buohtastahttit. | Oalges gárggásij tjálli sij mij la sierralágásj árbbedáben majna sij buohtastahtti. |
Gasku čállet dan mii lea oktasaš dán guovtti kultuvrras. | Gasskogárggásij tjálli oahppe mij la sæmmilágásj dajn guovte kultuvrajn. |
Sáhttá ivnniin merket olgeš ja gurut kolonnain daid čuoggáid mat leat erenoamážat dán dihto kultuvrra muitalanárbevierus. | Máhttá bájnojn mierkkit gåro ja oalges gárggásin dajt tjuokkajt ma li sierralágátja dajn guovte kultuvran. |
Seammaládje sáhttet buohtastahttit sámi máidnasa eará árbevieru máidnasiin. | Sæmmiláhkáj máhtti oahppe buohtastahttet sáme dålusj subttsasav subttsasijn ietjá árbbedábes. |
Heivehuvvon oahpahus | Hiebadum åhpadus |
Máidnasat maid oahppit galget lohkat sáhttet leat iešguđet guhkit ja iešguđet váddásat. | Subtssasijt majt oahppe låhki, máhtti guhkebu ja oanebu, ja iesjgeñgalágásj gásjelisvuodaj. |
Muhtimat sáhttet leat oahppásat ja earát fas apmasat ohppiide. | Muhtema li oahppijda oahpes ja iehtjáda vas ådå. |
Lea álkkit álggahit oahpes máidnasiin go amas máidnasiin dalle go oahppit galget máinnastit, buohtastahttit ja ieža čállit máidnasiid. | Gå oahppe ietja galggi subtsastit, buohtastahttet ja tjállet subttsasijt le álkkebu vuodon válldet oahpes subttsasijt gå amás subttsasijt.. |
Muhtin oahppit čállet veahá sámi máinnasteami birra, earát čilgejit dárkilit iešvuođaid mat leat eanemus guovdilat. | Muhtem oahppe subtsasti binnáv sáme subtsastallamvuoge birra, medin iehtjáda snivva tjielggiji ájnnasamos dåbddåmerkajt. |
Muhtin oahppit hutket máidnasa mii lea sihke sisdoalu ja hámi dáfus hui lahka muhtin máidnasa maid dovdet ovdalaččas dahje maid leat easka lohkan. | Muhtem oahppe diktiji subtssasijt ma sisanojn ja ásadimijn li vargga sæmmi gå álggoversjåvnnå subttsasin majt sij åvtåtjis dåbddi, jali ahtjak li låhkåm. |
Earát fas luovvanit ovttaskas máidnasiin ja hutket áibbas ođđa máidnasa mii goitge heive šáŋŋerii ja sámi máinnastanárbevirrui. | Iehtjáda vas luovviji ietjasa ájnegissubttsasijs, sjáŋŋara sisbielen tjálli ja sæmmi boahta aj sáme árbbedábij milta. |
Oahppit válljejit ieža geaiddai ja gallásii sii máinnasit máidnaseaset. | Oahppe ietja válljiji gallásij ja gesi sihti subtssasav subtsastit. |
Muhtimiid mielas lea oadjebasamus muitalit dušše oahpaheaddjái dahje ovtta eará oahppái. | Muhtema jálot subtsasti jur åhpadiddjáj jali oahppeguojmmáj. |
Earát liikojit go leat eambbo guldaleaddjit. | Iehtjáda soapptsu gå le ienep gulldalidje. |
Muhtin oahppit muitalit máŋga máidnasa ja máŋgga eará eamiálbmoga máidnasa ja buohtastahttet eanet máidnasiid. | Muhtem oahppe låhki ienep subttsasijt ja subtssasijt moattet álggoálmmugijs ja buohtastahtti dajt ietjá subttsasij. |
Lassin njálmmálaš máinnasteapmái, sáhttet muhtimat dramatiseret máidnasa. | Duodden njálmálattjat subtsastit máhtti muhtema drámátiserit subtssasav. |
Gáiddusoahpahus | Guhkásåhpadibme |
Dát oahpahusláhču heive bures gáiddusoahpahussii, go oahppit galget máinnastit, ságastallat máidnasiid birra ja buohtastahttit máidnasiid. | Dát åhpadimgárvvidus hiehpá buoragit guhkásåhpadibmen danen gå oahppe galggi subtsastit, ságastit ja buohtastahttet subttsasijt. |
Oahpaheaddji šaddá guldaleaddjin, ságastallan- ja / dahje digaštallanguoibmin. | Åhpadiddje sjaddá gulldalidje ja ságastallam- ja / jali dágástallamguojmme. |
Oahpaheaddji oažžu buori vejolašvuođa oahpahit ja diktit oahppi hárjehallat árbevirolaš doahpagiid ja sániid. | Åhpadiddje oadtju buorre vejulasjvuodav åhpadit ja dibddet oahppev hárjjidallat árbbedábálasj bágojt ja moallánagájt. |
Árvvoštallan | Árvustallam |
Dađistaga-árvvoštallan Oahpaheaddji addá ohppiide njálmmálaš ja/dahje čálalaš dađistaga-árvvoštallama. | Mávsulasj le diededit oahppijda dan láhkáj sij diehti majna galggi barggat vaj ietjasa máhtudagájt åvdedi. |
Lea mávssolaš addit responssa ohppiide vai sii dihtet maid ja movt galget bargat vai ain ovdánit fáttás. | Sij aj dárbahi bagádallamijt gåktu sij máhtti dav dahkat. |
Go oahppit čállet máidnasiid, de ožžot vuosttaš čállosii responssa. | Gå oahppe subttsasijt tjálli, de vuostasj tjállusij oadtju diededimijt. |
Sii bohtet diehtit mii lea buorre, ja ožžot neavvagiid movt sáhttet ain bargat máidnasiin. | Sij oadtju diehtet mij la buorre, ja bagádallamijt gåktu joarkket bargov subttsasijn. |
Vuođu váldibehtet dovdomearkalisttus. | Vuoduj válldit listav dåbddåmerkaj. |
Maid lea oahppi váldán mielde ? Mii váilu ? | Majt la oahppe maŋen válldám ja mij vájllu ? |
Ohpaheaddji sáhttá geavahit Árvvoštallanskovvi: Prošeaktabargu- njálmmálaš ovdanbuktin ja Árvvoštallanskovvi: Guhkesčálus árvvoštaladettiin. | Åhpadiddje máhttá adnet Árvustallamsjiebmá: Prosjæktabarggo- njálmálasj åvddånbuktem ja Árvustallamsjiebmá: Guhkestjálos árvustallamin. |
Dát heivejit maid dalle go oahppit galget iežaset dahje guhtet guoimmiset árvvoštallat. | Dá aj dåhkkiji gå oahppe galggi ietjasa jali guhtik guojmesa árvustallat. |
Iežasárvvoštallan dahje guhtet guoimmiset árvvoštallan Dá lea ovdamearka maid oahppit sáhttet geavahit go iežaset galget árvvoštallat, ja / dahje go galget addit dieđuid guhtet guoibmáseaset. | Iesjárvustallam jali guhtik guojmesa árvustallam Dála le buojkulvis majt oahppe máhtti adnet gå galggi ietjasa árvustallat, ja / jali gå galggi diededimijt nubbe nubbáj vaddet. |
Sii árvvoštallet maid hálddašit ja maid sáhttet / berrejit bargat joksan dihte buoret gelbbolašvuođa. | Sij árvustalli majt sij bukti ja majt máhtti / vierttiji dahkat jåvsåtjit alep máhtudagájt. |
Dahton: | Biejvve: |
Oahppanulbmilat | Åhpadusmihttomiere |
Dán in máhte doarvái bures | Dáv ij riekta máhte |
Dán máhtán | Dáv máhtáv |
Dán máhtán hui bures | Dáv máhtáv huj buoragit |
selvehit sámi máinnasteami / muitaleami iešvuođaid | sáme subtsastallamdábe birra subtsastit |
čilget guovddaš doahpagiid mat gullet sámi máinnastanárbevirrui | tjielggit guovdásj moallánagájt ma sáme subtsastallamdáhpáj gulluji |
bájuhit / muitalit máidnasa mas leat sámi iešvuođat | mujttalit subttsasav sáme vuogijn |
čállit máidnasa mii heive sámi máinnasin | sierralágásj sáme subttsasav tjállet |
gávdnat sullásašvuođaid ja erohusaid sámi máidnasis ja inuihtta máidnasis | guoradallat gåktu sáme ja inuihta subttsasa li muodulattja jali ælla |
Mearragátti muitalusat. S. 23-24. | sierralágásj sáme subttsasav tjállet |
BULL, ELLA HOLM - BERGSLAND, KNUT 1993: Lohkede saemien. Kárášjohka: Davvi Girji o.s.., 2. utgave. | Dájt dåhkki luojkkat Sámedikke oahpponævoguovdátjin, Kautokeino. |
Lohkanboddu 1 ja 2, Sara Margrethe Oskal muitala muitalusaid (VHS163 og 164) | Heamturh eatnamistie, gaedtijste. |
Gánda ja Golleloddi (DVD. 97) | Heamturt eatnam subttsasa duoppet dáppet. |
Njieljie åålmeg-heamturh. | Máidnasat duoppil dáppil DVD. |
“ Máret áhkku muitala ”. | 2007. |
Buvttadeapmi: NRK Sámi Radio 1991 28 min. | Oslo: Norsk filminstitutt |
" Máret áhkku muitala muitalusa ". | Qvigstad, Just: Subttsasa Nordlándas. |
Buvttadeapmi: NRK Sámi Radio 1991. | Forlaget Báhko 2008, 46 s.. |