vavnadsprov-av-prostata---prostatabiopsi.html.xml
Davvisámegiella / Nordsamiska Julevusámegiella / Lulesamiska Čoahkkáigeassu (ca 2 sidor) JulevusámegiellaLulesamiska Manin dutkan dárbbahuvvo ? Manen la åtsådibme dárbulasj ? (ca 2 sidor) (ca. 2 sidor) Nu dat dáhpáhuvvá (ca 4 sidor) Nåvti dagáduvvá (ca. 4 sidor) Manin dutkan dárbbahuvvo ? Manen la åtsådibme dárbulasj ? (ca 2 sidor) (ca. 2 sidor) Nu dat dáhpáhuvvá (ca 4 sidor) Nåvti dagáduvvá (ca. 4 sidor) Čoahkkáigeassu Tjoahkkájgäsos Čoahkkáigeassu Tjoahkkájgäsos Almmolaččat Gájkkásasj Ovdaraksa gođusiskkus dehe ovdaraksabiopsa, mearkkaša ahte doavttir váldá olu unna binnáid ovdaraksagođđosis vai sáhttá dutkat dan. Prostatas tsuodtsaåtsådibme, jali prostatabiopsiddja, la gå dåktår válldá prostatas sieldes smávva biehkijt tsuottsas åtsådittjat dajt. Iskkus sáhttá dahkkot danin ahte doavttir háliida dutkat leatgo borašdávdaseallat ovdaravssas. Oadtju åtsådimev dahkat danen gå dåktår sihtá åtsådit jus gávnnu bårredávddasella prostatarávsán Iskkus sáddejuvvo laboratoriai gos dat analyserejuvvo. Åtsådibme rájaduvvá laboratåvrråj gånnå guoradaláduvvá. Doavttir dieđiha dasto iskkusbohtosa. Dåktår maŋŋela diedet åtsådime båhtusav. Gođusiskosa oktavuođas ovttaskas oažžu dábálaččat antibiotihkatableahta. Tsuodtsaåtsådimbále álu oadtju antibiotikatablehtav. Muhtumin oažžu maid antibiotihkatableahta mielde ruoktot vai beassá váldit moadde diimmu maŋŋel dutkama. Muhttijn oadtju aj antibiotikatablehtav maŋen häjmmaj båråtjit moadda tijma åtsådime maŋŋela. Lea hui dehálaš váldit tableahtaid vai ii oaččo infekšuvnna. Sieldes ájnas la bårråt tablehtajt infeksjåvnås besatjit. Jus ovttaskas lea hearki soames soarttat antibiotihkii, lea dehálaš muitalit dan ovdal dutkama. Jus la allergiddja muhtem antibiotikatjärddaj, de l ájnas dav giehttot åvddål åtsådime. Jus ovttaskasas lea sohkardávda, váibmovihki riegádeami rájes dehe soames soarttat váivi váibmouvssohiin lea dehálaš ahte dan dieđiha vuostáváldimis áiggil ovdal dutkama. Jus ulmutjin la diabetes, tsåhkevihke riegádimes jali muhtemlágásj vájvve tsåhkekláffaj de l ájnas dav diededit duostudahkaj ájge bále åvddål åtsådime. Dat guoská olbmo dikšojuvvo varanjárbudan dálkasiin dehe kortasonatableahtaiguin. Galggá aj diehtet jus dálkuduvvá varranjárbbodim dálkkasijn jali kortisontablehtaj. Jur ovdal dutkama ovttaskas manná hivssegis ja guđđe čoali ja ráhku. Jur åtsådime åvddåla manná hivsigin ja tjoalev ja gådtjårágáv duobbmi. Got dutkamuš dáhpáhuvvá ? Gåktu åtsådibme dagáduvvá ? Go dutkojuvvo olmmoš velleha gurut gilgga nalde seaŋgabeaŋkkas. Gå åtsåduvvá de vellaj gåro bielen vällahimsajen. Doavttir álgá guldalemiin ovdaravssa suorpmain bahtačoalis. Dåktår gulldalahtjá tjuvdijn prostatav bahtatjoalen. Dasto dolvojuvvo ultrajietnasoabbi várrogasat moadde centte bahtačoallái. Dan maŋŋela tsåkkåduvvá ultrajiednainstrumännta várrogit sisi moadda sentimehtera bahtatjoale sisi. Dat ii bávččat muhto soaitá orrut unohas. Ij báktji valla máhttá vájvven dåbddut. Ultra-jietnasoabbekanála bakte doavttir doalvu nálu mii gevtojuvvo váldit iskosa ovdaravssas. Ultrajiednainstrumenta kanála tjadá dåktår nálov tsåggå majna prostatas bähkátjijt válldá. Eatnasat dovdet beare mearkkašmeahttun gibu dehe ii oppanassiige gibu. Ienemusá dåbddi uhtses báktjasav jali e åbbå báktjasav. Muhto jus ovttaskas atná ahte bávččaga sáhttá oažžut báikkálašjámiheami. Valla jus adná bávtjes de máhttá jábmedimev sierra rumájoassáj oadtjot Dutkan váldá sullii kvártta. Åtsådibme válldá bájken kvártav. Mot olmmoš veadjá maŋŋil ? Gåktu dåbddu maŋŋela ? Lea dábálaš ahte ovttaskas oažžu vara siemagolgosii, gožžii dehe baikii maŋŋil. Dábálasj la oadtjot varáv sájolåssjkusij, gådtjåj jali bajkkaj maŋŋela. Dat ii mearkkaš ahte juoga lea vearrut. Ij vuoseda juoga l boasstot. Olbmoš sáhttá dovdat vehá bákčasa ja dovdat cissahoahpu dakkaviđe maŋŋel. Máhttá bávtjestit ja gådtjåniedav dåbddåt dalága maŋŋela. Manin dutkan dárbbahuvvo ? Manen la åtsådibme dárbulasj ? Manin dutkan dárbbahuvvo ? Manen la åtsådibme dárbulasj ? Iskkus váldojuvvo ovdaraksaravssas Bähkásj váldeduvvá prostatarávsás Ovdaraksa lea raksa mii lea gožžaoari bajit oasi birra gožžarágu vuolde. Prostata l ráksá mij la gådtjåbåhtså bajep oase birra jur gådtjårágá vuollelin. Ovdaravssa doaibman lea válbmet fievrridangolgosa sagahansellii. Prostatarávsá doajmma l dahkat dålvudimlåssjkusav sájojda. Ovttaskas sáhttá oažžut guođđit gođusiskosa ovdaravssas dutkan dihte leago borašdávdaseallat das. Oadtju aj guodet tsuodtsaåtsådimev prostatas åtsådittjat jus gávnnuji bårredávddasella. Gođusiskkus lea olu unna gođusbinnát mat váldojuvvojit ja dutkojuvvojit. Tsuodtsaåtsådibme l sieldes smávva biehke tsuottsas ma ålgus váldeduvvi ja åtsåduvvi. Gođusiskkus gohčoduvvo maid biopsan. Tsuodtsaåtsådibme gåhtjudallá aj biopsiddjan Álggos dahkko eará dutkamat Vuostak ietjá åtsådime dagáduvvi Erenomážit guovtti dilálašvuođas gođusiskkus lávejuvvo váldot. Guovten bálen válldá tsuodtsaåtsådimijt. Nubbi lea jus nu gohčoduvvon PSA-árvu lea loktanan. Vuostasj åtsådimev válldá jus PSA-árvvo l aledum. PSA lea ávnnas mii válbmejuvvo ovdaravssas ja golgá varrabánas. PSA l ábnas mij dagáduvvá prostatan ja vuotjoduvvá varraváren. PSA-árvu sáhttá dárkkistuvvot dábálaš varraiskosiin. Iemelágásj varraåtsådimijn máhttá PSA-árvvo gehtjaduvvat. PSA-árvu sáhttá leat loktanan jus ovttaskasas lea ovdaraksa sturron. PSA-árvvo máhttá aledum jus la prostatastuoredibme. Eará sivat loktanan PSA-árvui sáhttet leat jus olbmoš lea infekšuvdna dehe vuolši ovdaravssas, muhto maid jus olbmos lea ovdaraksaborašdávda. Ietjá oare aledum PSA-árvvuj máhttá jus la infeksjåvnnå jali inflammasjåvnnå prostatan, valla aj jus la prostatabårredávdda. Loktanan PSA ii vuolgge danin sihkkarit ovdaraksaborašdávddas. Aledum PSA ij dárbaha årrot prostatabårredávdda. Gođusbinnát dutkojuvvojit mikroskohpas Tsuodtsabiehke åtsåduvvi mikroskåhpajn Dat gođusbinnát mat váldojuvvojit ovdaravssas sáddejuvvojit mikroskohpalaš dutkamii mii addá vástádusa leago ovdaravssas borašdávda dehe ii. Tsuodtsabiehke ma ålgus váldeduvvi prostatarávsás rájaduvvi mikroskåhpa åtsådibmáj mij vásstet jus bårredávdda gávnnu prostatan jali ij. Borašdávdagođus mearriduvvo dasto skála mielde mii gohčoduvvo Gleason. Bårredávddatsuodtsa árvustaláduvvá de Gleason skála milta. Nu dat dáhpáhuvvá Nåvti dagáduvvá Nu dat dáhpáhuvvá Nåvti dagáduvvá Antibiotika dehálaš válmmastallan Antibiotika l ájnas gárvedibme Gođusiskosa oktavuođas oažžu dábálaččat antbiotihkatableahta. Tsuodtsaåtsådimen álu oadtju antibiotikatabletav. Muhtumin oažžu maid mielde antibiotihkatableahta ruoktot vai sáhttá váldit moadde diimmu maŋŋel. Muhttijn oadtju aj maŋen antibiotikatabletav häjmmaj båråtjit moadda tijma åtsådime maŋŋela. Lea hui dehálaš váldit tableahtaid eastadan dihte infekšuvnnaid. Sieldes ájnas la tablehtajt bårråt infeksjåvnås besatjit. Jus lea hearki soames soarttat antibiotikai, ovdamearkka dihte penicilliidna, lea dehálaš váldit oktavuođa dainna klinihkain dehe vuostáváldimiin gos dutkan boahtá dahkkot. Jus la allergiddja muhtem antibiotikatjärddaj, buojkulvissan pensilijnnaj, de l ájnas aktavuodav válldet klinijkajn jali duostudagájn gånnå åtsådibme dagáduvvá. Dálkkodeami sáhttá dárbbahit rievdaduvvot Dálkudibme máhttá rievddaduvvat Jus váldá Warandiippat varanjárbudandálkasa das galgá almmuhit vuostáváldimii vahku ovdal dutkama. Jus bårrå varranjárbbim dálkkasav Warana tjerdas de galggá duostudahkaj diededit dán birra vahkov åtsådime åvddåla. Vara PK- árvvu ferte geargat divvut, dat mearkkaša ahte varra galgá geargat giellut dego dábálaččat. Vará PK-árvvo hähttu háhppidit rievddaduvvat, dat javllá varra galggá máhttet giellot iemeláhkáj. Dat doavttir gii lea mearridan dálkasa galgá geahččat bearrái ahte dosa unniduvvo ovdal dutkama. Dåktår gut la Waránav tjállám galggá dálkasmierev unnedit åtsådime åvddåla. Vuostáváldin ferte maid oažžut diehtit áiggil jus olbmoš lea vihki váibmouvssohiin, váibmovihki riegádeami rájes dehe uvssotprotesa. Seamma ášši guoská jus lea leamaš bakteriijainfekšuvdna váibmouvssohiin. Duostudahka hähttu aj diedojt oadtjot ájge bále jus la vihke tsåhkekláffajn, tsåhkevihke riegádimes jali dahkokláffa Sämmi l aj jus la årrum bakteriainfeksjåvnnå tsåhkekláffajn. Jus olbmoš lea sohkardávda dehe dikšojuvvo kortasonatableahtaiguin lea maid dehálaš dieđihit dan vuostáváldimii. Jus la diabetes jali kortisontablehtaj dálkuduvvá de l aj ájnas duostudahkaj diededit. Antibiotihkadikšun ferte muddejuvvot juohke persovnna sierra váttuide. Antibiotikadálkudibme hähttu hiebaduvvát juohkka ulmutja sierralágásj vigijda. Dutkan manná jođánit Åtsådibme manná ruvva Ieš dutkan váldá sullii kvártta ja sáhttá dahkkot jámálkeahttá. Åtsådibme válldá bájken kvártav ja máhttá dagáduvvat jábmedime dagi. Dat lea oalle eaŋkilis ja jođánis dutkan man measta buot sáhttet čađahit. Le viehka álkkes åtsådibme mij ruvva manná ja vargga gájka dav gierddi. Jur ovdal dutkama ovttaskas manná hivssegis ja guđđe čoali ja ráhku. Jur åtsådime åvddåla manná hivsigin ja duobbmi tjoalev ja gådtjårágáv. Dihto buohcciviesuin sáhttá ovdal dutkama leat ožžon nu gohčoduvvon mikrobahtačoalledoidima man ovttaskas galgá leat váldán ruovttus. Muhtem skihpadåbijn máhttá åtsådime åvddåla oadtjum mikrolavemaŋŋav majt hejman la válldám. Go dutkojuvvo ovttaskas veallá seaŋgabeaŋkka nalde. Gå åtsåduvvá de vällaj gåro bielen vällahimsajen. Goruda vuolit oassi lea báljis ja sihkaldat gokčá vuolleoasi. Vuollerumáj la rihttsot ja sigárdahka gåbttjå vuollevájmov. Doavttir álgá guldalemiin ovdaravssa suorpmain bahtačoalis. Dåktår álggá prostatav tjuvdijn bahtatjoalen gulldalit. Ovdaraksa lea dássil, divttis ja vehá elastalaš. Prostata l álu sjallat, tjavdes ja vehik vanádahtte. Jus ovdaraksa lea garrasit go dábálaččat sáhttá dat leahkit mearka borašdávddas. Jus prostata dåbddu garrasabbon ja tjavŋagabbon gå iemeláhkáj de máhttá dåbddomärkka bårredávddaj. Ultrajietna addá gova ovdaravssas Ultrajiedna vaddá gåvåv prostatas Dasto ovdaraksa dutkojuvvo ultrajiena vehkiin. Prostata maŋŋela åtsåduvvá ultrajienajn viehkken. Nu gohčoduvvon Ultra-jietnasoabbi dolvojuvvo várrogasat veháš mátkki bahtačoallái ja doavttir golaha moadde minuhta ovdaravssa dutkamii. Ultrajiednainstrumännta tsåkkåduvvá várrogit unnan bahtatjoalláj, ja dåktår prostatav åtsåt moadda minuvta. Ultra-jietnasoabbi lea sullii 20 centimehtera guhkki, muhto beare bajimus oassi dolvojuvvo sisa moadde centimehtera. Ultrajiednainstrumännta l bájken 20 sentimehtera guhkke, valla l val ålgomus oasse mij sisitsåkkåduvvá moadda sentimehtera. Soappi čađamihttu lea sullii 2,5 centimehtera. Instrumenta diamehter la bájken 2,5 sentimehtera. Soappi siste lea Ultra-jietnasáddejeaddji. Instrumentan la ultrajiednarájan. Dat sádde jietnabáruid maidda dasto goruda siskkit orgánat dávistit. Rádjá jiednabárojt ma maŋŋela rubmaha orgánajs reflekteriduvvi. Ultra-jietnabárut dolvojuvvo dihtorii mii muhtá daid govvan maid doavttir vuorustis sáhttá oaidnit govvašearpmas. Ultrajiednabáro sirdeduvvi datåvrråj mij dajt gåvvån dahká mav dåktår máhttá gåvvåsjerman vuojnnet. Govva lea čáhppesvielgat ja addá čađačuhppojuvvon gova ovdaravssas. Gåvvå l tjáhppisvielggat ja gåvåt prostatav doarestjuohpastagán. Gođus váldo olggos biopsanáluin Tsuodtsa ålgus váldeduvvá biopsiddjanálujn Dan maŋŋel váldo gođusiskkus ravssas. Dan maŋŋela váldeduvvi tsuodtsaåtsådime tsuottsas. Ultra-jietnasoabbi lea kanálas gosa biopsanállu coggojuvvo. Ultrajiednainstrumentan gávnnu båhttså man sisi biopsiddjanállo sisi tsåkkåduvvá. Nállu čađamihttu lea moadde millimettara. Nállo l moadda millimehtera diamehterin. Dat čuggejuvvo čoallešliiveasi čađa ovdaraksii. Tjuoggiduvvá tjoalletsuottsa tjadá prostatáj. Ultra-jietnagova vehkiin govvašearpmas sáhttá doavttir siktet nálu nu ahte dat deaivá njuolga. Ultrajiednagåvåjn viehkken dåktår gåvvåsjerman nálujn siktit vaj ållu riekta tjuoggi. Nálus lea lihtti mii jođánit čuggejuvvo ovdaraksii ja mii dievvá ovdaraksagođđosiin. Nálon la lihtásj mij háhppelit tjuoggiduvvá prostataj ja dievdeduvvá prostatatsuottsajn. Dávjjimusat doavttir čugge máŋgii ja váldá iskosiid ovdaravssa sierra báikkiin. Dájvvámusát dåktår tjuoggi moaddi åtsådimev váldátjit umasslágaśj sajijs prostatan. 8 ja guoktenuppelot iskosa leat dábálaččat. Dábálasj la gávtsijn ja lågenangudájn åtsådimijn. Sáhttá dovdot vehá unohas Máhttá dåbddut vehik vájválasj Ieš Ultra-jietnasoabbi ii atte mangelágán bákčasa muhto sáhttá unohastit vehá. Ultrajiednainstrumännta ij báktji valla máhttá vájvven dåbddut. Go dat deddojuvvo ovdaraksii sáhttá dovdot cissahoahppu. Gå dietteduvvá prostata vuossti de máhttá gådtjåniedav dåbddåt. Danin lea buorre guđđet ráhku ovdal dutkama. Danen la buorre gådtjårágáv duobbmit åtsådime åvddåla. Go gođusbinnát váldojuvvojit biopsanáluin dat sáhttá orrut unohas ja muhtimin bávččagit. Gå tsuodtsabiehke ålgus váldeduvvi biopsiddjanálujn de máhttá vájvven dåbddut ja muhttijn báktjasin. Measta buot geat leat čađahan iskkusváldima vásihit ahte sii leat dovdan beare unnánaš bákčasa dehe eai oppanassiige bákčasa. Vargga gájka gudi li tjadádum åtsådimev dåbddi sij li val vehik báktjasav dåbddåm jali e åbbå báktjasav. Lea vejolaš oažžut báikkálasjámiheami jus šaddá garra gihppu. Máhttelis la oadtjot jábmedimev sierra rumájoasen jus ilá báktji. Jurddašit maŋŋel dutkama Váraj biedjat åtsådime maŋŋela Gožžaráhkoinfekšuvnna vealtimii lea buorre juhkat valjit nu ahte ráhku doidasa buhtisin. Gådtjåinfeksjåvnås besatjit la buorre ednagav juhkat vaj gådtjåráhká rájnnasin dåjdeduvvá. Lassedávddat ja riskkat Vidjura ma vil vájvedi ja vádá Varra siemagolgosis, gožžas ja baikkas lea dábálaš dakkár dutkama maŋŋel iige leat makkárge mearka sivas. Varra sájolåssjkusin, gåttjån ja bajkan la dábálasj dakkir åtsådime maŋŋela ja ij la märkka juoga l boasstot. Olmmoš sáhttá dovdat vehá bákčasa ja dovdat cissahoahpu dakkaviđe maŋŋel. Máhttá aj bávtjestit ja gådtjåniedav dåbddåt jur maŋŋela. Varra siemagolgosis sáhttá leat guhkit áiggi, muhtimin máŋga vahku. Varra sájolåssjkusin máhttá årrot guhka ájgev, muhttijn moadda vahko. Varra gožžas ja baikkas láve mannat meaddel moatti beaivvis. Varra gåttjån ja bajkan álu vássá moadda biejven. Vaikko lea ožžon antibiotihka eastadan dárkkuhusas olmmoš sáhttá muhtimin oažžut infekšuvnna man baktearat leat dagahan. Vájku l antibiotikav oadtjum infeksjåvnåv hieredittjat de máhttá muhttijn huoman infeksjåvnåv oadtjot mij la bakteriajs sjaddam. Riska lea stuorimus vahku maŋŋel dutkama. Vádá l stuorámus vahkon åtsådime maŋŋela. Jus olmmoš oažžu febera ja dovdá iežas skibasin galgá dakkaviđe váldit oktavuođa doaktáriin dehe mannat fáhkkavuostáváldimii. Jus riek báhkkan buollá ja skihpasin dåbddu de dalága galggá dåktårijn aktavuodav válldet jali mannat hähkkaduostudahkaj. Manin dutkan dárbbahuvvo ? Manen la åtsådibme dárbulasj ? (ca 2 sidor) (ca. 2 sidor) Nu dat dáhpáhuvvá (ca 4 sidor) Nåvti dagáduvvá (ca. 4 sidor) Čálli: Fredrik Sundén, doavttir, spesialiseren monemuččaide ja gožžaráhkuide, Kirurgiska kliniken, Helsingborgs lasarett Tjálle: Fredrik Sundén, dåktår, spesialiseridum månemijda ja gådtjåj, Kirurga klinijkka, Helsingborga lasarähtta Devdnejeaddji: Kari C. Toverud, sertifierejuvvon medisiinnalaš devdnejeaddji, Oslo, Norge Gähttje: Jan Adolfsson, dåktår, spesialiseridum månemijda ja gådtjåj, Stáhta gárvedibme medisijnna árvustallamij 1177 Vårdguiden redakšuvdna ja redakšuvdnaráđđi leat maid duddjon, dárkkistan ja dohkkehan buot sisdoalu. Gájkka sisadno l aj giehtadaládum, gehtjadum ja dåhkkidum redaksjåvnås ja redaksjåvnnårádes 1177 Vårdguiden.