aestus.html.xml
Áŧestus leat garra fuolla ja ballu mii sáhttá dovdot olles gorudis, ja man eatnasat ožžot muhtumin. Goavgge l garra dåbddo hujás ja balos mav ålles rumáj dåbddå, ja majt ienemusá muhtem bále dåbddi. Áŧestus sáhttá leahkit unohas, muhto olmmoš galgá goit dahkat dan man háliida iige vealtit dilálašvuođaid main jáhkká oažžut áŧestusa. Goavgge máhttá vájvedit, valla galggá huoman gähttjalit dahkat majt sihtá ja ij garvvet vidjurijs massta jáhkká goavget. Áŧestus leat reakšuvnnat nearvasystemas maid ii sahte stivret ieš. Goavgge l signála närvvavuogádagán majt iesj ij máhte stivrrit. Lea buorre dovdat ahte áŧestus ii leat váralaš ja ahte dat manná meaddel veháš áigge geažis. Buorre l diehtet goavgge ij la vádálasj ja agev vássá muhtem ájge duogen. Sáhttá dovdot oppa gorudis Máhttá dåbddut ålles rubmahin Go lea áŧestus dovdá iežas balus ja leaboheapmin. Goavgen årrot la sieldes balov ja ráfedimev dåbddåt. Dat lea garra dovdu mii sáhttá dovdot oppa gorudis. Le garra dåbddo mav ålles rumáj dåbddå. Seamma áigge go olmmoš šaddá leaboheapmin sáhttá váibmu časkit jođáneappot ja garraseappot, vuoigŋan šaddá jođáneabbon ja deahkit geassásit čoahkkái. Máhttá tsåhke ruvábut ja tjavgabut svargadit avtabále gå ráfeduvvá, vuojŋadahka sjaddá ruváp ja oattje aktij gieseduvvi. Olmmoš sáhttá álgit bivastuvvat, oaivi jorggistit, doarggistit dehe veadjit heajuid, dehe dovdat deattu rattis, nu ahte lea lossat vuoigŋat. Bivástuvvagoahtá, åjvijs sjaddá, skielbestahtjá jali nievret viedjegoahtá jali dättov ratte badjel dåbddåt, degu gássjel vuojŋŋat. Álggos dovdu šaddá garrasit ja garrasit, muhto veháš áigge geažis doarggástus ii laso. Vuostak dåbddo tjavggá ja tjavggá, valla oanegattjan ij desti tjavga. Dalle olmmoš láve álgit lotkkoduvvat ja áŧestus unnu. De álu luossjvedahtjá ja goavgge unnu. Áŧestus sáhttá dovdot balddihahttin. Goavgge máhttá baludissan dåbddut. Muhto dat orru álo lojit veháš áigge geažis, iige leat váralaš. Valla oanegattjan agev suodnu, ja ij la vádálasj. Áŧestus sáhttá dovdot iežálágánin sierra gerddiid. Goavgge máhttá umassláhkáj dåbddut umasslágásj bále. Iige álo dieđe ahte dat man dovdá gorudis lea áŧestus. Ja ij agev dádjada goavgen la. Muhtumin gevto sátni áŧestus go olmmoš dovdá juoga lea váivi. Muhttijn adná bágov goavgev gå adná juoga l vájvve. Dadjo ahte olbmos lea áŧestus ovdamearkka dihte go lea geahččaleapmi skuvllas dehe go lea olu bargu. Javllá goavgen la buojkulvissan skåvlå gähttjalibmáj jali gå l enas barggon. Muhto áŧestus lea juoga eanet go dát juohke beaivásaš leabohisvuohta. Mii soaitá dárkkuhit hoahpu. Valla goavgge l ienep gå sahtebiejve ráfedibme, mij márjju l diertjestime birra. Olmmoš ii álo dieđe manin oažžu áŧestusa Ij agev diede manen goavget Eatnasat ožžot áŧestusa muhtimin, muhto dat lea earálágan man olu ja man dávjá. Ienemusá goavgedi muhtem bále, valla l umassláhkáj man garrasit ja man dájvvalakkoj. Muhtimat ožžot áŧestusa moadde háve. Muhtema goavgedi val ájnegis bále. Earáin sáhttá leat garra áŧestus mii dávjá geardu, dehe áŧestus mii bistá guhká. Muhtemijn la garra goavgge mij álu ruopptot boahtá, jali goavgge mij bissu guhka ájgev. Olmmoš sáhttá maid oažžut oanehis áŧestusdohppehallama mii manná badjel jođánit. Máhttá aj oadtjot oanegis ångestattacker ma ruvvá vássi. Muhtumin olmmoš diehtá manin oažžu áŧestusa. Muhttijn diehtá manen goavget. Dat sáhttá šaddat go olmmoš vásiha soames váttis ášši, dego ahte soamis gean buot dovdet jápmá. Máhttá goavgedit gå vijor la vájvve, degu gev dåbddå jábmá. Olmmoš sáhttá oažžut áŧestusa jus lea šaddan veahkaváldot. Máhttá goavgedit jus la illastuvvam. Dehe jus soamis lea leamaš baháguren neahtas, dehe geahččalan beahttit dehe ávkkástallat suinna. Jali jus soames la årrum bahá värmmádagán, jali gähttjalam biehttet jali suv ávkástallam. Muhtimat ožžot áŧestusa iskosa dehe barguiváldinjearahallama ovdal. Muhtema goavgedi gähttjalime jali barggoságajdahttema åvddåla. Dehe go galgá dahkat juoidá masa ii liiko. Jali gå galggá juoga sierralágátjav dahkat majt adná baludissan. Dat sáhttá leat váttis, muhto olmmoš diehtá goittotge manin lea áŧestus. Máhttá årrot sieldes vájvve, valla diehtá gåjt manen goavgen la. Dat soaitá dahkat álkibun gierdat dan. Giehpedis gillat. Áŧestusa sáhttá oažžut maid jus juhká viinni dehe geavtá gárrenmirkkuid. Goavget aj gå alkoholav juhká jali drogajt adná. Áŧestus sáhttá šaddat maid olbmo dieđikeahttá manin, dehe áššiin main jurddaša eai galggale addit áŧestusa. Máhttá aj goavgedit váni diedek manen, jali majs ij jahke galggá goavgedit. Dat sáhttet muhtumin dagahit áŧestusa váivvibun ja dahkat olbmo eanet balolažžan. Muhttijn goavgev vájvebun dahká ja ienebut balldá. Ii leat mangelágán čielga rádji dán soarttat áŧestusaid gaskkan. Ij gávnnu tjielggá mierre dáj goavggehámij gaskan. Soaitá maid leahkit nu ahte olmmoš diehtá mas áŧestus vuolgá, muhto goittotge atná ahte dat lea ila garas, ovdamearkka dihte jus oažžu váibmodearpama, illáveaju ja bivastuvvama ovdal geahččaleami dehe tenttaid. Vájku diehtá manen goavget máhttá goavgev ilá garrasin adnet, buojkulvissan jus oadtju tsåhkenjuolav, åjvijs sjatta ja bivvasijt gähttjalimij jali tentámaj åvddåla. Váikkuha nahkáriidda ja dovdduide Bájnasj oademav ja dåbdojt Áŧestus sáhttá dagahit ahte olbmoš lea váttis muossánit ja oađđit bures. Goavgge máhttá dahkat dav vájvven luossjvedit ja buoragit oadet. Olmmoš sáhttá badjánit ihkku ja dainnalágiin oažžut nahkáriid gaskaduvvát, dehe oažžut ila unnán nahkáriid. Máhttá smaredit ijájn ja nåvti oadem hiemssiduvvá jali ilá binná oademav oadtjot. Áŧestus sáhttá maid dahkat ahte olmmoš šaddá leaboheapmin, gierdameahttumin ja erdui dehe nu ahte álkibut šaddá surolažžan ja álgá čierrut. Goavgge máhttá aj dahkat vaj sjaddá juolodibme, gierddamahtes ja suhtisj, jali giehpebut håjeduvvá ja tjierrogoahtá. Áŧestus áŧestusa dihte Goavgge goavgedibmáj Áŧestus sáhttá addit garra dovdduid ja reakšuvnnaid gorudis ahte olmmoš sáhttá jáhkkit ahte jápmá dehe šaddá jallan. Goavgge máhttá nåv garra dåbdojt ja tjuovvusijt rubmahin vaddet vaj jáhkká l jábmemin jali vuodalime. Dat sáhttá leahkit nu váivi ahte ovttaskas geahččala dahkat buot vealtin dihte ahte dat ii gearddo. Máhttá nåv vájvve vajku majt dahká vaj ij vat goavgeda. De máhttá goavgedit balos goavgedittjat. Dalle sáhttá oažžut áŧestusa daningo ballá ahte oažžu áŧestusa. Gåhtjudallá vuorddemgoavggen. Dat gohčoduvvo vuordináŧestussan. Máhttá aj ballat goavgedimes iehtjádij siegen, ja adnet dav vájvven giehttot. Maid ieš sáhttá dahkat ? Majt máhttá iesj dahkat ? Áŧestusas sáhttá beassat luovos. Máhttá goavgev gádodit. Dávjá olmmoš sáhttá gávdnat iežas vugiid gieđahallat iežas áŧestusa. Álu máhttá ietjas vuogijt gávnnat suv goavgev dåjmadit. Dá leat moadde guigosa: Dála li muhtem gätjástusá. Láve veahkehit muitalit áŧestusas soapmásii gean olis dovdá iežas oadjebassan. Máhttá viehkedit giehttot ietjas goavge birra ulmutjij gejna dåbddå jasskavuodav. Bidjamiin sániid iežas váttis dovdduide sáhttá dahkat álkibun jurddašit ja ipmirdit daid. Bágojt hábmedit ietjas vájves dåbdojda máhttá giehpedit ájádallat ja dajt dádjadit. Máŋgasa veahkeha dat maid ahte čállá váttis dovdduin, dehe mále dehe luovvat eará ládje. Moaddásijda viehkev vaddá aj tjállet vájves dåbdoj birra, jali bájnnet jali dahkat ietjáláhkáj. Hoahppu sáhttá maid dagahit áŧestusa. Diertjestibme máhttá goavgev lasedit. Jus lea huššái olmmoš sáhttá jurddašit got sáhttá unnidit huša, ja dainna lágiin maid unnidit áŧestusa. Jus la diertjestum de máhttá ájádallat gåktu diertjestibme unnedit, dan láhkáj aj goavgev unnedit. Olmmoš sáhttá dahkat muossánan hárjehusaid. Máhttá dahkat luossjvedimhárjjidusájt. Dat gávdnojit láddet interneahtas dehe oastit cd:s apotehkas. Gávnnuji viedtjat värmmádagán jali oasstet cd:skierron dálkasboargálin. Áŧestus dagaha ahte olmmoš nohkká heajubut. Goavgge álu dahká vaj oaddá nievrebut. Muhto jus lihkostuvvá nohkkat bures sáhttá dat unnut. Valla jus vuorbástuvvá buoragit oadet de máhttá unnot. Danin lea dehálaš geahččalit oađđit ortnegiid. Danen la ájnas gähttjalit váttugit oadet. Áŧestus sáhttá unnut jus lihkada, hárjehallamiin ja vázzimiin. Jus labut, mássjki jali váttse de goavgge máhttá unnot. Jus borgguha, nuvske, juhká viinni dehe juhká olu gáfe olmmoš sáhttá geahččalit unnidit dan ja oaidnit jus dat veahkeha. Jus suovas, snukti, alkoholav juhká jali juhká edna káfav de máhttá gähttjalit unnedit dajt ja gähttjat jus viehket. Olu nikotiidna ja koffeiidna sáhttá lasidit áŧestusa ja dahkat ahte olmmoš nohkká heajubut. Edna nikotijnna ja koffeijnna máhttá goavgev lasedit ja dahkat vaj nievrebut oadá. Olmmoš sáhttá lohkat áŧestusas dehe oažžut guigosiid earáin, ovdamearkka dihte interneahtas. Máhttá goavge birra låhkåt jali iehtjádijs gätjástusájt oadtjot, buojkulvissan internehtan. Gávdnojit searvvit maidda sáhttá searvat mat sáhttet doarjut guigosiiguin ja neavvagiiguin. Gávnnuji siebre majda máhttá säbrrat ma máhtti doarjjot gätjástusáj ja rádij. Jus háliida hupmat soapmásiin, sáhttá riŋget soamis telefonfáktii mat gávdnojit. Jus sihtá ulmutjijn ságastit, de máhttá skuolkkat telefåvnnåjourajs muhtemij. Olmmoš ii galgga juhkat viinni dehe váldit gárrenmirkkuid áŧestusa unnideapmái. Ij galga alkoholav juhkat jali ietjá drogajt válldet unnedittjat ietjas goavgev. Dat soaitá orrut veahkeheame bottažii, muhto áŧestus boahtá ruovttoluotta ja dalle soaitá šaddat vearrábun. Máhttá dåbddut vaj viehket jur dalloj, valla goavgge boahtá ruoptus ja de máhttá väráp sjaddat. Makkár veahki olmmoš sáhttá oažžut ? Makkir viehkev máhttá oadtjot ? Olmmoš sáhttá maid oažžut veahki gávdnat vuogi beassat áŧestusas. Máhttá aj viehkev oadtjot vuogijt gánnat goavges bessat. Dábáleamos dikšun lea soames lágan ságastanterapiija, dálkasat dehe muosáheapmi. Dábálamos dåmajdibme l ságastimterapiddja muhtem hábme, dálkas jali luossjvedibme. Dat mii doaibmá ovtta persovdnii ii soaitte doaibmat nubbái. Mij doajmma avta ulmutjij márjju ij dåjma iehtjádij. Danin lea dehálaš ahte oažžu veahki mii lea heivehuvvon dasa maid ieš dárbbaha. Ájnas la viehkev oadtjot mij la hiebadum milta majt iesj dárbaj. Ovttaskas sáhttá álgit váldimiin oktavuođa nuoraidvuostáváldimiin, ohppiiddearvvašvuhtii dehe dearvvašvuođaguovddážii. Máhttá álgget gå aktavuodav válldá nuorajduostudagájn. Oahppevarresvuodajn jali varresvuohtaguovdátjijn. Jus dárbbahuvvo sáhttá dat gean deaivá veahkehit ovttaskasa oažžut oktavuođa ovdamearkka dihte psykologain dehe doaktáriin. Jus la dárbulasj de máhttá gejna gávnat viehket aktavuodav válldet buojkulvissan psykologajn jali dåktårijn.