bargojearahallan-ns.90525.aspx.html.xml

Barggo Duodje Davvisámegiella SámigiellaBarguDearvvšvuohtaStipeandaKultuvra & asttuáigiOahppuVuoigatvođat Julevsámegiella BarggoJulevsámegiellaKultuvrra & asstoájggeRiektáStipenndaVarresvuohta Bargu Julevsámegiella Dearvvšvuohta Kultuvrra & asstoájgge Stipeanda Riektá Kultuvra & asttuáigi Varresvuohta Oahppu Sámigiella Vuoigatvođat Infonuorra Bargu Julevsámegiella 1. 1. JEARAHALLAMIS Ž Muitte ahte bargojearahallamis sáhttet leat guokte dahje vihtta bargii fitnodagas geat leat mielde jearahallamis. SÁGÁJDAHTTEMIN Ž Vuorde barggovaddes li guovte gitta vihttasa rádjaj ságájdahttemin. Dearvvat buohkaid náno gieđian ja geahča njuolgga čálmmiide go dearvvahat. Gájkajt lanján giedajn buorástahte. Gehtja gájkajt tjalmijda gå buorástahtá. Ž Lea aibbas lunddolaš leat balus, muhto sii geat čohkkájit nuppebealde beavddi leat maiddái dábálaš olbmot. Ž Árvvedahtte dån le balon, valla gudi bievde nuppe bielen tjåhkkåhi li iemelágásj ulmutja. Sis lea seamma beroštupmi gávdnat buori bargi seamma og don leat fállamin iežat máhttuid. Ájnas le sidjij diededim bargov ” vuobddet ” degu dunji le ájnas ietjat máhttudagájt barggen ” vuobddet ”. Rávva:Váldde gulul – leage lunddolaš – galgá leat somá ! Buorre diedo: Tjåhkudalá – åro ietjat láhkáj – måreda ! 2. 2. DÁBÁLAŠ GÁŽALDAGAT VUORDIMIS Ž Manne ohcet barggu ? IEMELÁGÁSJ GATJÁLVISÁJT MAJT MÁHTÁ OADTJOT Ž Manen bargov åtså ? Ž Manne galget du bidjat virgái ? Ž Manen duv galggap bálkkit ? Ž Mo govvida bargoaddi / oahpaheaddji / bargoskihpárat du ? Ž Gåktu lulu duv barggovádde / åhpadiddje / duv barggorádna duv gåvvit ? Ž Mat leat du buori ja bahá siiddut ? Ž Ma li duv buorre biele / nievres biele ? Ž Mo ceavzzat hušša/árvvoštallama/áigemearrádusaid ? Ž Gåktu diertjestimev / lájtov / mierredimájgijt gierda ? Ž Gos oainnat iežat viđa jagi geahčen ? Ž Majt vidá jage duogen dagá ? Ž Goas sáhtat álgit bargui ? Ž Goassa máhtá álgget ? Ž Makkár vuordámušat lea bálkái ? Ž Majt bálkkán vuordá ? Ž Maid barggat ástoáiggis ? Ž Majt ásstoájgen dagá ? Ž Muital maid leat bargan maŋimuš jágiid ? Ž Giehto majt maŋemus jagijt le dahkam. Smiehta: Gievrras ja geanuhis siidduid, mo leat olmmožin / bargin, smiehta iežat mihttomeriid ja guorahala ovddalgihtii mii lea rivttes bálká (Jeara earain geat leat seammalagan bargguin, dahje gulaskutta fágalihttuin). Ájádalá: Buorre biele, nievres biele, makkir ulmusj / bargge le dån, ájggomusá ja åtsåda åvddåla mij le bargguj vuogas bálkká. (Sáhkada iehtjádij sämmilágásj bargon jali ihkap fágasiebrijn). 3. 3. MAID GALGGAŠIT VÁSTIDIT ? MAJT VIERTTI VÁSSTEDIT ? Ž Vuosttažettin: leat lunddolaš ja duođalaš. Ž Åvdemusát; åro ietjatláhkáj ja váges. Ž Gudal ja smiehta ovdal go vástidat gážaldagaid. Ž Gulldala ja ájádalá gatjálvisájt åvddål gå vássteda. Ž Ále hala fastit boares hoavddaid, bargoskihppáriid ja bargosajiid birra. Ž Ale nievret åvdep barggovaddij / barggorádnaj jali bargosaje birra sáhkada. Ž It dárbbaš vástidit boahtteáigge áhpehisvuođa plánaid birra, oskkuid birra, dahje seksuála birra. Ž Ij dárbaha gatjálvisájt vásstedit jus ájgo iesselissan sjaddat, makkir jáhkkudahka, jali makkir seksuálalasj vuohke dujna le. Dákkár gážaldagat eai leat lunddolačča ja heivehahtti bargojearahallamis. Dákkár gatjálvisá e ságájdáhttemin hieba. Lea bargojearahallan, ja iige rihpat. Dát le ságájdahttem, ij le gatjádibme. It dárbbaš muitalit dološ mánnávuođa vásihusaid birra jus ii jerrojuvvo justa dan birra. Ij dárbaha dåbdåstit lågejagágin dujna lij dáhpe gárudijt nisskot – jus ij ságájdahtte sierraláhkáj dan birra gatjáda. 4. 4. MAID DON GALGGAŠIT JEARRAT ? MAN BIRRA GALGA GATJÁDIT ? Ž Mo lea bargobiras ? Ž Makkár le barggobiros ? Ž Gallis barget ossodagas gosa ieš leat ohcan barggu ? Ž Galles barggi åssudagán gånnå bargov åtsåv ? Ž Leago fitnodagas siskáldasoahppofálaldagat ? Ž Le gus diján sisŋásjåhpadus ? Ž Maid mielddisbuktá práktihkkálaččat go álmmuhusas bođii ovdan “ ollu mátkošteapmi barggo- oktavuođas ” ? Ž Álmmudusán tjuottjoj ” muhtem mano vierttiji märostuvvat ”. Majt dat javllá práktihkalattjat ? Ž Sáhtibehtet go muitalit fitnodaga struktuvrra / hámádaga ? Ž Máhttebihtit gus munji binnáv doajmmaháme birra giehttot ? Ž Goas mearredehpet virgái bidjama ? Ž Goassa mierredihpit gut bálggiduvvá ? Plánet ná: Dávja vástiduvvojojit gážaldagat jearahallamis maid don leat ovddalgihtii smiehtan. – Danne ! smiehta máŋgga lahkai / vejolašvuođaid ! Pláni: Gatjálvisájs majt le ájádallam åvddåla moatte li álu ságájdahttemin vássteduvvam- danen ájádalá moadda ietjá gatjálvisájt. RÁVVAGAT BARGOJEARAHALLAMII Ovdal jearahallama Ž Guorahala nu ollu go vejolaš dan barggu birra, masa leat ohcan ja dan fitnodaga birra mii virgái bidjá. BUORRE DIEDO GESI GALGGÁ BARGGOSÁGÁJDAHTTEMIJ Ságájdahttema åvddåla Ž Ájádalá nåv ålov majt máhtá åtsådum bargo birra ja viddnudagá mij galggá bálkkit. Jus leat ráhkkanan jearahallamii de čájehat buori beroštumi bargui Ž Čális ákkai mat muitalit iežat máhttuid ja manin oaivvildat ahte don leat rivttes olmmoš dán bárgui. Ságájdahttemij boahtet gárvedum vuoset dån le bargguj oalle mielos. Ž Tjále listav mij vuoset duv sierralágásj tjähppudagáv bargguj. Smiehta maiddái iežat buriid ja bahá siiddui. Ájádalá duv ietjat buorre ja nievres bielij birra. Go joavddat jearahallamii Ž Leage buhtis ja čáppa. Boahtem Ž Viertti diedon rájnas ja snivva årrot. Ž Gárvot barggu ektui. Ž Gárvvuna åhtsåm bargo milta. Jus ozat barggu bivttasbuvdii de gárvudat veahá earalahkai go dalle livččet ohcan bárggu advokáhta kantuvrii. Jus bargov åtså bivtasboargálin, máhtá ietjáláhkáj gárvvunit gå jus bargov advokahttakåntåvrån åtså. Gárvot nugo dutnje orru leamen lunddolaš Ž Mana buorreáiggis jearahallamii vai juovddat šihttonáigái – Go juovddat fitnodahkii de válddát oktavuođa vuostáiválddáhagain ovdal jearahallama. Vállji biktasijt maj soabtso. Ž Sulásta nuoges ájgev ságájdallamij jåvsådit - ja diededa ietjat mierredum ájge åvddålattjan resepsjåvnån. Justa ovdal jearahallama Ž Geavat moadde minuvtta baluid vajáldahttit. Jur åvddåla Ž Sieddoda ietjat nágin minuhta. Ž Finat hivssedis sihkkarvuođadihtii jus vel ii oroge dárbu. Ž Maná hivsigin - jasskavuoda diehti. Finat speadjalastimin ja njulgesteamin biktasiid. Jus ij ietján gå muodov ja ihkap sminkav gehtjastittjat. Ž Muitte bargoaddis lea positiiva beroštupmi dutnje ! Ž Barggovadden le dunji vuodon positijvalasj miella. Don han leat bovdejuvvon jearahallamii ! Dån ham sjaddi ságájdahttemij válljidum ! Maŋŋá jearahallama Ž Smiehta mo iežat mielas orui mannamin jearahallamis. Ságájdahttema maŋŋel Ž Ájádalá gåktu ságájdahttem manáj. Mainna ledjet duđavaš, ja mo galggat buoridit boahtte bargojearahallama ? Majna le dudálasj, majt máhtá buoredit jus vaden ietjá ságájdahttemij gåhtjoduvá ? Ž Ráhkkan jus šattat nuppi bargojearahallamii. Ž Gárveda ietjat jus nubbeságájdahttemij gåhtjoduvá.