latnja-laigomassii-ns.90557.aspx.html.xml

Barggo Duodje Davvisámegiella SámigiellaBarguDearvvšvuohtaStipeandaKultuvra & asttuáigiOahppuVuoigatvođat Julevsámegiella BarggoJulevsámegiellaKultuvrra & asstoájggeRiektáStipenndaVarresvuohta Bargu Riektá Dearvvšvuohta Varresvuohta Stipeanda Sámigiella Kultuvra & asttuáigi Infonuorra Oahppu Julevsámegiella Vuoigatvođat Riektá Vuoigatvođat Lájkkut lanjáv ls Áiggot go láigohit orronsáji, lanja dahje áodaga ? Galga gus lanjáv jali årudagáv lájggit ? Dalle lea buorre diehtit iežat vuoigatvuođaid ja geatnegasvuođaid. Buorre le ietjas riektáj ja välggogisvuodaj birra diehtet. Dá lea stohpoláigoláhka: Dála le lájggimláhka tjoahkkájgessusin: 1. 1. LATNJA GALGÁ OROHAHTTI Dát mielddisbuktá galgá leat viissis rohpeállodat, viissis lássasturrodat, galgá leat basadanlatnja ja málestanvejolašvuođat jnv.. Ladnja galggá årromláhkáj dåhkkit Sisanet vaj galggá vissa dáhttjaalludahka, vissa stuorrudahka vinndegijn årrot. Rávkalvis le galggá lávggot / navoldit ja málestit j n v máhttet. Muhtin láigoheaddjit badjelgehččet daid njuolggadusaid ja láigohit orronsajiid mat eai doala njuolggadusaid. Muhtem årudakniehke älla dudalattja ja lájggiji lanjájt ma älla jali lulun dakkir måkkåj dåhkkiduvvat. Gielda bearráigeahččá leatgo orronsájit njuolggadusaid ja lágaid mielde. Kommuvnna máhttá vásstedit jus ladnja dåhkki. 2. 2. GÁIBIT ČÁLALAŠ LÁIGOŠIEHTADUSA Njálmmalaš láigošiehtadus ii leat dohkkehahtti. Åhtjuda tjálálasj lájggosåbadusáv Njálmmálasj lájggosåbadus le sämmi nanos degu tjálalasj. Sáhttá šaddat riidu jus lea eahpečielggasvuohta njálmmálaš láigošiehtadusain. Vuorrádis le, rijddo máhttá sjaddat man birra njálmmálattjat lij såbadum. Sáhtat gáibidit čálalaš šiehtaduša. Máhtá tjálálasj såbadusáv rávkkat. Gárvves stohpoláigošiehtadusat gávdnojit girjegávppiin dahje geavaheaddjiid bálvalusas fylkkas. Iemelágásj lájggokontrahktav máhtá bv. konsummänntaráden fylkan jali girjjeoassásin oasstet. Muhtin láigoheaddjit gáibidit čorget šillju, bearráigeahččat mánáid dahje bargat eara bargguid. Muhtem årudakäjgádij ulmme le vaj dån galga muohttagijt goajvvot, rásijt tjuohppat, mánnásujttárin årrot jali dan láhkáj. Jus orro heivemin nu, de ferte leat mielde láigošiehtadusas nugo lea šihtton njálmmálaččat. Jus dasi sjiehtada de viertti dav kontráhktaj åttjudit. Dakkir ássje vierttiji vattugisláhkáj tjáleduvvat ja åvddåla såbaduvvat. Sii geat leat vuollel 18 jági eai sáhte dahkat láigošiehtadusaid, váhnemat fertejit dahkat dan. Huomaha nuora (18 jage nuorabu) e máhte lájggomsåbadusáv dahkat. Äjggáda / sujttoaddne vierttiji dav dahkat. 3. 3. LEA EROHUS ERETCEALKIMIS JA ÁIGEMEARREDUVVON LÁIGOHEAMIS Mii ávžžuhat eretcealkinláigošiehtadusa. Ärádus lájggovidjurijt majt máhtá låhpadit ja ájggemierredum lájggovidjurij gaskan Oajvvadip lájggovidjurijt majt máhtá låhpadit. Dát mielddiisbuktá ahte jus láigohat dábálaš lanja ja it leat šiehttan láigobisttu dahje eretcealkináigemeari, de doimet stohpoláigolágámearrádusat. Jus iemelágásj lanjáv lájggi ja ij le mierredim ájgev jali låhpadimájgijt lájgguj såbadam de lájggimlága mierredusá li fámon. Dábálaš lanjas lea mánu eretcealkináigi. Ladnjaj le 1 máno gaskkasasj låpadibme. Jus láigoheaddji hálida cealkit eret láigolačča de ferte dahkat dan čálalaččat. Jus lájggovadde sihtá lájggididdjev jåhtet de galggá tjálálattjat dagáduvvat. Jus leat bálus it gávnna buoret lanja, dahje jus dus leat eará sivat ahte don it hálit fárret, de sáhtat árvvoštallat áigemearreduvvon láigohan vuogi. Jus le ållu visses ij buorep lanjáv gávna, jali ietjá oares ij sidá jåhtet de máhtá aj märostit ájggemierredum lájggovidjurijt. Uhcimus áigodat lea vuos 3 jahkkái muhto sáhttá šiehttat jahkkái jus dat latnja lea láigoheaddji lovttas dahje kealláris. Unnemusájgge álgon le 3 jage. Dát addá eambbo dorvvu doalahit lanja, muhto fertet máksit láiggu olles áigodaga ovddas jus fárret ovdal. Jus ladnjaj badjelåbdån jali tjällárin guosská ja lájggovadde huonahin årru de máhttá 1 jahkáj biejaduvvat. Jus láigoheaddji gávdná ođđa láigolačča latnjii de it dárbbaš máksit láiggu olles áigodaga ovddas. Jus lájggovadde ij ådå lájggididdjev oattjo de viertti, jus åvddåla jåhttå, lájgov ålles ájges makset. 4. 4. DUS LEA AKTORIEKTI GEAVHIT LANJA Láigolaččas lea aktoriekti geavahit lanja. Dujna le akturiektá lanjá adnuj Lanjá adnuj le lájggididddjen akturieká. Dát mielddisbuktá láigoheaddji ii sáhte geavahit lanjastis go lea láigohan dutnje. Mierkki lájggovaddi ij máhte duv ladnaj boahtet ja mannat gåktu sihtá. Jus láigoheaddjis lea lobálaš doaimmahagat lanjas nugo divvumuččat, de ferte šiehttat heivvolaš áiggi duinna. Jus lájggovatten le loabálasj måkke duv ladnaj bv. divodibme de viertti hiebalasj ájgev dujna såbadit. 5. 5. LÁIGOPÁNTA Láigoheaddji sáhttá gáibidit dus mávssu láigopánttas. Dakkir deposisjåvnnå le jasskavuohtan såbadusá maŋás biedjamij. Láigopánta galgá doarjut rihkkoma šiehtadusas, jus láigolaš ii mávsse stohpoláiggu dahje jus mihkkige biliduvvo lanjas. Aneduvvá lájggovielgijda ja ihkap spedjamijda ladnjaj masi lájggididdjen le åvdåsvásstádus. Láigopánta ii galgga eambbo go 6 mánusaš stohpoláigu. Deposisjåvnnå ij galga ienep gå 6 máno lájggo årrot. Ruđat biddjojuvvojit lohkkaduvvon rádjusii (kontui), ja reanttut gullet láigolážžii. Galggá dahpadum konntuj biejaduvvat ja renta galggi lájggididdjáj vatteduvvat. Láigolaš ferte ieš máksit rájusrahpan (konturahpan) goluid. Ásadittjat dakkir kontov, gålo galggi lájggovaddes mávseduvvat. Láigopánta ja reanttut máksojuvvojit láigolážžii go fárre. Deposisjåvnnå galggá rentaj mávseduvvat gå lájggididdje jåhttå. 6. 6. LÁIGU Láigu galgá leat mearreduvvon viissis haddin. Lájggo Lájggo galggá vissa biedniklåhkuj märostuvvat. Sáhttá maiddái šiehttat dárbbaša go láigolaš máksit osiid elrávnnjis ja lieggasis. Máhttá såbaduvvat lájggididdje galggá gålojs elektrisitähttaj ja lieggimij hebalasj oasev mákset. Láiggu sáhttá šiehttat máksit ovddalgiitii juohke mánus. Máhttá sjiehtadallat lájggo åvddåmákson juohkka mánnuj galggá mávseduvvat. It sáhte šiehttat máksit eambbo go ovtta mánu ovddalgihtii. Dån ij máhte ienep gå 1 máno åvddåmávsov lihtudit. Láiggu ii sáhte molsut ovdal jagi geahčen, ja dalle ferte buktit čálalaččat mánu ovdal. Lájggo ij máhte åvddål áramusát avta jage hiebaduvvat ja dalloj avta máno tjálálasj diededimijn.