5_undervisningsopplegg-niva-3.html.xml
Udir.no - Åhpadimgárvvidus: 3. dásse | Udir.no - Ööhpehtimmiesoejkesje: Daltese 3 |
Åhpadimgárvvidus: 3. dásse | Ööhpehtimmiesoejkesje: Daltese 3 |
Dánna åhpadiddje gávnná buojkulvisájt gåktu máhttá barggat máhtudakmihtoj 3. dásen. | Daesnie lohkehtæjja vuesehte guktie maahta gåalmeden maahtoeulmien mietie barkedh. |
Dánna vuoseduvvá gåktu máhtudakmihto vuojnnuj båhti åhpadusmihttomierijn, sisanon ja barggamvuogijn, gåktu vuodotjehpudagá åvtåsduhteduvvi ja gåktu åhpadus máhttá hiebaduvvat juohkka åvta oahppáj. | Daesnie lohkehtæjja vuesehte guktie maahtoeulmiem, sisvegem jïh barkoevuekiem lohkehtimmesne sjïehtesjidh. Guktie maadthmaahtoem sjïehtede jïh guktie lohkehtimmiem learoehkidie sjïehtesjadtedh. |
Árvustallam bargadahttijn ja gielladomena li oase gárvvidusán. | Daerpies dellie iktemearan vuarjasjidh, jïh gïele lea vihkeles dennie barkosne. |
Åvddåmáhto Oahppe juo máhtti moallánagájt sámegiellaj bæjválasj biebmoj birra ja máhtti ságastallamijda daj birra oassálasstet. | Åvtetje maahtoeh Learohkh joe maehtieh sïejhme fïerhtenbeajjetje baakoeh saemiengïelesne, jïh aaj maehtieh beapmoej bïjre soptsestalledh. |
Máhtudakmihto | Maahtaldahkeulmieh |
Njálmálasj guládallam | Njaalmeldh gaskesadteme |
Åhpadusá mihttomierre le oahppe galggá máhttet | Lohkehtimmen ulmieh leah; learohkh gelkieh |
oassálasstet ságastallamijda bæjválasj ássjijn | soptsestidh fïerhten beajjetji aamhtesi bïjre |
Giella- ja kultuvrradiedulasjvuohta | Gïelen jïh kultuvren bïjre daejredh |
Åhpadusá mihttomierre le oahppe galggá máhttet | Lohkehtimmien ulmieh leah; learohkh gelkieh |
adnet biebbmo-, biebbmoábnnasij- ja biebbmodahkama moallánagájt ja ságastit sáme biebmoj birra | baakoeh beapmoeh jïh jurjiehtimmiem utnedh jï soptseatalledh saemien beapmoej bïjre |
Åhpadimgárvvidus ij álu gåbtjå ålles máhtudakmihtov. | Ij ööhpehtimmiesoejkesje abpe dam maahtoeulmiem jaksh. |
Máhtudakmihto vuojnnuj båhti åhpadusmihttomierijn. | Maahtoeulmieh leah lïerehtimmieulmide sjïehtesjadteme. |
Åhpadusmihttomiere le akta lávkke gåktu máhtudakmihtojt jåksåt. | Lïerehtimmieulmieh leah barre akte vuekie guktie buektiehtidh maahtoeulmide jaksedh. |
Åhpadusmihttomiere | Lïerehtimmieulmieh |
Oahppe galggi oassálasstet ságastallamijda bæjválasj dilij birra ietjasa iellemin, duola degu goahtedivrij, ávkkedivrij, biebmoj, biebbmoábnnasij, biebbmodahkamij ja sámebiebmoj birra. | Learohkh gelkieh maehtedh fïerhten beajjetje aamhtesi bïjre soptsestidh, vuesiehtimmien gaavtan: Lyjhkedskreeki, dåarjelekreeki, beapmoej, njoetske beapmoej, jurjiehtimmien jïh saemien beapmoej bïjre. |
Oahppe galggi de máhttet: | Learohkh gelkieh aaj maehtedh: |
dádjadit ja adnet moallánagájt sámegiellaj goahtedivrij ja ávkkedivrij birra ja adnet sidjij moattelágásj sámenamammadusájt | saemien baakoeh lyjhkedskreeki jïh dåarjelekreeki bïjre guarkedh jïh ovmessie saemien nommh dïsse nuhtjedh. |
subtsastit, lávllot, juojggat ja / jali ságastit ietjas ja iehtjádij goahtedivrij ja ávkkedivrij birra | jïjtse jallh jeatjabi dåarjelekreeki jïh lyjhkedskreeki bïjre laavlodh, joejkedh jïh / jallh soptsestidh. |
ságastit duon dán biebbmoábnnasij birra, degu dal biergoj, guolij ja muorjij, ja muhtem sáme biebmoj birra ja gåktu dajt riejddit. | soptsestidh bearkoej, - gueliej jïh muerjiej bïjre jïh naan saemien beapmoej bïjre jïh guktie galka dejtie saemien vuekien mietie jurjiehtidh. |
ságastit gåktu biebbmoábnnasa li árbbedábálattjat aneduvvam ja gåktu dajt ådå láhkáj adnet. | soptsestidh guktie lea njoetske beapmoeh aerpievoeten mietie åtneme, jïh guktie maahta orresth-laakan daelie jurjiehtidh. |
Åhpadiddje vierddi åhpadusmihttomierijt duola degu vahkkopládnaj jali gávddapládnaj tjállet ja diededit oahppijt ja sijdav ájge bále viehka åvddåla gå gárvvidus álggá. | Lohkehtæjja tjoevere lïerehtimmieulmide våhkoesoejkesjisnie jallh tæjmoesoejkesjesisnie tjaeledh, jïh learoehkidie jïh gåetide soptsestidh lïerehtimmien åvtelen. |
Divna sierralágásj åhpadusmihttomierre vierttiji tjielgga bihkusit, ja oahppe galggi máhttet dajt adnet ietjasa iesjárvustallamijn. | Dejtie ovmessie lïerehtimmieulmide tjoeverieh eensilaakan buerkiestidh, guktie learohkh åadtjoeh dejtie jïjtsevuarjasjimmesne aaj nuhtjedh. |
Oahppamdåjma | Lïerehtimmiedarjomh |
Praktihkalasj dahkamusá Gå la ålggobiejvve de máhtti oahppe válldet ietjasa goahtedivrijt fáron jali fámiljav / rádnajt aktan goahtedivrij dakkir bæjvváj gåhttjot. | Darjodh Learohkh maehtieh lyjhkedskreekide meatan vaeltedh gosse edtjieh ålkone årrodh jallh fuelhkiem / voelph lyjhkedskreekine bööredh gosse dagkeres biejjiem skuvlesne utnieh. |
Oahppe dahki guokta bájkálasj bårråmusá. | Learohkh göökte ovmessie beapmoeh dajvijste jurjiehtieh. |
Lájbbot duola degu sáme hællogáhkojt, muorjjit jali guolijs jali biergojs biebmov riejddit. | Maehtieh gaahkoem bååhkesjidh, muerjieh tjöönghkedh jallh gueliem / bearkoem jurjiehtidh. |
Jus la máhttelis de máhtti oahppe ádjájt ja áhkojt gåhttjot ja / jali ietjá vuorasulmutjijt tjadádimen oassálasstet. | Jis nuepiem utnieh learohkh maehtieh sijjen aahka gon aajjam jallh jeatjah voeres almetjh bööredidh dahkoe. |
Dibde oahppijt tjielggit gåktu málesti ja biebmov málestahttijn árvustallat. | Baajh learohkh jurjiehtimmiem buerkiestidh, jïh jïjtjh beapmojde vuarjasjidh mearan barkeminie. |
Buojkulvisá ienep oahppamdåjmajda | Jeatjah lohkehtimmiedarjomh. |
Oahppe låkkav ietjas ja iehtjádij goahtedivrij birra tjálli ja subtsasti sábmáj nubbe nubbáj majt li tjállám. | Learohkh låggem tjaelieh jïjtsh jallh jeatjah dåarjelekreekibïjre jïh sinsitnide saemien soptsestidh man bïjre leah tjaaleme. |
Dahkit spellamkårtåjt goahtedivrijs gåvåj ja nammadusáj. | Darjoeh speale-kåarhth gusnie guvvie jïh nomme lyjhkedskreekide. |
Kårtå máhtti lamineriduvvat. | Kåarhtide maehtieh lamineredh. |
Spella máhttá liehket gåvvå- ja nammalotto. | Spealesne maahta guvvieh jïh nommh årrodh. |
Máhttá aj nav årrot juhti sån gut buktá jiednadit duola degu gáhtto, bena jali hæssta, oadtju kårtåv. | Vuesiehtimmien gaavhtan; gie dïhte maahta jiehtedh: gaahtoe, bïenje jallh hierkie åådtje kåarhtem utnedh. |
Oahppe gut oadtju ienemus kårtåjt spelav vuojttá. | Dïhte learohke mij jeenjemes kåarhth åtna, dïhte spealem vitnie. |
Dahkit sáme bårråmusáv skåvlån, duola degu Sámij álmmukbiejven. | Jurjehth saemien beapmoeh skuvlesne. Dam maahta jurjiehtidh saemien åålmege-bijjien. |
Dát ietjá klássaj, åhpadiddjij ja skåvllånjunnjusij, æjgádij ja sáme biebbmotjiehppij aktisasjbargov rávkká. | Tjoeveridie dellie ektese-vyöki barkedh, lohkehtæjjah jïh åvtehkh skuvlesne, eejhtegh jïh almetjh mah leah maehteles saemien beapmoejgujmie. |
Oahppe máhtti gæhttjalit duola degu goahtedivrij ja ávkkedivrij moallánagájt ja nammadusájt mujttet. | Learohkh gelkieh voejhkelidh mujhtedh baakoeh jïh nommh dåarjelekreeki jïh lyjhkedskreeki bïjre. |
Dahkit sjiemáv majt oahppe sijdan aktan æjgádij ja ietjá berrahij dievddi. | Darjoeh aktem soejkesjem gosse learohkh maehtieh gåetesne eejhtegigujmie jïh jeatjah fuelhkie- jallh slïektigujmie dievhtedh dejtie baakojde. |
Gåhtjo oahppijt sjiemáv strategalasj saddjáj sijdan gatsostit ja aj kopiav sjiemas skåvlåj gatsostit. | Jiehtieh learoehkidie dah edtjieh gåetesne gævnjoestidh dam soejkesjem guktie våajnoes. Guelmedh dam soejkesjem, jïh skuvlesne aaj gævnjoestidh. |
Dibde oahppijt nubbe nuppev sjiemá sisanov gulástallat, degu ” bena-ådåk ”. | Baajh learohkh sinsitnide goltelidh mij soejkesjisnie tjåådtje. |
Árvustallam | Faagem vïerhtiedidh |
Oahppe máhtti låkkav tjállet iesjárvustallen, jali åhpadiddjijn guládallat vaj iehtjáda e oattjo låhkåt árvustallamav. | Learohkh maehtieh låggem tjaeledh goh jïjtsevuarjasjimmie, jallh lohkehtæjjine soptsestalledh. Eah guhte jeatjah åadtjoeh vuarjasjimmiem lohkedh. |
Dát máhttá vuostasjgiellaj tjáleduvvat. | Dam maahta voestesgïelesne tjaeledh. |
1. Buojkulvis Loagga | Voestes vuesiehtimmie Lågge |
Tjielggi bargov | Barkoem buerkiestidh |
Majt buktiv ? | Maam buektiehtim ? |
Mij la gássjel ? | Mij lij geerve ? |
Åvddånbuktiv gus ietjá láhkáj ? | Provhkim jeatjah vuekiem goh edtjim tjïertestidh ? |
Gåktu máhtáv ietjá bále dahkat ? | Guktie maahtam mubpien aejkien darjodh ? |
Ulmme boahtte tebmáj …. | Ulmieh båetije aamhtesasse:... |
2. Buojkulvis Oahppe mierkkji dajt åhpadusmihttomierijt majt bukti. | Mubpie vuesiehtimmie Learohkh kroessem tjaeliestieh duejtie lïerehtimmieulmide mejtie joe maehtieh. |
Dáv hæhttuv oahppat vaj åhpadusmihttomierijt jåvsåv | Daam tjoeverem lïeredh guktie buerebe-laakan lïerehtimmieulmide jaksem: |
Dáv máhtáv vehi | Ånnetji maahtam: |
Biejvve | Mij biejjide |
Dáv máhtáv buoragit Biejvve: | Hijven maahtam: Mij biejjide |
Bágo ja moallánagá ma li ávkálasj máhttet gå ságastav dáj birra | baakoeh jïh dïejvesh mah leah daerpies maehtedh gosse dan bïjre soptsestem: |
goahtedivrij ja ávkkedivrij | lyjhkedskreeki jïh dåarjelekreeki bïjre |
sáme biebmoj ja moattelágásj biebbmoábnnasij | saemien beapmoej jïh ovmessie njoetske beapmoej bïjre |
sieradus goahtedivrij ja ávkkedivrij gasskan | mij lea joekehts lyjhkedskreeki jïh dåarjelekreeki gaskem |
Åvddånbuktet diedojt | maahtoen bïjre deanahtidh: |
goahtedivrij ja ávkkedivrij birra | lyjhkedskreeki jïh dåarjelekreeki bïjre |
biebmoj ja biebbmoábnnasij birra | beapmoej jïh njoetske beapmoej bïjre |
Ietjá láhkáj åvddånbuktet ietjam | jeatjah vuekiem provhkedh gosse tjïertestidh: |
adnet rubmahav ja giedajt | kråahpem jïh gïeth nuhtjedh |
gávnnat ietjá bágojt | jeatjah baakoeh gaavnedh |
aktidit bágov ietjá bágoj | göökte baakoeh ektiedidh |
ietjájduhttet dárogielbágojt | daaroen baakoeh saemiengïelese darjodh. |
rievddadit ietjam | jis im guarkah dellie gihtjedh |
gatjádit jus juoga ij la tjielgas | jïjtjemem staeriedidh |
Bisodit ságastallamav | soptsestallemem utnedh: |
ságastit ja ij dárbahit åhtsåt bágojt | im daarpesjh baakoeh daamtaj ohtsedidh gosse tjïertestem |
adnet ålles ja dádjadahtte gárgadisájt | soptsestidh guktie goerkesæmman båateme |
loapptet ságastallamav | soptsestallemem orrijidh |
Hiebadum åhpadus | Sjïehtedamme lohkehtimmie |
Mij guosská málestibmáj ja lájbbomij de máhttá oahppij iesjrádálasjvuohta dåjmajn duon dán dásen varierit. | Gosse jurjiehtidh jïh bååhkesjidh, maahta maahtoeulmide fïerhten learoehkasse joekehts klaassedaltesasse jeatjhlaakan darjodh. |
Máhttelis le barggat aktan ietjá fágaj, duola degu luonndofágajn ja biebbmo-ja varresvuohtafágajn. Valla dæddo le gåktu oahppe sámasti. | Maahta ektese-vyöki jeatjah aamhtesigujmie barkedh, vuesiehtimmien gaavhtan eatnemefaagine jïh beapmoe- jïh healsoefaagine, bene gïele dïhte mij lea dïhte vihkielommes, jïh dïhte mij galka vååjnesisnie årrodh. |
Vuodotjehpudagá | Faagen maadth maahtoeh |
Máhttet tjálálattjat ja njálmálattjat åvddånbuktet: Oahppe máhtti tjállet bágojt ja moallánagájt goahtedivrij, ávkkedivrij, sáme biebmoj ja biebbmoábnnasij birra. | Maehtedh njaalmeldh jïh tjaaleldh tjïertestidh: learohkh maehtieh baakoeh jïh dïejvesh tjaeledh lyjhkedskreeki bïjre, dåarjelekreeki bïjre, saemien beapmoej bïjre jïh njoetske beapmoej bïjre. |
Gå oahppe barggi biebmoj praktihkalattjat de máhtti sij maŋenagi tjielggit majt barggi sihke nubbe nubbáj ja åhpadiddjáj. | Gosse learohkh beapmoeh jurjiehtieh, dellie edtjieh soptsestalledh jeatjah learohkigujmie jïh lohkehtæjjine mejnie leah gïehteleminie. |
Máhtti tjielggit gåktu biebbmo vuojnnu, májsstá ja hapsijt | Dah maehtieh dellie beapmoem buerkiestidh guktie vååjnoe, guktie domtoe jïh guktie hopsoe. |
Máhttet låhkåt: Oahppe galggi máhttet bágojt ja moallánagájt ja ålles gárgadisájt låhkåt bargo birra gå sijájn li goahtedivre ja ávkkedivre ja gå biebmojt dahki / riejddiji. | Maehtedh lohkedh: Learohkh gelkieh baakoeh, dïejvesh jïh ellies raajesh lohkedh guktie lyjhkedskreekide jïh dåarjelekreekide geehtedidh, jïh guktie beapmoeh jurjiehtidh. |
Máhttet riekknit: Dibde oahppijt riekknit majt máksá goahtedivrev adnet. | Maehtedh ryöknedh: Baajh learoehkidie ryöknedh man dovres sjædta lyjhkedskreekem utnedh. |
Sij máhtti budsjehtav biebbmoriejddimis skåvlån dahkat, ja dav majt fámillja gållåt váhkon | Dah maehtieh budsjedtem darjodh gosse skuvlesne, beapmoejurjiehtimmesne. |
Máhttet digitála ræjdojt adnet: Dibde oahppijt adnet internehtav ja åhtsåt sámemoallánagájt divrij ja biebmoj birra. | Maehtedh digitale vierhtiem nuhtjedh: Baajh learoehkidie gaskeviermiem nuhtjedh jïh saemien baakoeh kreekde jïh beapmojde ohtsedidh. |
Gehtja Gávnos, Sámedikke sijddabielle, giella. | Veartesjh Gávnos, Saemiedigkiej gåetiesæjrojne, giella. |
org ja risten.no. | org jïh risten.no. |
Vuoseda tækstabuojkulvisájt ja dibde oahppijt åhtsåt ja dåbddåt divrij- ja biebbmomoallánagájt tevstan. | Nuhtjh teekstevuesiehtimmiem, jïh baajh learoehkidie kreeke- jïh beapmoebaakoeh ohtsedidh dennie teekstesne. |
Gielladomena | Gïelesuerkie |
Sáme biebbmodahkama hárráj máhttá doajmma iesj liehket gielladomednan. | Gosse saemien beapmoeh jurjiehtidh, dellie lea dïhte aaj barre goh gïelesuerkie. |
Gå oahppe riejddiji sámebiebmojt de luluj sámástit. | Gosse learohkh saemien beapmoeh jurjiehtieh, gelkieh dellie barre saemiestidh. |
Oahppamusá | Learoevierhtieh |
Hamery &Cartwright: Muv vuostasj 1000 bágo, Samisk utdanningsråd 1998 | Sámi biebmu – Saemien beapmoeh, bihkedassh, ovmessie gaaltijh, vuesiehtimmien gaavhtan: |
Lilian Urheim: Giella Miella bokstávgirjje 1995 | Julevsaemien beapmoebihkedassegærjah |
Lisa helander: Muv gåvvåbáhkogirjje 1997 Inga Laila Hætta: Mån Måj Mij, Idut 2003 | Åarjelsaemien beapmoebihkedassegærjah |
Nan Persen: Lájbe, Idut 2005 Synnøve Løge ja Geirulv Ulland, Slåppå, Idut | Beanastallan – bienjespeale, lea noerhtesaemien gïelesne jïh aaj åarjelsaemien båata, bæjhkoehtæjja lea Davvi Girji OS. |
Demensforeningen i Tysfjord: Sáme biebbmo vuorrasijda Báhko 2008 | / Anne Jannok Eira / Anne Marit G. Eira 2008: |