lulesamiska.html.xml
Julevusámegiella (lulesamiska) | Åarjelsaemiengiele (sydsamiska) |
Julevusámegiella (lulesamiska) | Åarjelsaemiengiele (sydsamiska) |
Ássje UMOn: | Suerkieh UMO:sne: |
Nievret viedjet | Nåake damtedh |
Vierredahko ja vuoledime | Vædtsoehvoete jïh narrahtimmie |
Mån | Manne |
Gieresvuohta ja venagisvuohta | Gieriesvoete jïh vïenesvoete |
Rumáj | Kråahpe |
Abårttå merkaj iesselisvuodav boarkkit. | Aborte lea gosse iemiem luejhtedh. |
Jus ájádallá abårtåv dahkat de soajtti edna gatjálvisá. | Jis funterde abortem darjodh dellie kaanne jïjnjh gyhtjelassh åtna. |
Valla máhttá agev soabmásijn gávnadit vásstádusájt åttjudit ietjas gatjálvisájda. | Mohte maahta åålegh naakenem råakedh gie maahta gyhtjelasside vaestiedidh. |
Guosská aj gesi l soabmásav iesselissan dahkam. | Dïhte aaj dïsse gie nïejtem nåajsan dorjeme. |
Alkoholajn miejnniduvvá juhkusa nåv gåk vuola, vijnna ja sprijtta. Ålos dav juhki danen gå la njálgge jali vuoladuvátjit. | Akute-p-pillere lea tabledte mij nïejth maehtieh vaeltedh guktie eah baavijahtjh. |
Valla alkohola máhttá aj moatteláhkáj vádálasj. Máhttá vahágijt ja dávdajt buktet, nuppe oassáj dahká vaj vájves jali vádálasj vidjurijda sjaddá. | Daate ij leah sïejhme båavhroehvaarjedimmie, dïhte sæjhta jiehtedh ij dam nåhtedh vaarjedimmine jallh negkiemisnie. |
Muhtema goavgedi ja nievret viessu gå juhki. | Akute-p-pillere edtja ajve baenhtsesne jïh ij goh sïejhme båavhroehvaarjedimmie. |
Bunestime, tjullàsa ja hångel | Alkohole jovkemsh goh voelege, vijne jïh sprïjhte. |
Bunástallat, tjulástallat ja hånglit la juoga masi ålos lijkkuji. | Jïjnjh juvkieh juktie tuhtjieh njaelkies jallh sijhtieh tjïervesne sjïdtedh. |
Jus ij la dav dahkam márjju ájádallá dan birra ja hálijt dav dahkat. | Mohte alkohole maahta aaj vaahreles ovmessie vuekine årrodh. |
Avtabále gå máhttá dåbddut vehik balon vuostasj tjullásij jali hångelij. | Maahta skaarah jallh skïemtjelassh vedtedh, aaj dorje guktie dåeriesmoerine jallh vaahreles tsiehkine båata. |
Gåktu dal ájn dahká gå hångli ? | Naaken asvem åådtje jïh nåekies sjædta gosse jåvka. |
Goavgge | Asve |
Goavgge l garra dåbddo hujás ja balos mav ålles rumáj dåbddå, ja majt ienemusá muhtem bále dåbddi. | Asve lea gosse damta tjarki aerkies jïh skabroeh, maahta abpe kråahpesne damtedh jïh mah jeenjemesh naan aejkien åadtjoeh. |
Goavgge máhttá vájvedit, valla galggá huoman gähttjalit dahkat majt sihtá ja ij garvvet vidjurijs massta jáhkká goavget. | Gosse asvede dellie båånhtsere, mohte edtja voejhkelidh darjodh guktie sïjhtedh jïh ij tsiehkieh pryövh lïepedh mestie veanhta asvedidh. |
Guopparinfeksjåvnnå vuollevájmon | Goebperh tsåvhnosne |
Guoppar gávnnu luondulattjat ienemusájn vuollevájmon. | Goebperh iemeles gååvnesieh tsåvhnosne jeenjebinie. |
Muhttijn ienet ja de máhttá vájvijt vaddet. | Muvhtene jeananieh jïh dellie dåeriesmoere sjædta. |
Le sieldes dábálasj niejdajn. | Dïhte lea dan sïejhme nïejtine. |
Nieljet niejdas gålmå muhtem bále viessomin guopparinfeksjåvnås vájvástuvvi ja moaddásijda moaddi ruoptus boahtá. | Golme njieljie nïejtijste naan aejkien jieliedisnie åadtjoeh dåeriesmoere goebperistie aaj jieniebidie bååstide båetedh gellien aejkien. |
Bárne aj máhtti guopparinfeksjåvnåv oadtjot. | Aaj baernieh maehtieh goebperh åadtjodh. |
Guopparinfeksjåvnnå ij la vádálasj valla máhttá vájvedit danen gå álu sagŋet ja gihpot. | Goebpere ij leah vaahreles mohte maahta vaejvie årrodh juktie goepedh jïh svijredh. |
Håjesvuohta | Gujnelemmie |
Muhttijn dåbddåt håjev, ballat jali dåbddåt dårvodisvuodav la luondulasj oasse viessomin. | Gujnelemmie lea dïhte verteme boernesgåeteste mij nïejth åadtjoeh puberteten raejeste. |
Buojkulvissan máhttá årrot biejve gå ij majdek nagá, ij mige dåbddu suohttasin jali gå ednagit usjudallá. | Gujnelemmie lea kråahpen vuekie vuesehte tjoelenjoetseme sjïdteme. |
Hähkka-p-tablähtta, tablähtta mav niejda máhtti bårråt vaj e iesselissan sjatta. | š Gujnelemmie |
Iesjdåbddo | Hujnesne |
Iesjdåbddo l ájádusá ietjas birra. | Såemies aejkien hujnies, stråarkan, aerkies damta jallh damta ij naan håhkoe lea iemeles bieliem jieliemisnie. |
Ij la dan birra jus la tjiehppe vaj tjuorbbe juojddá dagátjit, ájnat dåbddåt árvulattjat val gávnnut. | Maahta vuesiehtimmien gaavhtan biejjieh åtna gosse ij maam akt åajsoeh, ij mïssŠakt luste jallh gosse jïjnjh tjoeperde. |
Dåbddåt ulmusj dåhkki dav máhttá hárjjidallat. | Daamhtaj dah domtesh haajpanieh. |
Gätjástusá nannusap iesjdåbdduj | š Hujnesne |
Gávnnuji ednaga majt máhttá dahkat nannitjit ietjas iesjdåbdov. | Gosse almetjh naakenem lïhke irhkieh, dellie lea irhkeme. |
Dála li muhtem dago majt máhttá gähttjalit. | Gosse gellien aejkien deahpadieh jïh naaken destie nåake damta, dellie lea irhkeme. |
š Gätjástusá nannusap iesjdåbdduj | š Irhkeme |
Ietjas åtsådit | Jïjtjedomtese |
Jus la seksav adnám váni preventijvvanävoj dagi de l agev buorre ietjas åtsådit sjiervvedávdajda. | Jïjtjedomtese dej åssjeli bïjre maam jïjtjemse ussjede jïh gie lea. |
Gåktu gähttjalibme dagáduvvá mierreduvvá makkir sjiervvedávdaj ietjas åtsåt. | Ij leah dan bïjre jis væjkele jallh nåake ovmessie darjomh dorje, dïhte lea dan bïjre damtedh dov lea vierhtie barre dan tjïrrh datne leah datne. |
Álu vaddá gådtjå- jali varraåtsådimev. | Maahta haarjanidh guktie damta manne dåhkesjem. |
š Ietjas åtsådit | š Jïjtjedomtese |
Liejbbe la varddem skoados majt niejda oadtju åbbå dájvvalakkoj pubertehta rájes. | Gosse irhkesåvva aelhkies aerkies jïh nåake damta. |
Liejbbe la rubmaha vuohke vuosedit pubertehtan la. | Mohte ij naan edtjh tjïekedidh juktie jeatjah irhkieh. |
Nuppástibme | Kondome voessetje dan jassijes lateksistie (gummije) maam boetjese jallh seksegaavnan beaja jis galka seksem utnedh. |
Gå nuppástuvvá ulmutjijs birrusin, de gåhtjudallá nuppástibmen. | P-pillere lea preventijvevierhtie tabledtehammosne nïejtide. |
Ájnegis bahás dáhpádus ij la nuppástibme. | Daamhtaj dïhte man nomme kombinereme p-pillere p-pillerem gohtje. |
Nuppástibme l gå moaddi dáhpáduvvá ja dahká gut nuppástuvvá nievret viessu. | Dej sisvege göökte ovmessie hormonh, östrogene jïh gestagene (gulkroppshormone), mah gaskem jeatjebem darjoeh ij naan munnieluajhtemem åadtjoeh jïh dan gaavhtan ij maehtieh nåajsan sjïdtedh. |
Gå nuppástuvvá de l gähppat ráfedisvuodav dåbddågoahtet ja nievret viessot. | Såemies aejkien gåessie 10 jïh 13 jaepiej gaskem pruvhkieh jeenjemesh puberteetese båetedh. |
Muhttijn bájnasj viessomav nåv ednagit vaj oadtju nievrep iesjdåbdov ja gähttjal gárvvet vidjurijt gånnå máhttá iejvvit gejt nuppásti. | Pubperteetesne kråahpe evtede maaneste geervese. |
Ij aktak galga dárbahit tjiehkádit danen gå iehtjada nuppásti. | Vuesiehtimmien gaavhtan gïele jïh dïrregh jeatjahtehtieh, maahta njavsodh jïh pråvhka aelkedh seksen bïjre ussjedidh. |
P-tablähtta li preventijvvanävo tablähttahámen niejdajda. | Raerieh buerebe jïjtjedomtesasse |
P-tablehtajn merkaj álu dav mij ajtu li nammadum aktidum p-tablähttan. | Dah leah jïjnjh maam maahta darjodh guktie jïjtse jïjtjedomtesem nænnoestidh. |
Sisanedi guokta umasslágásj hormåvnå, östrogena ja gestagena (gulkroppshormon), ma iehtjadij siegen dahki vaj ij oattjo avtak månneluovvanimev ja dajna ij iesselissan sjaddat. | Daesnie naan raerieh mejtie maahta pryövedh. |
Muhtem ájgen 10 ja 13 jage gaskan ienemusá pubertähttaj ålliji. | š Raerieh buerebe jïjtjedomtesasse |
Pubertehtan rumáj åvdeduvvá mánás ållessjattugij. | Gosse rïevhkeste dellie tåvsenh daalhkesi eebnh kråahpen sïjse njamma. |
Buojkulvissan giella ja sjiervve rievddá, oadtju tjásmagisájt ja seksas miellogis sjaddagoahtá. | Dågka lea aaj dovres, jïh destie njavsodh, båajhtode kondisjovnem jïh vaenie sekselastoem åådtje. |
Seksa vuostasj bále | Sekse voestes aejkien |
Ienemusá li álu onanerim åvddål gå iehtjádijn seksav adni. | Jeenjemes pruvhkieh onanereeme åvteli dah seksem jeatjabinie utnieh. |
Ienemusájn li vuostasj seksuálalasj vásádus ietjajnis. | Dïhte voestes seksuellen dååjresem jeenjemesh jïjtsinie utnieh. |
Le dábálasj li edna ájádusá ja vuorddemusá gåktu dåbddu gå vuostasj bále seksav adnet ietjá ulmutjijn. | Sïejhme jïjnjh åssjelh jïh vuartoeh åtna guktie sjædta dïhte voestes aejkien gosse seksem jeatjabinie utnedh. |
š Seksa vuostasj bále | š Sekse voestes aejkien |
Seksuálak tjerda birra makkir sjiervve ulmutjijn gejda gierru jali seksuálalattjat lijkku. | Seksuellen syjhtede lea dan bïjre mij tjoelem persovne åtna maam eahtsa jallh kleenghkeste. |
Máhttá biseksuálak, heteroseksuálak jali homoseksuálak årrot. | Maahta biseksuelle, heteroseksuelle jallh homoseksuelle årrodh. |
Suovastibme | Teestedh |
Gå dubágajt suovas de njammá moadda tuvsán sälggás ábnnasa. | Daamhtaj åådtje gadtje- jallh vïrrepryövemem vedtedh. |
Suovastibme máhttá båhtusav vaddet umasslágásj vahágijda ja dávdajda, ja bájken fert nubbe ulmusj gut suovas jábmá árabut gå majt sån lij dahkam váni suovastime dagi. | Tjonnestidh, tjuvliestidh jïh gijhkierdidh jïjnjh lyjhkoeh dam darjodh. |
Huoman la dábálasj suovastahtjá danen gå sihtá årrot buossjen jali fávrron årrot. | Jis ij leah dam dorjeme kaanne dan bïjre nïekede jïh haelede dam darjodh. |