Opplæring / Forsiden - Sametinget
Lïerehtimmie / Saemiedigkie - Sametinget
Opplæring
Lïerehtimmie
Den samiske befolkningen skal ha kunnskap, kompetanse og ferdigheter som kreves for å utvikle samiske samfunn.
Dah saemieh edtjieh daajroem, maahtoem jïh tjiehpiesvoeth utnedh mah leah daerpies juktie dejtie saemien siebriedahkide evtiedidh.
Dette betyr at den samiske befolkningen har reel rett til opplæring i og på samisk.
Dïhte sæjhta jiehtedh dah saemieh aktem tjïelke reaktam utnieh ållesth lïerehtimmiem åadtjodh saemien gïelesne.
Dette vil gi samiske barn og unge en sterk samisk identitet og tilknytning til samisk språk og kultur.
Daate sæjhta saemien maanide jïh noeride aktem nænnoes saemien identiteetem jïh ektiedimmiem vedtedh saemien gïelese jïh kultuvrese.
All høyere utdanning og forskning skal også ivareta det samiske perspektivet.
Gaajhke jollebe ööhpehtimmie jïh dotkeme edtjieh aaj dam saemien perspektijvem voebnesjidh.
Ansvarlig politiker
Politihkere gïen diedte
Barnehager
Maanagïerte
Grunnskole og VGS
Maadthskuvle jïh Jåa
Forskning og høyere utdanning
Dotkeme jïh jollebe ööhpehtimmie
Voksenopplæring
Geerveööhpehtimmie
Arbeidet mot mobbing
Manifeeste irhkemen vööste
Å sikre gode rammevilkår for samisk barnehage, grunnopplæring, høyere utdanning og forskning gjennom dialog med sentrale, regionale og lokale myndigheter og andre aktuelle aktører
Hijven mieriekrievemh gorredidh saemien maanagïertese, maadthööhpehtæmman, jollebe ööhpehtæmman jïh dotkemasse govlehtallemen tjïrrh, voernges, regijovnale jïh voenges åejvieladtjigujmie jïh jeatjah sjyöhtehke aktöörh
At samiske barn og unge har en sterk identitet og tilknytning til samisk språk, kultur og samfunnsliv
Saemien maanah jïh noerh edtjieh aktem nænnoes identiteetem utnedh jïh ektiedimmiem saemien gïelese, kultuvrese jïh siebriedahkese utnedh
At den samiske befolkningen har en reel l rett til kvalitativ god opplæring i og på samisk
Saemieh reaktam utnieh akten hijven lïerehtimmiem åadtjodh saemien gïelesne
All høyere utdanning og forskning ivaretar det samiske perspektivet
Gaajhke jollebe ööhpehtimmie jïh dotkeme dam saemien perspektijvem voebnesjieh
Vi gir tilskudd og stipend, forvalter læremiddelproduksjonen, utarbeider læreplaner og sikrer rammebetingelser for grunnopplæringen, høyere utdanning og forskning.
Saemiedigkie njieljie vihties laavenjostoetjåanghkoeh Maahtoedepartemeentine åtna fïerhten jaepien maanagïerten, maadthlïerehtimmien jïh jollebe ööhpehtimmien bïjre.
Rettigheter
Reaktah
Opplæringsloven kapittel 6 inneholder bestemmelser om opplæring i samisk i grunnskole (§ 6-2) og videregående skole (§ 6-3).
Ööhpehtimmielaaken 6. kaptihtele nænnoestimmieh lïerehtimmien bïjre saemiengïelesne åtna maadthskuvlesne (§ 6-2) jïh jåarhkeskuvlesne (§ 6 -3).
Med samisk menes nord,- sør og lulesamisk.
Saemien lea dovne noerhte, - åarjel jïh julevsaemien.
En elev har derfor en lovfestet, individuell rett til opplæring i faget samisk både på barnetrinnet, ungdomstrinnet og videregående skole, uansett hvor de bor i landet.
Dannasinie akte learohke aktem sjïere reaktam åtna laaken mietie, lïerehtimmiem åadtjodh saemienfaagesne, dovne maanadaltesisnie, noeredaltesisnie jïh jåarhkeskuvlesne, saaht gusnie laantesne orre.
Elevene velger selv hvilket av de tre samiske språkene de ønsker opplæring i.
Dah learohkh jïjtje veeljieh mennie gïelesne daejstie golme saemien gïelijste dah sijhtieh lïerehtimmiem utnedh.
Etter opplæringslovens § 6-2 har elever i grunnskolealder som bor i et samisk distrikt rett til opplæring i og på samisk.
Ööhpehtimmielaaken § 6- 2 mietie, dle learohkh maadthskuveaalteren, mah aktene saemien dajvesne årroeh, reaktam utnieh lïerehtimmiem åadtjodh saemien gïelesne.
Med dette menes at elevene har rett til opplæring på samisk også i andre fag, altså at undervisningen foregår på samisk.
Dah learohkh reaktam utnieh lïerehtimmiem åadtjodh saemiengïelesne aaj jeatjah faagine, amma guktie abpe ööhpehtimmie lea saemiengïelesne.
Utenfor forvaltningsområdet har samer rett til opplæring på samisk dersom minst 10 elever ønsker det, og så lenge disse utgjør en gruppe på 6 elever.
Reeremedajven ålkolen dle saemieh reaktam utnieh lïerehtimmiem åadtjodh saemiengïelesne jis unnemes 10 learohkh dam sijhtieh, jïh dan guhkiem dah leah akte dåehkie 6 learohkigujmie.
Kommunen kan vedta å legge opplæringen på samisk til en eller flere skoler i kommunen.
Tjïelte maahta nænnoestidh lïerehtimmiem saemiengïelesne bïejedh akten jallh gellide skuvlide tjïeltesne.
Det er kommunene som bestemmer hvilken skole et slikt tilbud skal kunne gis på.
Dah tjïelth nænnoestieh mennie skuvlesne akte dagkeres faalenasse edtja årrodh.
Skoleeier har det overordnede ansvar for at elevenes rettigheter til samisk opplæring blir oppfylt.
Skuvlen aajhtere dam bijjemes diedtem åtna ihke learohki reaktah saemien lïerehtæmman steeresuvvieh.
Opplæringslovens § 6-3 omhandler elever i videregående opplæring.
Ööhpehtimmielaaken § 6 -3 lea learohki bïjre jåarhkelïerehtimmesne.
Samiske elever har en individuell rett til opplæring i samisk språk i den videregående skolen.
Saemien learohkh aktem sjïere reaktam utnieh lïerehtimmiem åadtjodh saemiengïelesne jåarhkeskuvlesne.
For videregående opplæring kan departementet gi forskrifter om at visse skoler skal tilby opplæring i eller på samisk eller i særskilte samiske fag.
Jåarhkelïerehtimmien sjïekenisnie dle departemente maahta mieriedimmieh vedtedh ihke såemies skuvlh edtjieh lïerehtimmiem faalehtidh saemiengïelesne ellieslaakan jallh sjïere saemien faagine.
Etter forskrift til opplæringsloven § 7-1, så har elevene rett til alternativ opplæringsform så lenge opplæringen ikke kan gis av egne lærere.
Mieriedimmien mietie ööhpehtimmielaakese § 7-1, dle learohkh reaktam utnieh alternatijve lïerehtimmievuekiem åadtjodh dah guhkiem jïjtsh lohkehtæjjah eah maehtieh lïerehtimmiem vedtedh.
I praksis betyr slik alternativ opplæringsform fjernundervisning, intensivundervisning eller leirskoleopphold.
Rïektesisnie sæjhta jiehtedh dagkeres lïerehtimmievuekie lea maajhööhpehtimmie, intensijve ööhpehtimmie jallh gïelebiesieh.
Grunnskolen og videregående skoler over hele Norge er etter opplæringslovens § 6-4 pålagt å gi opplæring om det samiske folk, om samisk språk, kultur og samfunnsliv.
Ööhpehtimmielaaken § 6 -4 mietie dle maadthskuvlh jïh jåarhkeskuvlh abpe Nöörjesne dïedtem utnieh lïerehtimmiem vedtedh saemiej, saemien gïelen, kultuvren jïh siebriedahkejieleden bïjre.
Elever ved friskoler har ingen rett til opplæring i samisk språk.
Learohkh frijjeskuvline eah naan reaktam utnieh lïerehtimmiem åadtjodh saemien gïelesne.
Samiske elever på friskoler må søke særskilt om opplæring i samisk.
Saemien learohkh frijjeskuvline tjuerieh sjïerelaakan lïerehtimmien bïjre saemiengïelesne syökedh.
Det er opp til skolen om de tilbyr samiskundervisning til sine elever.
Skuvle jïjtse nænnoste mejtie dah saemienööhpehtimmiem sijjen learoehkidie faalehtieh.
Les mer i Opplæringsloven (Lovdata)
Bievnesh dan bïjre Lïerehtimmie
Sametinget vedtar, innenfor rammer satt av Kirke- og undervisningsdepartementet, læreplaner i samisk språk for grunnskolen og videregående samt for duodji, reindriftsfag og andre særskilte samiske fag for videregående opplæring.
Saemiedigkie nænnoste, dej mieriej sisnjeli mejtie Gærhkoe- jïh ööhpehtimmiedepartemeente bïejeme, learoesoejkesjh saemiengïelesne maadthskuvlese jïh jåarhkeskuvlese, jïh aaj duadtan, båatsoefaagese jïh jeatjah sjïere saemien faagide jåarhkeööhpehtæmman.
Forskrifter om læreplaner etter §2-3 og §3-4 skal gi pålegg om opplæring om samer, deres språk og samfunnsliv i tilknytning de ulike fagområder.
Mieriedimmieh learoesoejkesji bïjre, § 2-3 jïh § 3-4 mietie, edtjieh stilledh lïerehtidh saemiej bïjre, saemiej gïelen bïjre jïh siebriedahkejieleden bïjre, ektiedamme dejtie ovmessie faagesuerkide.
Innenfor rammer fastsatt Kirke- og undervisningsdepartementet har Sametinget myndighet til å gi forskrifter om innholdet i slik opplæring.
Mieriej sisnjeli, mejtie Gærhkoe- jïh ööhpehtimmiedepartemeente nænnoestamme, dle Saemiedigkie faamoem åtna mieriedimmieh sisvegen bïjre vedtedh dagkarinie lïerehtimmine.
Sametinget skal konsulteres i alle utdanningssaker som berører samiske interesser.
Edtja Saemiedigkine rååresjidh gaajhkine ööhpehtimmieaamhtesinine mah leah saemien ïedtji bïjre.
Ovttas.no - Samiske læringsressurser på nett
Ovttas.no - Saemien learoevierhtieh gaskeviermesne