En av de mange elevene som har fått samiskundervisning som fjernundervisning går på steinerskole i Bergen.
Okta dain ollu ohppiin geat leat ožžon sámegiel gáiddusoahpahusa vázzá steinerskuvlla Bergenis.
Her forteller mor hennes først om sine erfaringer med samiskundervisning for dattera, og deretter litt om erfaringene som noen andre elever og foreldre har gjort med fjernundervisning forskjellige steder i Sør-Norge.
Dás muitala su eadni álggos vásihusaidis nieiddas sámegieloahpahusas, ja dasto veaháš eará ohppiid ja váhnemiid vásáhusaid gáiddusoahpahusain iešguđet báikkiin Lulli-Norggas.
Gerarda Maria Doeke (Mardoeke) Boekraad er født i 1964 og oppvokst i Amsterdam og Berlin.
Gerarda Maria Doeke (Mardoeke) Boekraad lea riegádan 1964:s ja bajásšaddan Amsterdamas ja Berlinas.
Hun har studert fransk og biologi ved universitetet i Amsterdam og fransk politikk i Paris.
Son lea lohkan fránskkagiela ja biologiija Amsterdama universitehtas, ja fránska politihka Parisas.
Mardoeke kom til Norge i 2002, og bodde i Tana fram til 2008.
Mardoeke bođii Norgii 2002:s ja orui Deanus 2008 rádjái.
Hun har studert samisk og religion ved Samisk høgskole og deretter religionsvitenskap og pedagogikk ved Universitetet i Bergen.
Son lea lohkan sámegiela ja religiovnna Sámi allaskuvllas ja dasto religiovdnadiehtaga ja pedagogihka Bergena universitehtas.
Samiske barn i hele landet lærer språket
Sámi mánát miehtá riikka ohppet giela
Ifølge opplæringsloven har den norske staten plikt å tilby opplæring i samisk språk og kultur til alle samiske elever i grunnskole og videregående skole, uansett bosted og foreldrenes språkkunnskaper.
Oahpahuslága mielde lea Norgga stáhta geatnegahtton fállat sámegiela ja -kultuvrra oahpahusa buot sámi mánáide vuođđoskuvllas ja joatkkaskuvllas, ja dat ii galgga ássanbáikki ja váhnemiid giellamáhtolašvuođa duohken.
Forskriftene til opplæringsloven sier at dersom det ikke kan skaffes samisklærer på elevens skole, kan denne undervisninga bli gitt på annet vis, blant annet som fjernundervisning.
Oahpahuslága láhkaásahusas daddjo ahte jos oahppi skuvlii ii oaččo sámegieloahpaheaddji, de sáhttá oahpahus addot earáláhkái, ee. gáiddusoahpahussan.
Det gjelder for alle godkjente skoler i Norge, private og offentlige.
Nu lea buot dohkkehuvvon skuvllain Norggas, sihke priváhta ja almmolaš skuvllain.
Et økende antall samiske barn som bor i områder uten samiske skoletilbud bruker tilbudet om å lære over internett.
Dađistaga eanet sámi mánát geat orrot guovlluin gos eai leat sámi skuvlafálaldagat, geavahit interneahta oahppanvejolašvuođaid.
I skoleåret 2011/12 var det 92 barn fra 1. til 10. klasse, spredt over hele landet, som er meldt på i nordsamisk fjernundervisning.
Skuvlajagis 2011/12 ledje 92 máná miehtá riikka 1. luohká rájes 10. luohká rádjái dieđihuvvon davvisámegiela gáiddusoahpahussii.
For nordsamisk har disse grunnskolene fjernundervisningselever: Karasjok skole, Sameskolen i Troms, Deanu sámeskuvla, Sirma skole, Kautokeino barneskole, Kautokeino ungdomsskole, Masi skole, Manndalen skole og Lakselv ungdomsskole.
Davvisámegiela dáfus fállet dát vuođđoskuvllat gáiddusoahpahusa: Kárášjoga skuvla, Romssa sámeskuvla, Deanu sámeskuvla, Sirpmá skuvla, Guovdageainnu mánáidskuvla, Guovdageainnu nuoraidskuvla, Máze skuvla, Olmmáivákki skuvla, ja Leavnnja nuoraidskuvla.
Det fungerer slik at når foreldre eller elever ber om samiskundervisning, og skolen ikke kan skaffe samisklærer lokalt, skal skolekontoret i bostedskommunen melde fra til Fylkesmannen at de trenger fjernundervisning.
Dat doaibmá nu ahte go váhnemat dehe oahppit sihtet gáiddusoahpahusa, ja skuvla ii gávnna oahpaheaddji lahka, de galgá ássansuohkana skuvlakantuvra dieđihit fylkkamánnái ahte sii dárbbašit gáiddusoahpahusa.
For grunnskolen er det Fylkesmannen i Finnmark som organiserer nordsamisk fjernundervisning for hele landet, mens Fylkesmannen i Nordland har ansvar for sør- og lulesamisk.
Finnmárkku fylkkamánni dat lágida davvisámegiela gáiddusoahpahusa olles Norgga vuođđoskuvlii, ja Nordlándda fylkkamánnis ges lea lulli- ja julevsámegiela ovddasvástádus.
For videregående skole derimot er det fylkesmannen i fylket man er bosatt i som er ansvarlig.
Joatkkaskuvlla dáfus baicca lea dan fylkka fylkkamánnis gáiddusoahpahusa ovddasvástádus gos oahppi orru dábálaččat.
Fylkesmannen oppretter så kontakt mellom elevens skole (hjemmeskolen) og en skole som gir fjernundervisning (vertsskolen).
Fylkkamánni bidjá de gulahallat oahppi ruovttubáikki skuvlla ja muhtun skuvlla mii fállá gáiddusoahpahusa.
Oftest gir eleven/foreldrene uttrykk for hvor de ønsker fjernundervisning fra, gjerne fra et sted der eleven har familie, og så sant der er en skole med ledig kapasitet, blir de koplet opp til den.
Dábálaččat dieđiha oahppi/váhnemat ieža guđe skuvla galgá fállat gáiddusoahpahusa sidjiide, áinnas dakkár báikki skuvla gos oahppis leat fuolkkit. Ja dakkaviđe go gávdnet skuvlla mii astá doaimmahit gáiddusoahpahusa, de ráhkadit dihtoroktavuođaid dainna.
Elevene som har fjernundervisning skal følge læreplanene i samisk, men hver elev har sin individuelle arbeidsplan.
Gáiddusoahppit galget čuovvut sámegiela oahppoplánaid, muhto juohke oahppis lea alddis sierra bargoplána.
Generelt er tilbudet svært lite kjent.
Obbalaččat lea dát fálaldat gulustuvvan hui unnán.
Det er vanlig at foreldre til samiske barn ikke får informasjon fra skolen, men f.eks. fra medlemmer av lokale sameforeninger.
Dábálaččat sámi mánáid váhnemat eai oaččo skuvllain dieđuid dan birra, muhto soitet baicca gullat dan báikki sámi searvvi miellahtuin.
De fleste tilbydere av fjernundervisning tilbyr også et opphold på vertskolen, såkalt hospitering.
Eanas skuvllat fállet maiddái gáiddusohppiide gaskaboddosaš saji, dat gohčoduvvo hospiteren.
For nordsamisk er dette to ganger om året, ei uke om gangen.
Davvisámegielas lea dat dábálaččat guktii jagis, vahkku ain hávális.
For førstespråkselever er det vanlig at det følger vanlig undervisning i en klasse, mens for andrespråkselever er det mer vanlig med et spesielt tilrettelagt opplegg som er tilpasset til deres språkkunnskaper.
Vuosttašgielagat čuvvot dábálaččat luohkáid dábálaš oahpahusa. Nubbingielagiidda láhččojuvvo oahpahus mii lea heivehuvvon erenoamážit sin giellamáhtolašvuođa mielde.
Det tilbys en rekke kulturelle opplevelser i disse ukene.
Oahppit besset searvat ollu kultuvrralaš dáhpáhusaide daid vahkkuid.
Reisen er en utmerket mulighet for å skape eller styrke tilknytning til et samisk kjerneområde.
Ulbmil lea ahte oahppit galget maiddái nannet oktavuođa fulkkiiguin seammás go sii leat hospiteremis.
Mange barn kan da samtidig møte sine slektninger litt oftere enn det hadde vært mulig ellers.
Ollu mánát besset de maiddái oaidnalit fulkkiidisguin dávjjibut go muđui.
Disse oppholdene kompenserer for mangelen på personlig kontakt med en lærer.
Dat finadeamit sáhttet muhtin muddui buhtadit váilevaš ovttastallama oahpaheddjiineaset.
Av og til skal fjernundervisningslæreren også besøke elevene sine en dag på hjemmeskolen.
Gáiddusoahpaheaddji galgá ges unnimusat oktii dahje moddii jagis finadit ovtta beaivvi ohppiid ruovttuskuvllas.
Hvordan beholde språka?
Mot bisuhit gielaidis?
Min datter levde sine første fem år i Tana.
Mu nieida orui vuosttaš vihtta jagi Deanus.
Fra hun var født snakket hennes far samisk til henne, jeg snakket mitt morsmål nederlandsk og etter hvert lærte hun seg også norsk.
Máná riegádeami rájes sámástii su áhčči sutnje, ja mun ges hupmen iežan eatnigiela, vuolleriika giela, ja mánná oahpai fargga dárogiela nai.
Så var vi et år i Kautokeino, der hun gikk i samisk barnehage.
Dasto leimme jagi Guovdageainnus, doppe son lei sámi mánáidgárddis.
Samisk var da fortsatt det sterkeste av hennes tre språk.
Sámegiella lei ain su golmma gielas dat nannoseamos.
Jeg reiste så aleine med henne til Bergen, nettopp da hun skulle begynne på skolen.
De johten okto suinna Bergenii, jur dalle go lei álgime skuvlii.
Jeg ønska da at skolen skulle gi et tilbud slik at hun kunne vedlikeholde og utvikle sine tre språk, men det har ikke vært så lett å få til.
Háliidin de skuvlla addit sutnje dakkár oahppovejolašvuođa mainna son sáhtášii bisuhit ja ovdánahttit dan golbma giellas, muhto ii leat leamaš álki dan oažžut.
Da jeg meldte min datter på steinerskolen, var denne skolen helt ukjent med tilbudet for samisk som første- og andrespråk.
Go mun dieđihin nieidan oahppin Steiner-skuvlii Skjoldas, de ii diehtán dat skuvla davvisámegiela vuosttaš ja nubbingiela fálaldagaid birra.
Jeg måtte sende både rektoren og kommuneansatte paragrafer fra opplæringsloven, lenker til søknadsformularer fra websidene til Fylkesmannen i Finnmark, og gi kontakttelefonnummer til saksbehandleren i Vadsø for å bli trodd på at dette tilbudet fantes.
Fertejin sáddet sihke rektorii ja suohkana bargiide oahpahuslága paragráfaid, Finnmárkku fylkkamánni interneahttafierpmi oktavuođa viđjjiid, ja addit sidjiide Čáhcesullo áššegieđahalli telefonnummariid ovdal go jáhkke ahte lea dakkár fálaldat.
Heldigvis hadde skolene i Tana kapasitet for å gi fjernundervisning og ta imot henne til hospitering.
Son lea ožžon Deanu sámeskuvlla gáiddusoahpahusa ja beassan hospiteret Sirpmá skuvllas.
Siden min datter begynte, har flere barn benyttet seg av tilbudet, og nå vet saksbehandleren i Bergen kommune hvordan det fungerer og kan informere skoler selv.
Maŋŋel go mu nieida álggii dohko, de leat eanet mánát atnán dan vejolašvuođa, ja dál diehtá Bergena áššegieđahalli mot oahpahus doaibmá, ja son máhttá ieš muitalit dan eará skuvllaide.
Fjernundervisning i samisk i Bergen.
Gáiddusoahpu Bergenis.
Etter vel tre år i Bergen har jeg fått noen erfaringer med fjernundervisningen og samisk språkopplæring i Bergen.
Eai seamma bohtosat Maŋŋel golbma jagi Bergenis lean vásihan gáiddusoahpahusa ja sámegieloahpahusa doppe.
Det viser seg i praksis at resultatene av opplæringen ikke er på samme nivå som undervisning i samiske skoler.
Čájehuvvo ahte oahpahusa bohtosiin ii leat dakkár dássi go sámi skuvllaid oahpahusas.
Det er noe som ikke blir realistisk i en ikke-samiskspråklig omgivelse.
Go oahpahus ii leat sámi birrasis, de juoga das ii šatta nu go duohtadilis.
Undervisning gjennom internett for barn spesielt på småskoletrinnet har begrensninger og er mye mindre effektivt enn opplæring av en tilstedeværende lærer.
Interneahta bokte oahpahusas leat mearit erenoamážit smávvaskuvlamánáid guovdu, iige das leat lahka ge dat áhpu mii lea go oahpaheaddji lea das skuvlalanjas.
Det er også en del praktiske og organisatoriske problemer.
Leat maiddái praktihkalaš ja organiseren hehttehusat.
Likevel er dette et unikt tilbud som gir mulighet til samiske barn å få språk- og kulturkunnskaper og å føle seg som en del av den samiske kulturen.
Goitge lea dat hui erenoamáš fálaldat mii addá sámi mánáide vejolašvuođa oažžut giella- ja kulturmáhtu ja sii ožžot sámi kultuvrii gullevašvuođadovddu.
Å sitte stille foran en skjerm to til fire skoletimer i uka er ikke noe som en 6-åring får lett til.
Guđajahkásažžii ii leat nu álki čohkkát šearpma ovddabealde 2-4 skuvladiimmu vahkkus.
I Bergen valgte man derfor å ansette en samisktalende uten formelle kvalifikasjoner til å undervise førsteklassinger.
Danne Bergenis mearridedje bidjat virgái sámegielaga oahpaheaddjin vaikko sus ii lean gal formálalaš máhtolašvuohta oahpahit vuosttaš luohká mánáid.
Det var ei litt eldre dame, som var en meget erfaren kulturarbeider og duodji-lærer.
Lei vuoraslágan nissonolmmoš, bures hárjánan kulturbargi ja duodjeoahpaheaddji.
Min datter stortrivdes med å snakke samisk med denne ‘áhkku’, som kunne fortelle historier, synge samiske sanger og lage duodji.
Mu nieidda mielas lei suohtas sámástit dainna «áhkuin», go dat máhtii máinnastit, lávlut sámegillii ja duddjot.
Av og til var hele klassen eller noen av barna med på noen av aktivitetene.
Duollet dalle ledje buot su luohká oahppit dehe muhtun oahppit mielde dain daguin.
Undervisningen foregikk i SFO-tiden.
Oahpahus lei skuvlaasttuáigeortnet-áiggi(SAÁO).
Læreren var ikke tilgjengelig hele året, og undervisningen falt derfor bort i noen måneder.
Oahpaheaddji ii lean olámuttos jagi miehtá, ja oahpahus gaskkalduvai de moadde mánu.
Fra andre klasse får barn individuell undervisning gjennom internett fra en lærer fra skolen de har valgt.
Nieiddastan lea nuppi ja goalmmát luohkás leamaš oahpaheapmi interneahta bokte.
Min datter har i andre og tredje klasse hatt en lærer fra Deanu sámeskuvla.
Deanu sámeskuvlla oahpaheaddjis.
For å få plass til fire timer samiskundervisning, valgte vi bort faget tysk på steinerskolen.
Vai čáhká njeallje diimmu sámegieloahpahus, de čulddiime eret duiskkafága Steiner-skuvllas.
Så fikk hun to timer der og de to andre timene blei tatt av SFO-tiden.
De son oaččui guokte diimmu oahpahusa doppe, ja dan nuppi guokte diimmu válde SAÁO-áiggis.
Det vanlige er ellers at elever med samisk som førstespråk reduserer på norsktimene, men det ønska vi ikke.
Dábálaččat lávejit sámegielat oahppit geahpedit dárogieldiimmuid logu, muhto dan moai ean háliidan.
Når elever på småskoletrinnet skal få fjernundervisning er de avhengige av at hjemmeskolen har en assistent, som kan hjelpe eleven å komme seg fra klassen til datarommet, sikre at datamaskinen og forbindelsen fungerer, og hjelpe med å finne fram bøker og materialer som trengs for undervisningen.
Go smávvaskuvlla oahppit galget oahpahuvvot gáiddusoahpahusa bokte, de ferte sin skuvllas veahkki gii veahkeha oahppi skuvlalanjas dihtorlatnjii, dárkkistit doaibmá go dihtor ja interneahttaoktavuohta, ja ohcat veahkkin girjjiid ja eará veahkkeomiid oahpahussii.
Når barnet blir eldre, blir behovet for assistanse mindre.
Go mánná stuorrula, de ii leat šat nu dárbu dakkár veahkkái.
Det trengs likevel alltid en person som er tilgjengelig for hjelp hvis det er et teknisk problem.
Dárbbašuvvo goitge olmmoš gii lea álo olámuttos jos šaddet teknihkalaš bárttit.
Hjemmeskolen må da betale disse assistentene av eget budsjett, da de ikke får tilskudd til dette eller til andre utgifter de har med at elevene har fjernundervisning i samisk.
Ruovttuskuvla ferte de máksit daid vehkiid bušeahtasteaset, go sii eai oaččo ruhtadoarjaga dasa dehe eará goluide mat sis šaddet sámegiela gáiddusohppiide.
Flere ganger har samiskundervisningen falt bort fordi assistenten ikke var tilgjengelig, fordi den måtte prioritere en annen aktivitet, som å vikariere i en klasse for en syk lærer.
Oahpahus olu gerddiid ii obage šaddan danne go veahkki ii lean olámuttos, lea ferten vuoruhit eará doaimmaid, omd. bargat eará luohkás sadjásažžan sin iežaset oahpaheaddji buozanvuođa geažil.
Dataproblemer er også vanlige.
Dihtorváttisvuođat leat maiddái dábálaččat.
Kommunikasjon om sykdom og fravær har ikke alltid vært som den burde være.
Eai leat álo gulahallan nu bures go livčče galgan buozanvuođa ja jávkama dáfus.
Elevene som har fjernundervisning bruker de samme lærebøkene som andre samiskelever.
Gáiddusoahppit atnet seamma oahppogirjjiid go eará sámegieloahppit.
I tillegg blir det brukt tilbud på internett, som dataspill på samisk.
Dasa lassin geavahit vel dan mii fállo interneahtas, omd. dihtorspealut sámegillii.
Disse blir antakeligvis viktigere enn i vanlig undervisning.
Dat leat dás várra deháleappot go dábálaš oahpahusas.
Lærere på hjemmeskolen syntes at samiskundervisning var krevende for barnet, og at aktiv læring av tre språk kanskje var litt for mye.
Ruovttuskuvlla oahpaheddjiid mielas lei sámegieloahpahus ila lossat mánnái, ja golmma giela oahppan oktanaga soittii badjelmearálaš.
De hevder at språkutviklingen går saktere hos flerspråklige barn.
Sii čuoččuhit ahte máŋggagielat mánáin ovdána giella njoazebut.
En gang oppfordret de meg i en foreldresamtale til å snakke norsk med min datter.
Muhtumin sii hástale mu dárostit mánnásan.
Det nektet jeg.
Dan gal in gárron.
Lærerne forventet at det samiske skulle bli mindre viktig for barnet i løpet av oppveksten, noe som jeg ikke trodde skulle skje.
Oahpaheaddjit vurde ahte sámi bealli ii galgan šat nu dehálaš máná mielas dađi mielde go son stuorui, ja dasa in jáhkkán.
Kommunikasjon mellom samisklæreren og hjemmeskolen så ut til å være minimal i lange perioder.
Sámegieloahpaheaddji ja ruovttuskuvla eai báljo gulahallan obage guhkes gaskkohagaid.
Å være regelmessig i Tana har vært vesentlig for min datters motivasjon og samiske identitet.
Niidii lea leamaš hui dehálaš beassat dássedis áigodagaid Detnui, movttiidahttima ja sámi iešdovddu dáfus.
Siden hun har samisk som førstespråk og behersker nok samisk for å følge med i vanlig samiskspråklig klasse, kunne hun være med der.
Go sus lea sámegiella vuosttašgiellan ja go máhttá dan mađe bures sámegiela go ferte vai nagoda čuovvut sámegielat oahpahusa, de son lea beassan leat doppe gaskkohagaid.
I tredje klassen planla hjemmeskolen fjernundervisning i SFO-tiden.
Goalmmát luohkás plánii ruovttuskuvla gáiddusoahpahusa SAÁO-áigái.
Det førte til stor mangel av motivasjon hos barnet. Hun ville heller leke ute med de andre.
Dat daguhii ahte mánná ii beroštan das, háliidii baicca stoahkat olgun eará mánáiguin.
Tidsplanen ble forandret i løpet av året, men skaden var gjort.
Rievdadedje áigeplána dan jagi, muhto de lei juo olu billahuvvan.
Det er ikke lett for en 7- eller 8-åring å være motivert å sitte foran data og jobbe i en arbeidsbok med en lærer.
Ii leat álki 7- dehe 8-jahkásažžii čohkkát dihtora ovddabealde ja bargat bargogirjjis go lea okta oahpaheaddji.
Fjernundervisningen har likevel betydd mye for at hun har beholdt språket.
Gáiddusoahpahus lea aŋkke leamaš olu ávkin niidii bisuhit sámegiela.
Hun har en god forståelse av samisk og snakker flytende, selv om hun blander inn mange norske ord.
Son ipmirda bures sámegiela ja hállá njuovžilit, vaikko seaguha ge dasa ollu dárogielsániid.
Savner språkmiljø
Ohcala giellabirrasa
De fleste foreldre som søker om samisk kan selv bare litt eller ingen samisk.
Eanas váhnemat geat ohcet sámegieloahpahusa mánáidasaset, máhttet dušše veaháš sámegiela, dehe eai obanassiige.
Noen få skoletimer i uka er da ikke tilstrekkelig til at barna blir aktive språkbrukere.
De eai leat moadde diimmu vahkkus doarvái jos mánát galget hupmagoahtit ja čálligoahtit sámegiela viššalit.
Det er derfor viktig å ha et språkmiljø også utenfor skolen, f.eks. å ha en samiskspråklig barnegruppe som kan møtes for å øve språket.
Danne lea giellabiras dehálaš maiddái eará sajis go skuvllas, omd. ahte sámegielat mánát čoahkkanit giela oahpahallat.
Det er noe som samiske foreldre i Bergen dessverre ikke har fått til.
Dan eai leat Bergena sámi váhnemat ožžon ollašuvvat.
For å organisere et slikt tilbud trengs en samiskspråklig person som har mulighet og interesse til å lede en slik aktivitet, og det må søkes midler hvis folk ikke kan eller vil gjøre det på dugnad.
Dakkár fálaldaga lágideapmái dárbbaša sámegielat olbmo gii sáhttá ja háliida jođihit dakkár fálaldaga, ja ferte ohcat dasa ruhtadoarjaga jos olbmot eai sáhte dehe hálit bargat dakkáriid bálkká haga.
Det er viktig at slektinger som kan språket gjør en aktivt innsats å bruke den med barna, for eksempel gjennom regelmessige telefonsamtaler.
Lea dehálaš ahte fuolkkit geat máhttet giela, hupmet dan viššalit mánáide, omd. telefovnnastallet dássedit singuin.
Min datters besøk i Tana blir hver gang et språkbad, og gleden hos hennes slekt over å kunne kommunisere på samisk med henne er stor.
Juohke háve go son lea Sirpmás, de lea dat sutnje giellalávgun, ja son lea hui ilus go gulahallá sámegillii fulkkiidisguin.
Etter at min datter begynte med samisk fjernundervisning har jeg snakket en del både med skolen som gir denne undervisninga og med andre foreldre og elever om hvordan de har opplevd fjernundervisningstilbudet i samisk.
Vásáhusat nuo ja ná Maŋŋel go nieidan álggii gáiddusoahpahussii, de lean hupman oalle olu skuvllain mii lágida dan oahpahusa ja eará váhnemiiguin ja ohppiiguin mot sámegiela gáiddusoahpahus lea leamaš sin mielas.
En del foreldre forteller at skoler ikke vet noe om samisk fjernundervisning.
Muhtun váhnemat muitalit ahte skuvllat eai dieđe maidege sámi gáiddusoahpahusa birra.
Det er mange som har opplevd det samme som jeg, at foreldrene til de samiske elevene må informere skoler og skolekontorer om hvilke rettigheter barna har og hvor man kan søke om det.
Ollugat leat vásihan juste dan maid mun; sámi ohppiid váhnemat šaddet muitalit skuvllaide ja skuvlakantuvrraide makkár rievttit mánáin leat ja gos sáhttá ohcat daid.
Skoler klager over at de ikke får ekstra midler fra verken fylkesmannen eller kommunen for å tilrettelegge for og assistere barn som har samisk bak skjermen.
Skuvllat ges bihkot ahte sii eai oaččo lassiruđa eai fylkkamánnis eai ge gielddas vai beasaše láhčit dili ja veahkehit mánáid geain lea sámegieloahpahus šearpma bokte.
Barn må hentes ut av klassen, bringes til datarom, og hjelpe med tekniske detaljer.
Mánáid ferte viežžat skuvllas, doalvut dihtorlatnjii, ja veahkehit teknihkalaš váttisvuođaiguin.
En del timer kan lett falle bort hvis skolen ikke klarer å organisere dette.
Soames skuvladiibmu gal sáhttá mannat duššái jos skuvla ii nákce organiseret dan doaimma.
Trond Are Anti, rektor ved Sameskolen i Tana, bekrefter at han opplever at det kan av og til ta veldig lang tid før hjemmeskoler løser tekniske problemer de har med internett-oppkoblingen og med installering av samiske bokstaver.
Deanu sámeskuvlla rektor Trond Are Anti duođašta ahte sáhttet gollat áiggit ovdalgo mánáid ruovttuskuvllat čovdet teknihkalaš váttisvuođaid mat sis leat go galget oažžut interneahtta-oktavuođaid ja bijahit dihtoriidda bustávaid maid dárbbaša sámegillii.
Erfaring fra Stavanger
Vásáhusat Stavangeris
Trine B. Halonen Roth bor i Stavanger og har prøvd å få fjernundervisning for sine to barn siden de begynte på skolen.
Trine B. Halonen Roth orru Stavangeris ja lea bivdán gáiddusoahpahusa su mánáguoktái dan rájes go álggiiga skuvlii.
Selv kan hun ikke samisk, men hennes barn var sterkt motiverte for å lære seg språket, som en del av slekta kan. Da fjernundervisninga skulle starte opp var det masse problemer på skolen i Stavanger, med utstyr og internettforbindelse, og det tok nesten et år før det kom skikkelig igang.
Ieš ii gal máhte sámegiela, muhto su mánáguovttos hirbmadit háliideigga oahppat sámegiela, go ollu fuolkkit máhttet dan. Go gáiddusoahpahus galggai álggahuvvot, de ihte ollu váttisvuođat skuvllas Stavangeris, biergasiiguin ja interneahttaoktavuođaiguin.
Nå er det i orden fra hjemmeskolen si side, og de stiller med norsktalende assistent, men det har gått veldig tregt med de skolene som skal gi fjernundervisninga.
Dál lea ášši čielgan ruovttuskuvlla bealis, ja sis lea dárogielat veahkki, muhto lea mannan njozet daid skuvllaid bealis mat galggaše oahpahit gáiddusohppiid.
Det blir nærmest en vane at de ikke kommer igang før midt i skoleåret.
Lea šaddan juo dego vierrun ahte eai geargga álggahit gáiddusoahpahusa ovdal skuvlajagi gaskkamuttus.
Først fikk de undervisning fra Sameskolen for Troms i Målselv og var også der på hospitering, da de hadde slektninger der.
Álggos lei sus gáiddusoahpaheaddji Romssa sámeskuvllas Málatvuomis, ja son beasai maiddái mannat dohko hospiteremii, danne go sis ledje fuolkkit doppe.
Slektningene byttet skole etter noen år. Da hadde ikke barna noen tilhørighet til Målselv skole lenger, og de ville bytte vertsskole.
Fuolkkit fárrejedje eará skuvlii moadde jagi maŋŋil, ja de mánáin ii lean šat gullevašvuohta Málatvuopmái, ja sii háliidedje lonuhit verddeskuvlla.
I fjor meldte de datteren på fjernundervisning fra Kautokeino skole.
Diibmá sii dieđihedje nieidda Guovdageainnu skuvlla gáiddusoahpahussii.
Dattera hennes venta på undervisningstilbud for samisk som andrespråk fra høsten 2011, men det kom ikke i orden.
Nieida vurddii sámegiela nubbingiela fálaldaga 2011 čavčča rájes, muhto dat ii ollašuvvan.
Det viste seg at Kautokeino ikke hadde kapasitet til flere elever, og eleven blei da overført til Tana, til Deanu sámeskuvla.
Čájehuvvui ahte Guovdageainnu skuvla ii nákcen váldit šat eanet gáiddusohppiid, ja de sirdui oahppi Deanu sámeskuvlla gáiddusoahpahussii.
Det fungerte bra våren 2012. Men høsten 2012 har det ennå i oktober ikke kommet igang fra Tana heller.
Dat doaimmai bures 2012 giđa, muhto 2012 golggotmánus ii leat vel Deatnu ge álggahan gáiddusoahpahusa.
– Når det fungerer er det helt fantastisk, sier Trine.
– Go gáiddusoahpahus doaibmá, de lea dat mearihis borre, dadjá Trine.
– Men av de vel seks åra vi har forsøkt å få til fjernundervisning, er det ikke stort mer enn et år som det har fungert 100%, da vi hadde en samisk assistent som kunne ha undervisning uansett fjernundervisning eller ei.
– Muhto dan guđa jagis go leat oččodan gáiddusoahpahusa, de ii leat dat doaibman ollásit eanet go jagi, dalle lei mis veahkki mii sáhtii oahpaheaddjin, leaččai dal gáiddusoahpahus dehe ii. Dábálaččat ii šaddan oahpahus álggahuvvot ovdalgo ođđajagis.
Det er klart at elevene mister motivasjonen for å lære på grunn av alle forsinkelser og tekniske problemer.
Oahppit diehttelasat masset beroštusa maŋŋonemiid ja teknihkalaš bárttiid geažil.
Og Når det blir så lange opphold glømmer de det lille de har lært.
Ja go oahpahus gaskkalduvvá nu dávjá ja guhká, de sii vajálduhttet dan unnánačča maid leat oahppan.
Så de har ikke lært så veldig mye samisk språk, da jeg selv ikke prater samisk.
Danne dat eai leat oahppan fávdnádit sámegiela, ja go ieš in máhte sámegiela.
Men det de har fått ut av fjernundervisning, og ikke minst hospiteringen, har gjort at barna mine føler mer tilhørighet til det samiske og til det miljøet jeg kommer fra.
Goitge dat maid leat ožžon gáiddusoahpahusas, ja erenoamážit hospiteremis, lea addán mu mánáide eanet gullevašvuođadovddu sámi beallái ja dan birrasii gos mun lean boahtán.
Og det er jeg veldig takknemlig for!
Dan ovddas lean hui giitevaš!
Både dårlig og bra
Sihke heitot ja buorre
Ulrikke Hornæs Herving har bodd på forskjellige steder i Sør-Norge og erfart at noen skoler hun var på ikke fikk til å organisere undervisningen.
Ulrikke Hornæs Herving lea orron iešguđet báikkiin Lulli-Norggas ja lea vásihan ahte dain skuvllain gos son lei, doppe eai máhttán lágidit oahpahusa.
Nå er hun elev på Fyllingsdalen videregående skole i Bergen, og får fjernundervisning fra Samisk videregående skole og reindriftsskole i Kautokeino.
Dál son lea oahppin Fyllingsdalen joatkkaskuvllas Bergenis, ja Sámi joatkkaskuvla ja boazodoalloskuvla Guovdageainnus lágida sutnje gáiddusoahpahusa.
Ulrikke er veldig glad for det og liker undervisningen hun får fra hennes bestemors hjemmekommune godt.
Manná hui bures. Ulrikke lea hui ilus dan ovddas ja liiko iežas áhku ruovttusuohkana oahpahussii.
Ulrikke bruker sin egen datamaskin til fjernundervisninga.
Ulrikke geavaha iežas dihtora gáiddusoahpahusas.
Hun har droppet spansk for å jobbe hardt for å lære seg å snakke og skrive samisk.
Son lea guođđán spánskkagiela ja bargá garrasit oahppat sámástit ja čállit sámegillii.
Ulrikke Hornæs Herving får fjernundervisning fra Samisk videregående skole og reindriftsskole til Fyllingsdalen videregående skole i Bergen.
Ulrikke Hornæs Herving oažžu gáiddusoahpu Sámi joatkkaskuvllas ja boazodoalloskuvllas Fyllingsdalen joatkkaskuvlii Bergenis.
Samisk som første- eller andrespråk er et nøkkeltilbud for å opprettholde samisk identitet utenfor de samiske områder.
Sámegiella vuosttaš- ja nubbingiellan lea dego čoavddan go áigu bisuhit sámi gullevašvuođa maiddái eará guovlluin.
Det er flere og flere elever som søker seg til fjernundervisninga.
Dađistaga eanet oahppit ohcet saji gáiddusoahpahussii.
Men det er noen tiltak som må gjøres for at fjernundervisning skal bli et like godt tilbud som undervisning med lærer på hjemmeskolen.
Ferte goitge doaimmahit muhtun beliid das vai gáiddusoahpahus šattašii maid nu buorren fálaldahkan go dat oahpahus mii sis lea ruovttuskuvllas gos sis lea oahpaheaddji.
Staten gir gjennom fylkesmannen penger til samiskundervisning, men dette må også omfatte nødvendige assistenter ved hjemmeskolene.
Stáhta addá ruhtadoarjaga sámegieloahpahussii fylkkamánniid bokte, muhto das galggaše maiddái bálkáhit vehkiid ruovttuskuvllain.
Elever som tar samisk gjennom fjernundervisningen, trenger muligheter for å øve språket på hjemstedet og å møte andre barn som leser samisk.
Oahppit geat lohket sámegiela gáiddusoahpahussan, dárbbašit maiddái vejolašvuođaid oahpahallat giela ruovttubáikkis, ja ovttastallat eará mánáiguin geat lohket sámegiela.
Møter mellom samiske elever i byer skulle derfor være en del av opplegget.
Sámi mánáid ovttastallan galggašii ásahuvvot oassin oahpahusvuogádagas.
Flere artikler fra Samisk skolehistorie 6
Eará artihkkalat Sámi skuvlahistorjá 6-girjjis