kronikk-barnehager-bygd-paa-samiske-verdier-spraak-og-kultur.html.xml

Kronikk: Barnehager bygd på samiske verdier, språk og kultur Kronihkka: Mánájgárde sáme árvoj, giela ja kultuvra vuodon Nasjonalt satses det på høyere kvalitet i barnehagene. Nasjåvnålattjat vuoroduvvá alep kvalitiehtav mánájgárdijda. Sametinget satser på å styrke kvaliteten i samiske barnehager. Sámedigge vuorot nannit kvalitiehtav sáme mánájgárdijn. Viktigheten av et godt barnehagetilbud blir med dette understreket. Man ájnas buorre mánájgárddefálaldahka le dájna dættoduvvá. Vi ser det blant annet gjennom ny norm for voksentetthet i barnehagene, språkkrav til barnehagelærere, kompetansestrategi og en ny rammeplan for barnehager. Dáv vuojnnep duola dagu ådå njuolgadusáj baktu ienep ållessjattuga mánájgárdijn, giellagájbbádusá mánájgárddeåhpadiddjijda, máhtudakstrategijja ja ådå rámmapládna mánájgárdij gáktuj. Den samiske barnehagesektoren står ovenfor store utfordringer. Sáme mánájgárddesuorgen li edna hásstalus. Den samiske barnehagesektoren skal både tilfredsstille nasjonale myndighetenes krav og samtidig oppfylle det samiske samfunnets forventninger og krav til å sikre og utvikle samisk språk, kultur og samfunnsliv. Sáme mánájgárddesuorgge galggá goappátjagá nasjåvnålasj ja oajválattjaj gájbbádusájt duhtadit ja ållidit sáme sebrudagá vuorddemusájt ja gájbbádusá nannitjit ja åvddånahtátjit sámegielav, kultuvrav ja sebrudakiellemav. Sametinget har jobbet med et samisk barnehagetilbud over en lengre periode nå. Sámedigge l mælggadav barggam sáme mánájgárddefálaldagáj. Med målrettet innsats mot nasjonale myndigheter har innholdet i et samisk barnehagetilbud blitt styrket i den nye rammeplanen. Ulmij milta ratjástimijn nasjåvnålasj oajválattjaj vuoksjuj la sisadno sáme mánájgárddefálaldagán buoreduvvam ådå rámmaplánan. Den nye rammeplanen nevner samisk språk og kultur helt tydelig og eksplisitt, og er gjennomgående i rammeplanen. Ådå rámmapládna nammat sámegielav ja kultuvrav ållu tjielggasit ja sierra, ja dá ålles rámmaplánav tjuovvu. Rammeplanen, som forskrift til barnehageloven, har aldri vært så tydelig i sin omtale av samisk språk og kultur og representerer med det et steg framover for samiske barn i barnehagene. Rámmapládna njuolgadustjállagin mánájgárddeláhkaj, ij la gudik goassak nav tjielggasit sáme giela ja kultuvra hárráj ja dajna la duodaj lávkke åvddålijguovlluj sáme mánájda mánájgárdijn. Den nye rammeplanen setter krav til barnehageansatte og eiere, og etter at samisk innhold er styrket og tydeliggjort i rammeplanen så følger Sametinget dette opp med et barnehageprosjekt. Ådå rámmapládna biedjá gájbbádusájt mánájgárddebarggijda ja mánájgárddeæjgádijda, ja maŋŋela gå sáme sisadno l nanniduvvam ja tjielggasit åvddån boahtám rámmaplánan, de Sámedigge dáv gåtset avtajn mánájgárddeprosjevtajn. Resultatene i prosjektet kan være bidrag til implementering av ny rammeplan. Båhtusa dát prosjevtas máhtti liehket oassen ådå rámmaplánav doajmmajbiedjamis. Barnehageprosjektet skal være et verktøy for å definere hva en samisk barnehage er, hva samisk barneoppdragelse er, hvordan skal man jobbe etter sterke språkmodeller og hva som er samiske verdier og normer og ikke minst hvordan jobbe med samisk kultur i barnehagene. Mánájgárddeprosjækta galggá liehket vædtsagin tjielggitjit mij sáme mánájgárdde le, mij sáme mánáj bajedibme le, man láhkáj galggá nanos giellamodellaj milta barggat ja ma li sáme árvo ja njuolgadusá ja gåjt man láhkáj sáme kultuvrajn mánájgárden barggat. Det er et ambisiøst prosjekt hvor vi skal svare på hva en samisk barnehage er. Dát la prosjækta masi li stuorra vuorddemusá, man baktu galggap vásstedit mij sáme mánájgárdde le. Sametinget anser det som en seier når flere og flere barn får et samisk tilbud i barnehagene. Sámedikke bieles la vuojtto gå ienep ja ienep máná sáme fálaldagáv mánájgárden oadtju. Derfor er det viktig at et samisk barnehagetilbud over hele Norge er voksende og det dannes flere barnehager med et samisk tilbud som gir barn tilgang til samisk språk og kultur. Danen la ájnas juhti sáme mánájgárddefálaldagá ålles Vuonan li sjaddamin ja båhti ienep mánájgárde sáme fálaldagájn majna máná sáme gielav ja kultuvrav åmasti. Som bakgrunn for et ønske om utvidet barnehagetilbud viser tall at mangelen på samisktalende barnehagelærere er stor, og presset på ansatte er stort når samiskspråklige miljø er små og majoritetsspråk tar overhånd. Duogátjin sávadussaj vijdedam mánájgárddefálaldagáv, lågo vuosedi stuorra vánesvuodav sámegielak mánájgárddeåhpadiddjijs, ja nággo barggijda la stuorak gå sámegielak birás li unne ja ieneplågogiella lassán. Dette gjør at ambisjoner som blir satt gjennom rammeplanen og økt krav til voksentetthet ikke er i korrelasjon med faktiske tall på antall samiskspråklige barnehagelærere. Dát dahká juhti ájggomusá ma biejaduvvi rámmaplána ja ienep gájbbádusáj baktu ienep ållessjattugijda ælla gasskavuodan duohta lågoj sámegielak mánájgárddeåhpadiddje mierijn. Det trengs altså en målrettet satsning på rekruttering. Nappu l dárbbo ulmij milta vuorodibmáj rekruttierimij. En nøkkel i dette arbeidet er arbeidsplassbaserte barnehagelærerutdanninger som blant annet blir tilbudt på Same Allaskåvllå/Samisk Høgskole. Tjoavddusin dán bargon la barggosajevuododum mánájgárddeåhpadiddjeåhpadusá ma duola dagu fálaldahkan Sáme Allaskåvlån sjaddi. En slik utdanning hvor studenter følger et deltidsstudie mens de er i jobb i barnehage. Dakkir åhpadus gånnå låhkke tjuovvu bielleájggeåhpadusáv madi mánájgárden barggi. Videre er det behov for tilleggsutdanninger i barnehagepedagogikk, samisk språk og samisk tradisjonell kunnskap. Duodden dasi l dárbbo duoddeåhpadussaj mánájgárddepedagogihkan, sámegielan ja sáme árbbedábálasj máhtudagán. Men dette forutsetter at det settes av ressurser til samisk kompetanseutvikling. Valla dát gájbbet ressursajt sáme máhtudakåvddånibmáj vuoroduvvá. Følgegruppa for barnehagelærerutdanningen har i sin sluttrapport til Kunnskapsdepartementet rapport nr.5.2017 foreslått ovenfor Same Allaskåvlla/Samisk Høgskole om at de etablerer et kompetansesenter for lærerutdanningene. Gåtsedimjuogos mánájgárddeåhpadiddje åhpadussaj la låhpalasj diedádusás Máhttodepartemænntaj diedádus nr.5.2017 oajvvadam Sáme Allaskåvllåj juhti da ásadi máhtudakguovdátjav åhpadiddjeåhpadussaj. Jeg ser fram til å fremme en sak om rekruttering til Sametingets plenum i løpet av perioden. Mujna li vuorddemusá åvddån biejatjit ássjev rekruttierima birra Sámedikke ållestjåhkanibmáj dáv guhttalav. Språkutvalget sier i sin rapport NOU 2016: Vájmogiella at samiskspråklige barnehager er det viktigste enkelttiltaket for å sikre, bevaring og vitalisering av samiske språk. Giellanammadus javllá diedádusás VAT 2016: Vájmogiella, juhti sámegielak mánájgárdde l ájnnasamos ájnegis doajmma sámegielav nannitjit, bisodittjat ja ælládahtátjit. Det er i barnehagene vi legger grunnlaget for samisk språk og kultur. Mánájgárdde vuodov dahká bargguj sámegiellaj ja kultuvrraj. Og fra Sametingets side har vi tatt på alvor budskapet som følger NOU 2016:18 Hjertespråket: Det er nå eller aldri for de samiske språkene. Sámedikke bieles lip duodaj válldám dav diedov mij VAT 2016:18 Vájmogiella: Dálla l ájgge ratjástit sámegielajda. Jeg ser fram til følge opp barnehagene i gjennom barnehageprosjektene, og jobbe målrettet mot rekruttering til barnehagelærerutdanninger. Ávvudaláv mánájgárdijt mánájgárddeprosjevta baktu tjuovotjit, ja ulmij milta bargatjit mánájgárddeåhpadiddjeåhpadussaj rekruttieritjit.